Tóm tắt luận án Tiến sĩ Xã hội học: Vai trò của người cao tuổi trong gia đình hiện nay (Nghiên cứu trường hợp tỉnh Thanh Hóa)

Luận án nghiên cứu nhằm nhận diện vai trò NCT trong gia đình hiện nay (trường hợp tỉnh Thanh Hóa), từ đó trả lời các câu hỏi nghiên cứu và kiểm chứng tính đúng đắn của các giả thuyết nghiên cứu về vai trò NCT; cung cấp luận cứ khoa học cho việc xây dựng chính sách phát huy vai trò của NCT trong bối cảnh xã hội hiện nay.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tóm tắt luận án Tiến sĩ Xã hội học: Vai trò của người cao tuổi trong gia đình hiện nay (Nghiên cứu trường hợp tỉnh Thanh Hóa) VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI LÊ THỊ HỢI VAI TRÒ CỦA NGƯỜI CAO TUỔI TRONG GIA ĐÌNH HIỆN NAY (Nghiên cứu trường hợp tỉnh Thanh Hóa)Ngành: Xã hội họcMã số: 9310301 TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ XÃ HỘI HỌC HÀ NỘI – 2021 Công trình đã được hoàn thành tại: HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS LÊ NGỌC VĂN Phản biện 1: GS.TS. Lê Ngọc Hùng Phản biện 2: PGS. TS. Đỗ Thị Vân Anh Phản biện 3: GS. TS. Trịnh Duy Luân Luận án được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án tiến sĩ, tổ chứctại Học viện Khoa học xã hội Vào lúc ……h .., ngày….. tháng … năm 2021 Có thể tìm hiểu luận án tại: Thư viện Quốc gia Thư viện Học viện Khoa học xã hội. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Bộ phận người cao tuổi (NCT) trong cơ cấu dân số đang có xu hướngtăng lên về số lượng và tỷ lệ. Hiện tượng này dẫn đến sự biến động về dân sốtheo hướng già hóa, đã và đang đặt ra nhiều vấn đề cho xã hội. Điều gì xảy ratrong quá trình già đi? Đâu là những hàm ý xã hội về việc số lượng người giàngày một gia tăng? Vì sao lại có những tranh luận lý thuyết về vai trò củaNCT trong các xã hội khác nhau? Giống như sự phân tầng thứ bậc về giớitính, sự phân tầng thứ bậc theo tuổi tác cũng khác nhau theo mỗi nền văn hóa.Xã hội này có thể kính trọng người già vì tuổi tác, người già đồng nghĩa với sựkhôn ngoan, nhưng xã hội khác lại xem người già như là gánh nặng, bởi vì họđược coi như đã chết về mặt xã hội. Ở Việt Nam, theo báo cáo của Tổng cục Thống kê, năm 2019 cả nướccó khoảng 11.313.890 NCT chiếm khoảng 11,95% dân số. Trong đó có trên1.918.987 người từ 80 tuổi trở lên (chiếm khoảng 17,5% tổng số NCT); NCTnữ là 5.735.300 (chiếm 50,7%); NCT nam là 5.578.590 (chiếm 49,3%); có7.294.100 NCT sống ở khu vực nông thôn (chiếm 64%). Ở góc độ cơ cấu xãhội, NCT được xem như một nhóm xã hội dễ bị tổn thương bởi những đặcđiểm về tâm, sinh lý và sự giảm sút thu nhập, vị thế, vai trò trong gia đình vàxã hội. Ở góc độ văn hóa gia đình, hiện đại hóa đã phần nào làm thay đổinhững giá trị khuôn mẫu ứng xử trong các mối quan hệ giữa con cháu vớiNCT. Một nhóm NCT cảm thấy hụt hẫng khi mất đi sự kính trọng, uy tíntrong chính ngôi nhà của mình. Từ những vấn đề đặt ra trên đây, chúng tôi dành sự quan tâm đặc biệtđến NCT trong xã hội hiện đại. Vị thế, vai trò của NCT sẽ như thế nào trướcsự biển đổi về cơ cấu tuổi, văn hóa trong gia đình? Những tranh cãi về mặt lýthuyết liệu có thể kiểm chứng về mặt thực tiễn từ nghiên cứu về vai trò NCT? Để góp phần trả lời cho những câu hỏi đặt ra trên đây, tôi lựa chọn đềtài “Vai trò của người cao tuổi trong gia đình hiện nay”(Nghiên cứu trườnghợp tỉnh Thanh Hóa) làm luận án nghiên cứu sinh của mình. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án 2.2. Mục đích nghiên cứu Nhận diện vai trò NCT trong gia đình hiện nay (trường hợp tỉnh ThanhHóa), từ đó trả lời các câu hỏi nghiên cứu và kiểm chứng tính đúng đắn của cácgiả thuyết nghiên cứu về vai trò NCT; cung cấp luận cứ khoa học cho việc xâydựng chính sách phát huy vai trò của NCT trong bối cảnh xã hội hiện nay. 1 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nghiên cứu đã nêu, luận án có các nhiệm vụ sau: - Tổng quan tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước có liên quan đến đề tài - Xây dựng cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu - Tiến hành điều tra thực nghiệm xã hội học trên thực địa nhằm tìmhiểu vai trò của NCT trong gia đình. - Phân tích vai trò NCT và những yếu tố ảnh hưởng đến vai trò củaNCT trong gia đình hiện nay. - Kiểm chứng tính đúng đắn của các giả thuyết nghiên cứu vai tròNCT. - Cung cấp luận cứ khoa học cho việc xây dựng chính sách nhằm pháthuy vai trò NCT trong gia đình trước bối cảnh già hóa về dân số. 3. Đối tượng, phạm vi, câu hỏi và giả thuyết nghiên cứu của luận án 3.1. Đối tượng nghiên cứu Vai trò NCT trong gia đình được nghiên cứu trên các khía cạnh về hônnhân, sản xuất/kinh doanh, chăm sóc, giáo dục và tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên.Cụ thể, NCT tham gia với vai trò ra quyết định hôn nhân, lao động sảnxuất/kinh doanh, chăm sóc, giáo dục con cháu và tín ngưỡng thờ cúng tổ tiêncủa gia đình. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về không gian: Nghiên cứu trường hợp 03 phường/xã tỉnh ThanhHóa - Phạm vi về thời gian: từ năm 2016 – 2019. - Phạm vi về nội dung: Luận án chỉ tập trung vào nghiên cứu một số vai trò tiêu biểu sau đâytrong đời sống gia đình ở Tha ...