Tổng quan về virus cúm A.PMH

vấn đề dịch tễ học, tiến hóa, hình thành genotype và tương đồng kháng nguyên-miễn dịch-vaccine.Cúm gia cầm là bệnh truyền nhiễm cấp tính của gia cầm, do nhóm virus cúm...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tổng quan về virus cúm A.PMHTổng quan về virus cúm A/H5N1: vấn đề dịch tễ học, tiến hóa, hình thànhgenotype và tương đồng kháng nguyên-miễn dịch-vaccine Cúm gia cầm là bệnh truyền nhiễm cấp tính của gia cầm, do nhóm virus cúm A, thu ộc h ọOrthomyxoviridae gây ra, có khả năng lan truyền từ đ ộng v ật sang ng ười. Nhóm virus cúm A có16 phân type HA (H1 - H16) và 9 phân type NA (N1 - N9) có kh ả năng tái t ổ h ợp đ ể t ạo nênhàng trăm phân type khác nhau về độc tính và kh ả năng gây b ệnh. H5N1 th ể đ ộc l ực cao(HPAI) vẫn đang là mối đe dọa cho chăn nuôi và sức kh ỏe cộng đồng. Từ cuối năm 2003 đến tháng 6/2008, đã có 385 trường h ợp m ắc cúm A/H5N1, trong đó,243 trường hợp đã tử vong, chiếm 63,11%, trong đó Việt Nam và Indonesia là hai qu ốc gia có s ốngười nhiễm và tử vong cao nhất. Không giống như dịch cúm A/H5N1 giai đoạn 1996 - 2002, cóthể khống chế bằng cách tiệu diệt và loại trừ loài gia cầm trong vùng d ịch đ ể c ắt đ ứt truy ền lây,cúm A/H5N1 thể độc lực cao giai đoạn 2003 đến nay, v ới s ự xuất hi ện nhi ều genotype khácnhau, đặc biệt là genotype Z, lan truyền t ừ Nam Trung Quốc đ ến các nơi khác trên th ế gi ới. Đâyvẫn là thách thức đối với cộng đồng và cần nghiên cứu ứng d ụng các ph ương pháp khác nhauđể khống chế hiệu quả. Tính gây bệnh của A/H5N1 thể độc l ực cao không chỉ gi ới h ạn ở ch ứcnăng điểm cắt protease của HA và hoạt tính của NA, mà là hi ệu ứng c ủa s ản ph ẩm đa gen vàkhả năng tái tổ hợp tạo virus mới với đặc tính gây bệnh và đ ộc l ực khác nhau là v ấn đ ề c ần tínhđến. Hàng ngàn công trình nghiên cứu về cúm A nói chung và cúm A/H5N1 nói riêng, đ ặc bi ệttrong 5 năm gần đây, trong đó có phát tri ển công nghệ và (các lo ại) vaccine gây mi ễn d ịch chogia cầm và chuẩn bị cho đại dịch có thể xảy ra ở ng ười. Về ph ương di ện d ịch t ễ, ti ến hóa, t ạobiến chủng, biến đổi kháng nguyên - miễn dịch, tính mẫn c ảm và đề kháng v ới d ược li ệu, khácvới nhiều virus khác ở gia cầm, virus cúm A/H5N1 có xu hướng đột biến nhanh đ ể t ạo nên nhi ềubiến chủng phân chia thành nhiều phân dòng khác nhau và có tính thích ứng ph ổ r ộng đ ối v ớiloài mắc. Vaccine được phát triển t ừ nhiều chủng virus cúm A/H5N1 b ằng k ỹ thu ật hi ện đ ại,trong đó có công nghệ di truyền ngược, đặc biệt vaccine t ừ chủng NIBRG-14 h ứa h ẹn ti ềm năngphòng chống. Trong bài tổng quan này, chúng tôi giới thiệu nh ững đ ặc đi ểm c ơ b ản c ủa v ấn đ ềdịch tễ học, virus học, sinh học phân t ử, quá trình ti ến hóa, s ự hình thành genotype và khái quátmối quan hệ kháng nguyên - miễn dịch - vaccine của cúm A/H5N1 ở Vi ệt Nam và th ế gi ới. Tómlược những nghiên cứu của các nhà khoa học và t ổ ch ức Vi ệt Nam t ại b ối c ảnh Vi ệt Nam vàtrên nền virus cúm A/H5N1 của Việt Nam, trong đó có đóng góp c ủa Vi ện Công ngh ệ sinh h ọcvề gen học/protein học về gen kháng nguyên HA/NA và vaccine thế hệ m ới cũng đ ược gi ớithiêu.Từ khóa:Cúm A/H5N1, dịch tễ học, genotype, Orthomyxoviridae, kháng nguyên - mi ễn d ịch,phân type, thể độc lực cao (HPAI), tiến hóa, vaccineĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ HỌC BỆNH CÚM GIA CẦM Vài nét về dịch tễ học bệnh cúm gia cầm A/H5N1 Khái quát bệnh cúm gia cầm Cúm gia cầm (Avian Influenza, AI) là bệnh truyền nhiễm c ấp tính c ủa gia c ầm, do nhómvirus cúm A, thuộc họ Orthomyxoviridae gây ra. Đây là nhóm virus có biên đ ộ ch ủ r ộng, đ ượcphân chia thành nhiều phân type khác nhau d ựa trên kháng nguyên HA và NA có trên b ề m ặtcapsid của hạt virus (de Wit, Fouchier, 2008). Nhóm virus cúm A có 16 phân type HA (t ừ H1 đ ếnH16) và 9 phân type NA (t ừ N1 đến N9), và sự tái t ổ hợp (reassortment) gi ữa các phân type HAvà NA, về mặt lý thuyết, sẽ tạo ra nhiều phân type khác nhau về đ ộc tính và kh ả năng gây b ệnh.Mặt khác, virus cúm A có đặc tính quan trọng là d ễ dàng đ ột bi ến trong gen/h ệ gen (đ ặc bi ệt ởgen NA và HA), hoặc trao đổi các gen kháng nguyên v ới nhau, trong quá trình xâm nhi ễm và t ồntại lây truyền giữa các loài vật chủ. Họ Orthomyxoviridae đã đ ược phát hi ện bao g ồm 4 nhómvirus, đó là: nhóm virus cúm A (Influenza A); nhóm virus cúm B (Influenza B); nhóm virus cúm C(Influenza C); và nhóm Thogotovirus. Các nhóm virus khác nhau b ởi các kháng nguyên b ề m ặtcapsid, ở virus cúm A và B là Hemagglutinin (HA), ở virus cúm C là Hemagglutinin EsteraseFusion (HEF), và ở Thogotovirus là Glycoprotein (GP) (Murphy, Webster, 1996; Ito et al., 1998). Tình hình dịch bệnh cúm A/H5N1 trên thế giới Cúm A/H5N1 là một virus có độc lực cao, và gây bệnh trên ng ười trong các v ụ d ịch cúmgà những năm 1996 - 2008, đặc biệt ác liệt là do virus cúm A/H5N1 th ể đ ộc l ực cao (HPAI,highly pathogenic avian influenza) gây ra k ể t ừ năm 2003 cho đ ến nay và phát sinh nhi ều d ướidòng (sublineage) và nhóm/phân nhóm (clade) có đ ộc l ực rất cao (Horimoto, Kawaoka, 2001;Nicholson et al., 2003; Perkins, Swayne, 2003; Ligon, 2005) (Hình 1). Ch ủng virus cúm A/H5N1được phát hiện lần đầu ti ...