Tôn giáo theo quan điểm của Phân tâm học

Từ khi ra đời, Phân tâm học đã có ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực như triết học, văn hóa, nghệ thuật. Nhiều lĩnh vực tri thức của con người như văn chương, nghệ thuật, tôn giáo, giáo dục, luật pháp, xã hội, lịch sử,v.v... đều ít nhiều chịu ảnh hưởng của học thuyết S. Freud. Bài viết này đã chỉ ra bốn tiền đề để Phân tâm học đi sâu nghiên cứu tôn giáo, từ đó làm rõ giá trị cũng như hạn chế của quan điểm này.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tôn giáo theo quan điểm của Phân tâm học1JKLrQ FͩX 7{Q JLiR 6͑ ± NGUYӈN VĂN QUӂ(*)TÔN GIÁO THEO QUAN ĈIӆMCӪA PHÂN TÂM HӐCTóm tҳt: Tͳ khi ra ÿͥi, Phân tâm h͕c ÿã có ̫nh h˱ͧng ÿ͇n nhi͉ulƭnh v͹c nh˱ tri͇t h͕c, văn hóa, ngh͏ thu̵t. Nhi͉u lƭnh v͹c tri thͱccͯa con ng˱ͥi nh˱ văn ch˱˯ng, ngh͏ thu̵t, tôn giáo, giáo dͭc,lu̵t pháp, xã h͡i, l͓ch s͵,v.v... ÿ͉u ít nhi͉u ch͓u ̫nh h˱ͧng cͯa h͕cthuy͇t S. Freud. Bài vi͇t này ÿã ch͑ ra b͙n ti͉n ÿ͉ ÿ͋ Phân tâm h͕cÿi sâu nghiên cͱu tôn giáo, tͳ ÿó làm rõ giá tr͓ cNJng nh˱ h̩n ch͇cͯa quan ÿi͋m này.Tӯ khóa: Phân tâm h͕c, Sigmund Freud, Libido, phͱc c̫m Edip.Theo Phân tâm hӑc, tôn giáo có sӵ liên hӋ mұt thiӃt vӟi tâm lý hӑc miӅnsâu hay hoҥt ÿӝng tâm lý cӫa con ngѭӡi. Khi dùng phѭѫng pháp phân tíchtâm lý ÿӇ chӳa trӏ bӋnh thҫn kinh, S. Freud cNJng sӱ dөng phѭѫng pháp nàyÿӇ nghiên cӭu vӅ tôn giáo. Khi nghiên cӭu tôn giáo, ông xuҩt phát tӯ lýthuyӃt “tҧng băng tinh thҫn”. Ĉó là toàn bӝ hoҥt ÿӝng tinh thҫn hay tâm lýcӫa con ngѭӡi giӕng nhѭ mӝt tҧng băng lӟn trôi nәi trên mһt nѭӟc, phҫnnәi trên mһt nѭӟc chӍ là mӝt phҫn nhӓ. Ĉây là phҫn các hiӋn tѭӧng cӫa ýthӭc mà mӑi ngѭӡi nhìn thҩy ÿѭӧc, phҫn còn lҥi cӫa tҧng băng phҫn lӟnchìm ӣ dѭӟi nѭӟc, ÿó là phҫn cӫa vô thӭc. Ông ÿã vұn dөng phѭѫng phápphân tâm ÿӇ tìm hiӇu phҫn chìm ҩy, cө thӇ là sӵ tác ÿӝng cӫa phҫn vôthӭc tӟi ÿӡi sӕng cӫa con ngѭӡi, nhҩt là ÿӡi sӕng tinh thҫn.Nhѭ vұy, có thӇ thҩy, khӣi nguӗn ÿӇ nghiên cӭu tôn giáo cӫa S. Freudxuҩt phát tӯ lý luұn vӅ phân tích tinh thҫn.Thͱ nh̭t, theo S. Freud, bҩt kǤ mӝt hiӋn tѭӧng tâm lý hay tôn giáonào cNJng ÿӅu có nguyên nhân ӣ tҫng sâu. Do ÿó, khi nghiên cӭu các hiӋntѭӧng tâm lý hay tôn giáo, chúng ta cҫn ÿi tӯ sӵ phân tích tinh thҫnchuyên sâu và cө thӇ ÿӇ vҥch ra hình thӭc biӇu hiӋn bên ngoài cӫa nhӳnghiӋn tѭӧng ҩy trong toàn xã hӝi.*ThS., Trѭӡng Cao ÿҷng Kӻ thuұt Y tӃ Ĉà Nҹng.1JKLrQ FͩX 7{Q JLiR 6͑ ± Theo ông, trong mӛi con ngѭӡi thѭӡng diӉn ra cuӝc ÿҩu tranh giӳanguyên tҳc thӓa mãn. Ĉó là nguyӋn vӑng muӕn thӓa mãn nhӳng hamthích cӫa mình (thѭӡng ÿѭӧc giҩu kín), vӟi nguyên tҳc thӵc tӃ cӫa hoàncҧnh xã hӝi ӣ ÿiӅu kiӋn này hay ÿiӅu kiӋn khác, tӭc là dùng cái không thӇcó ÿӇ thӓa mãn mӝt vài ham thích. Vì thӃ, nhӳng lúc xung lӵc trong conngѭӡi bӏ dӗn nén thì cҫn phҧi tìm mӝt xu hѭӟng ÿӇ giҧi tӓa. Nhӳng lúcnhѭ vұy, có ngѭӡi tìm ÿӃn nghӋ thuұt, có ngѭӡi tìm ÿӃn khoa hӑc, cóngѭӡi tìm ÿӃn nghi thӭc tôn giáo,… ÿӇ giҧi tӓa áp lӵc bӏ dӗn nén. Dovұy, S. Freud cho rҵng, nhӳng hành vi sai lҥc, chҷng hҥn nhѭ nói lӥ lӡi,bao giӡ cNJng chӭa ÿӵng mӝt ý nghƭa nào ÿó. Nhӳng ÿiӅu ҩy sӁ giúp chocon ngѭӡi giҧi tӓa nhӳng ӭc chӃ, nhӳng ham muӕn chѭa ÿѭӧc thӓa mãn.Tӯ nhӳng liên tѭӣng rӡi rҥc, lҥ lùng, S. Freud ÿã cӕ gҳng xâu chuӛinhӳng ý nghƭa ҭn ÿҵng sau nó. Ĉó chính là nӅn tҧng mà Phân tâm hӑcÿѭa ra ÿӇ nghiên cӭu chӳa trӏ bӋnh thҫn kinh. Phѭѫng pháp này xâu chuӛicác hành vi sai lҥc cӫa chӫ thӇ hành vi trong hiӋn tҥi và trong quá khӭ sӁcho thҩy hành vi sai lҥc ÿó muӕn gì. Khi ÿѭa ra phѭѫng pháp liên tѭӣngÿӇ nghiên cӭu, S. Freud nhұn thҩy, nhӳng sӵ lӥ lӡi, nhӳng giҩc mѫ cNJngchӭa ÿӵng nӝi dung tӯ ÿó có thӇ khám phá ÿӇ chӳa bӋnh tinh thҫn chocon ngѭӡi. Ông viӃt: “Mӝt khi các hành vi sai lҥc cNJng có mӝt ý nghƭa thìchҷng có gì ngăn cҩm các giҩc mѫ cNJng có mӝt ý nghƭa và trong nhiӅugiҩc mѫ, chúng ta ÿã thҩy quҧ thӵc là chúng có ý nghƭa mà chúng takhông tìm ra ÿѭӧc”(1). Theo ông, không có hành vi sai lҥc nào là thuҫntúy ngүu nhiên và không có ý nghƭa. Ông cho rҵng, nhӳng hành vi quansát ÿѭӧc trong ÿӡi sӕng hҵng ngày sӁ ÿѭӧc coi là hiӋn tѭӧng tinh thҫn. Vàông gӑi nó là nhӳng trҥng thái xúc ÿӝng.Theo S. Freud, nhӳng giҩc mѫ cӫa con ngѭӡi là cánh cәng dүn vào cõivô thӭc. Các chӭng loҥn thҫn kinh chӭc năng cӫa ngѭӡi bình thѭӡng cónhiӋm vө thӵc hiӋn các chӭc năng bҧo vӋ. Vì trong các giҩc mѫ, nhӳngham muӕn cӫa con ngѭӡi phҧn ánh xã hӝi ÿã dӗn nén nhӳng hiӋn tѭӧngtinh thҫn. Nhӳng hành vi tâm lý cӫa con ngѭӡi chӍ thӓa mãn tѭӧng trѭngqua nhӳng giҩc mѫ. Cho nên, viӋc nghiên cӭu giҩc mѫ cNJng có thӇ chochúng ta hiӇu ÿѭӧc sӵ sáng tҥo và tѭӣng tѭӧng ra các vӏ thҫn trong truyӅnthuyӃt hay trong thҫn thoҥi cӫa các dân tӝc. “Các bҥn thҩy rҵng, viӋcnghiên cӭu giҩc mѫ ÿã ÿѭӧc biӋn minh bҵng sӵ soi sáng cӫa nó vӅ nhӳnghiӋn tѭӧng, mà nӃu không, thì sӁ rҩt khó hiӇu. ThӃ nhѭng, chúng tôi ÿãÿҥt tӟi ÿiӅu ÿó trong tiӃn trình chӳa trӏ các chӭng bӋnh nhiӉu tâm bҵngPhân tâm hӑc”(2).ϰ1JXʂQ 9ăQ 4Xɼ 7{Q JLiR WKHR TXDQ ÿLʀP«Thͱ hai, không giӕng nhѭ nhiӅu quan ÿiӇm truyӅn thӕng, S. Freud chorҵng, toàn bӝ hoҥt ÿӝng tâm lý hay tôn giáo cӫa con ngѭӡi chӫ yӃu là dovô thӭc cҩu thành, hay ÿó là sӵ biӇu hiӋn ra bên ngoài cӫa vô thӭc. Dovұy, theo ông, tҩt cҧ hoҥt ÿӝng tâm lý hay tôn giáo ÿӅu có nguӗn gӕc tӯvô thӭc chӭ không phҧi biӇu hiӋn ra cӫa ý thӭc. Vì thӃ, nhӳng hành vitâm linh chӍ là sҧn phҭm cӫa vô thӭc.Các nhà triӃt hӑc, xã hӝi hӑc, tâm lý hӑc truyӅn thӕng chia cҩu trúc tinhthҫn cӫa con ngѭӡi thành ba bӝ phұ ...