Triển vọng xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường các nước ASEAN trong tiến trình hội nhập AEC

Với lợi thế là một khu vực phát triển năng động, gần gũi về địa lý, quan hệ thương mại giữa Việt Nam và ASEAN có mức tăng trưởng cao và có nhiều điều kiện để mở rộng hơn nữa nhất là khi Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC) được hình thành vào cuối năm 2015. Bài viết này hướng tới việc đánh giá thực trạng xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường các nước ASEAN sau hai năm thực hiện AEC và triển vọng đẩy mạnh xuất khẩu trong những năm tiếp theo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Triển vọng xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường các nước ASEAN trong tiến trình hội nhập AEC TRIỂN VỌNG XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAM SANG THỊ TRƯỜNG CÁC NƯỚC ASEAN TRONG TIẾN TRÌNH HỘI NHẬP AEC ThS. NCS Trần Lan Hương Trường Đại học Kinh tế Quốc dân Tóm tắt ASEAN là đối tác thương mại quan trọng hàng đầu của Việt Nam trongnhiều năm qua. Với lợi thế là một khu vực phát triển năng động, gần gũi về địa lý,quan hệ thương mại giữa Việt Nam và ASEAN có mức tăng trưởng cao và cónhiều điều kiện để mở rộng hơn nữa nhất là khi Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC)được hình thành vào cuối năm 2015. Bài viết này hướng tới việc đánh giá thựctrạng xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường các nước ASEAN sau hai năm thựchiện AEC và triển vọng đẩy mạnh xuất khẩu trong những năm tiếp theo. Từ khóa: ASEAN, xuất khẩu, AEC, Việt Nam, ATIGA, CEPT 1. Thực trạng xuất khẩu của Việt Nam sang các nước ASEAN sau 2năm hội nhập AEC Thị trường ASEAN luôn thể hiện là thị trường tiềm năng và đầy hứa hẹnđối với Việt Nam. Cuối năm 2015, Việt Nam chính thức gia nhập Cộng đồngkinh tế ASEAN (AEC). Với quy mô hơn 600 triệu dân, tổng GDP gần 3.000 tỷUSD, AEC được các doanh nghiệp Việt Nam kỳ vọng mở ra một thị trường rộnglớn, đầy tiềm năng. Tuy nhiên, tính đến năm 2017, tức là sau hai năm tham giaAEC, những kỳ vọng này chưa trở thành hiện thực. Về kim ngạch, thời điểm trước khi AEC được thành lập vào cuối năm 2015,tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam sang ASEAN nhìn chung chưa ổn định, cólúc tăng và có lúc giảm qua các năm. Tỷ trọng xuất khẩu của Việt Nam sangASEAN năm 2015 chiếm 13,95% trong tổng kim ngạch xuất khẩu, so với cácquốc gia khác trong khu vực (Myanmar 49,2%, Lào 47,6%, Singapore 31,4%) thìcon số này vẫn còn rất thấp và chưa tương xứng với tiềm lực của Việt Nam. Đếnnăm 2015, tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang ASEAN đạt 18,064 tỷUSD, giảm 1,1% so với năm 2014 và chiếm 12,73 % so với tổng kim ngạch xuấtkhẩu của cả nước. Trong khi đó, một năm sau khi gia nhập AEC, xuất khẩu hàng hóa từ Việt Namsang các nước ASEAN còn có xu hướng giảm, với năm 2016 đạt gần 17,45 tỷ USD,giảm 4,4% so với năm 2015 (Tổng cục Hải quan, 2017). Cũng theo số liệu ước tínhnăm năm 2017, xuất khẩu của Việt Nam sang các nước ASEAN ước tăng 24,3%, đạt21,7 tỷ USD. 101 Hình 1. Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang ASEAN qua các năm Nguồn: Tổng cục Hải quan Do nhập khẩu có quy mô luôn lớn hơn xuất khẩu nên trong quan hệ thươngmại giữa Việt Nam và khu vực ASEAN, Việt Nam đã liên tục ở vị thế nhập siêu.Nhập siêu từ khu vực này ở mức khá cao, năm 2011 đã lên đến trên 7,327 tỷ USD. Tuy nhiên, năm 2015, do xuất khẩu sang thị trường này thấp hơn nhập khẩunên nhập siêu đạt 5,764 tỷ USD, tăng so với mức nhập siêu của năm trước 1,487 tỷUSD. Nhìn chung, trong 10 năm qua, Việt Nam luôn nhập siêu trong buôn bán vớicác nước thành viên ASEAN. Tuy nhiên, do tốc độ tăng xuất khẩu sang ASEAN caohơn tốc độ tăng nhập khẩu từ thị trường này nên trong những năm gần đây mứcthâm hụt ngày càng thu hẹp lại và tỷ lệ nhập siêu từ ASEAN giảm dần. Cụ thể, năm2005, mức thâm hụt đạt 3,9 tỷ USD, tăng 1,62% so với năm 2004. Đến năm 2010mức thâm hụt là 6,057 tỷ USD, tăng 20,84% so với năm 2009 và năm 2015 mứcthâm hụt đạt 5,764 tỷ USD. Với mức thâm hụt này so với năm 2014 đã tăng 35%.Trong khi đó, báo cáo mới đây về “Thương mại hàng hóa Việt Nam - ASEAN sauhơn 20 năm Việt Nam gia nhập” của Tổng cục Hải quan cho thấy, cán cân thươngmại hàng hóa luôn nghiêng về thâm hụt với các nước ASEAN và trong suốt 20 nămgia nhập, Việt Nam chưa từng đạt thặng dư thương mại với khối này. Năm 1996,thời điểm gia nhập ASEAN Việt Nam thâm hụt với khối này là 745 triệu USD, thìđến năm 2016 thâm hụt 6,59 tỷ USD.102 Về mặt hàng xuất khẩu, các mặt hàng Việt Nam xuất khẩu sang ASEANkhá đa dạng, từ các mặt hàng nông, hải sản, khoáng sản đến những mặt hàngđược chế biến sâu và những mặt hàng có giá trị gia tăng lớn như nhóm hàng điệnthoại, máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện. Tuy nhiên, sau hai năm thựchiện AEC, cùng với sự sụt giảm của kim ngạch xuất khẩu chung, xuất khẩu cácnhóm hàng đặc biệt là hai nhóm hàng nông nghiệp và công nghiệp cũng có sự sụtgiảm mạnh. Cụ thể, năm 2016 kim ngạch xuất khẩu nông, thủy sản sang cácnước ASEAN đạt hơn 1,6 tỷ USD, giảm 20,3% so cùng kỳ năm 2015. Đáng nóilà các mặt hàng giảm mạnh nhất đều là những sản phẩm chủ lực: cao-su (giảm40,7%), gạo (giảm 48,8%), hồ tiêu (giảm 25,5%), sắn và các sản phẩm từ sắn(giảm 19,2%),... Đáng chú ý, đối với mặt hàng gạo, tính đến hết năm 2016, ba thịtrường trọng điểm ASEAN sụt giảm nghiêm trọng về sản lượng so với năm2015: Philippines (giảm 65%), Malaysia (giảm 48,1%), Singapore (giảm 3 ...