Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Khoa học lịch sử: Quá trình hình thành cảng thị Hải Phòng

Với mục tiêu nghiên cứu quá trình ra đời của cảng thị Hải Phòng, luận văn cố gắng tái dựng lại diện mạo của vùng đất Hải Phòng từ khi ra đời và tồn tại như một cộng đồng duyên hải cho đến khi hình thành một cảng thị thực sự.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Khoa học lịch sử: Quá trình hình thành cảng thị Hải Phòng®¹i häc Quèc gia Hµ NéiTr-êng §¹i häc Khoa häc x· héi vµ Nh©n v¨nVŨ ĐƯỜNG LUÂNQUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH CẢNG THỊ HẢIPHÒNG(TỪ KHỞI NGUỒN ĐẾN NĂM 1888)LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC LỊCH SỬHÀ NỘI, 2009ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘITRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC Xà HỘI VÀ NHÂN VĂNVŨ ĐƯỜNG LUÂNQUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH CẢNG THỊ HẢI PHÒNG(TỪ KHỞI NGUỒN ĐẾN NĂM 1888)Chuyên ngành: Lịch sử Việt NamMã số:60.22.54LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC LỊCH SỬNGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:GS.TS NGUYỄN QUANG NGỌCHÀ NỘI, 2009MỞ ĐẦU1. Lý do chọn đề tàiSự phát triển của các cảng thị được xem như là một hiện tượng khá phổ biếntrên thế giới giai đoạn sơ kỳ cận đại. Đó là kết quả của sự tương tác và hội nhậpgiữa phương Đông và phương Tây; của quá trình kết hợp giữa việc tích luỹ tư bảnchủ nghĩa ở châu Âu với việc khai thác các tài nguyên đầy tiềm năng của các quốcgia thuộc địa. Hơn thế nữa, cảng thị tự bản thân nó như một tấm gương phản ánhmột cách khá toàn diện những biến đổi về chính trị, cấu trúc kinh tế xã hội khu vựctrong suốt một thời kỳ lịch sử dài. Ngày nay, trong bối cảnh hội nhập kinh tế thếgiới, nhiều cảng thị ở châu Á và Đông Nam Á được đã trở thành những trung tâmđiều phối mang tính chất quốc tế. Do đó, việc nghiên cứu hệ thống các cảng thị sẽlàm cơ sở cho việc nhận thức và giải quyết nhiều vấn đề kinh tế xã hội trong quákhứ và hiện tại.Với đường bờ biển dài, Việt Nam là quốc gia có nhiều điều kiện thuận lợicho việc phát triển cơ cấu kinh tế - xã hội hướng biển. Trong những năm gần đây,dưói tác động của quá trình công nghiệp hoá - hiện đại hoá, việc tìm hiểu cácnguồn lực phát triển kinh tế đất nước ngày càng được đặt ra cấp bách trong đó cónguồn lực từ vùng biển và đại dương. Có thể nhận thấy trong nhiều văn kiện quantrọng của chính phủ Việt Nam suốt từ đầu thập niên 90 của thế kỷ trước cho đếnnay, quan điểm phát triển kinh tế biển, đặc biệt là việc xây dựng và phát triển hệthống cảng thị ngày càng trở nên rõ ràng và cụ thể.Nằm ở phía đông vịnh Bắc Bộ. Hải Phòng là một vùng đất có lịch sử phát triển lâudài và từng đóng vai trò cửa ngõ của đất nước qua nhiều thời kỳ. Là một trong những địađiểm đầu tiên được người Pháp chọn xây dựng cảng ở Đông Dương, Hải Phòng đã chứngkiến quá trình xâm lược và thực dân hoá cũng như những chuyển biến kinh tế xã hội ViệtNam thời thuộc địa một cách đầy đủ và toàn diện. Trong thời kỳ chiến tranh cách mạng(1945 - 1975), Hải Phòng trở thành cánh cửa nối liền miền Bắc Việt Nam với thế giới bênngoài bằng đường biển, góp phần tạo nên thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứunước. Từ sau đổi mới cho đến nay, Hải Phòng được coi như một vị trí then chốt trong tamgiác tăng trưởng kinh tế ở Bắc Bộ và có những đóng góp quan trọng trong quá trình côngnghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.Thêm nữa, bản thân quá trình hình thành và phát triển của cảng thị này đã vàđang ẩn chứa nhiều tranh luận. Sự ra đời của thành phố trước đây thường được nhìnnhận như là một sự thành công trong việc việc khai thác, cải tạo tự nhiên của con người.Cho đến cuối thế kỷ XIX, người Pháp vẫn tự hào coi Hải Phòng là một trong những pháthiện lớn và là biểu tượng của quá trình khai hoá văn minh ở Đông Dương. Tuy nhiên,chính ngay trong giai đoạn xây dựng đầu tiên, một số nhà khoa học và quản lý thực dâncũng đã bắt đầu tỏ ra hoài nghi về những đánh giá quá mức này.Trong khoảng gần hai thập niên trở lại đây, vấn đề này lại trở thành một chủ đềkhoa học mới, khi người ta bắt đầu nhận diện một cách đầy đủ hơn những khó khăn đểHải Phòng có thể thực sự trở thành một hải cảng đủ khả năng đáp ứng nhu cầu phát triểnkinh tế đất nước trong thời kỳ mới. Cửa ngõ then chốt của cảng Hải Phòng là cửa Cấmgần như rơi vào tình trạng bị bồi tụ và dần biến mất trong khi nhu cầu vận tải và giaothông với quy mô lớn ngày càng gia tăng. Bên cạnh đó, hải cảng này cũng đang phải cạnhtranh quyết liệt với nhiều cảng mới được xây dựng ở vùng đông bắc cả về hiệu quả kinhtế lẫn khả năng vận tải.Với những ý nghĩa đó, nghiên cứu quá trình hình thành cảng thị Hải Phòngkhông chỉ đóng góp những nhận thức về sự phát triển của hệ thống cảng thị ở ViệtNam và Đông Nam Á nói riêng, mà còn có thể đưa đến những luận cứ khoa họccho việc hoạch định các chính sách cụ thể của vùng đất này trong tương lai.2. Lịch sử nghiên cứu vấn đềMột số xu hướng nghiên cứu về hệ thống cảng thị châu ÁMặc dù các lý thuyết nghiên cứu về đô thị và đô thị hoá ra đời ở châu Âu từcuối thế kỷ XIX, song phải đến những thập niên 50 - 60 của thế kỷ XX và đặc biệttrong khoảng vài thập kỷ trở lại đây, nghiên cứu hệ lịch sử hệ thống cảng thị nóichung và nhất là hệ thống các cảng thị thuộc địa ở phương Đông nói riêng mớithực sự được quan tâm. Trong khi các nhà sử học phương Tây cố gắng tìm kiếm vàlý giải cội nguồn sức mạnh của phong trào giải phóng dân tộc từ việc nghiên cứuquá trình hiện đại hoá của các dân tộc từng là thuộc địa thông qua trường hợp củacác cảng thị thì các nhà sử học bản địa lại muốn tìm hiểu nó như một truyền thốngvà cơ sở cho việc xây dựng quốc gia độc lập mới ra đời. Tuy nhiên có một thực tếphải thừa nhận rằng, việc nghiên cứu hệ thống cảng thị trước tiên và chủ yếu đượcthực hiện bởi các nhà sử học phương Tây. Một trong những lý do căn bản đượcđưa ra đó là phần lớn những hiểu biết về các cảng thị cho đến hiện nay đều dựatrên các ghi chép, tài liệu lưu trữ của các quốc gia phương Tây gắn liền với cáchoạt động thương mại, chính trị và sau đó là quá trình thực dân hoá từ thế kỷ XVIcho đến giữa thế kỷ XX trên phạm vi toàn cầu.Những nghiên cứu đầu tiên và cụ thể nhất về hệ thống cảng thị châu Á đượcbắt đầu từ việc so sánh các đô thị lớn, đặc biệt là hệ thống cảng thị ở Tây Âu vàTrung Quốc của nhà sử học người Mỹ Rhoad Murphey. Luận điểm đáng quan tâmnhất của ông là hầu hết các cảng thị lớn ở phương Đông nói chung đều được xâydựng theo mô hình của phương Tây - mô hình xã hội được kế thừ ...