TƯ DUY CHÈO

Chèo hay bất cứ hình thức sân khấu nào khác cũng chỉ là một trong những thứ trò chơi con người bầy ra để tiêu khiển. Người nghệ sĩ chẳng thường dùng từ "chơi" nghệ thuật để nói về công việc sáng tạo của mình hay sao. Điều ai cũng thấy là trò chơi nào cũng có phương tiện chơi riêng, có luật lệ, có phép tắc chơi riêng của nó. Nghề "chơi" ở từng chủng loại sân khấu cũng tương tự như vậy. Kịch nói đòi một tư duy riêng cho nó gọi là tư duy kịch nói. Chèo đòi...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
TƯ DUY CHÈO TƯ DUY CHÈO Chèo hay b t c hình th c sân kh u nào khác cũng ch là m t trong nh ng th trò chơi con ngư i b y ra đ tiêu khi n. Ngư i ngh sĩ ch ng thư ng dùng t chơi ngh thu t đ nói v công vi c sáng t o c a mình hay sao. Đi u ai cũng th y là trò chơi nào cũng có phương ti n chơi riêng, có lu t l , có phép t c chơi riêng c a nó. Ngh chơi t ng ch ng lo i sân kh u cũng tương t như v y. K ch nói đòi m t tư duy riêng cho nó g i là tư duy k ch nói. Chèo đòi m t tư duy riêng cho nó g i là tư duy chèo. Tư duy k ch nói khác bi t tư duy chèo. Dùng tư duy k ch nói làm chèo thì ngh ch lý ch ng khác gì đưa m t ki n tư ng c vua đ n đ u v i m t ki n tư ng c tư ng. V y tư duy chèo là gì? 1. Là tư duy thơ Ngư i làm chèo (tác gi , đ o di n, di n viên) là nh ng nhà thơ t s , nhà thơ k chuy n b ng ngh thu t chèo. V i tư duy thơ ngư i ngh sĩ chèo miêu t cu c s ng không d ng thái t nhiên như ngoài đ i. Cu c s ng vào chèo đư c khái quát hoá lên, tinh ch n nh ng nét thi t y u mang ý thơ. Và ý thơ y l i đư c th hi n thông qua ngôn ng ngh thu t đa d ng c a chèo, thông qua nh ng th đo n ngh thu t giàu tính bi u hi n như ư c l , n d , tư ng trưng… Văn h c chèo là văn h c thơ. Ngư i ta th y chèo h u như t t c các th lo i thơ phú Vi t Nam. Dùng ph bi n là th ngũ ngôn, th t ngôn, th l c bát, các th bi n c a nó và thơ văn bi n ng u. Ca dao t c ng lai láng trong chèo to ra v hương thanh khi t ng t ngào c a h n quê Vi t Nam. Ngôn t thơ trong chèo gi v trí đ c bi t quan tr ng. Vì l i thơ đây g n ch t v i các l i nói (nói s , nói l ng, nói chênh, nói l ch…) v i ngâm, v nh, v a, v i các giai đi u hát. L i thơ không nh ng là linh h n c a giai đi u mà còn là y u t góp ph n cho giai đi u đ p thêm lên. Trái tr l i, giai đi u (g m c hát, các l i nói và ngâm v nh) nâng niu, nh n nhá t ng t trong l i thơ khi n cho ý c a t , v đ p âm thanh c a t như đư c tôn lên m t s c đ m i. Ngôn t rác rư i c v n vò thành thơ không th đ ngâm lên, hát lên. Mà c gư ng ép đưa vào thì ch làm cho giai đi u b ô nhi m đi mà thôi. Văn h c k ch b n là khâu đ u trong quá trình sáng t o m t trò di n. Nó ph i là ngu n c m h ng, là cơ s đ ngư i đ o di n cùng b s u nh ng di n viên, nh c công, nh c sĩ… sáng t o lên m t trò di n mang đ m đà ch t thơ c a chèo. Đ ng tác trong di n xu t chèo là đ ng tác thơ. chèo, vi c đưa lên sân kh u nh ng c nh sinh ho t như th c ngoài đ i v i r m r t nh ng đ ng tác v n v t mang thu n tính sinh lý là đi u c m k . Chèo x lý ch y u nh ng đ ng tác đã đư c ch n l c, nh ng đ ng tác có ý nghĩa. Nh ng đ ng tác này l i đư c làm đ p ho c tô đi m thêm b ng đ ng tác trang s c mà nhà ngh g i đó là đ ng tác cách đi u, đ ng tác múa. Và t ch t li u này ngư i ngh sĩ bi u di n t o nên nh ng bài thơ đ ng tác th c s . L p múa m i trà c a Suý Vân đón m ng ch ng là Kim Nham tr v đã ch ng là m t bài thơ v tình yêu và hy v ng. L p múa ra trò c a Th M u ch ng đã là m t bài thơ r c l a v khát v ng tình yêu. Trư ng đo n múa không l i trong l p trò Suý Vân gi d i là m t bài thơ t s tuy t v i. Qua nh ng ngôn ng tác đ ng Suý Vân h i nh l i th i niên thi u c a mình: Nh ng c nh r c dâu chăn t m, se tơ d t l a, kim ch vá may… B n ch t c a âm nh c là thơ. Âm nh c có ph n đóng góp l n trong ngh thu t chèo. Nhi u h th ng làn đi u v i hơn hai trăm ca khúc. L i còn nh ng hình th c nói l i, ngâm, v nh, v a… Âm nh c chèo b t ngu n t n n văn hóa c hàng ngàn năm c a ngư i Vi t châu th sông H ng đã t o cho phong cách ngh thu t này m t s c thái dân t c đ c thù. Đ o di n chèo ph i là ngư i am hi u các lu t thơ trên, là ngư i đ ng ra ch đ o, bi t k t h p hài hoà ch t thơ c a ngôn t , c a đ ng tác, c a âm nh c đ cu i cùng t o nên m t trò di n thơ. Nh ng trò di n chèo đ p đ , sang tr ng đư c sáng t o m t cách công phu như th chúng ta th y nhi u nh ng năm tháng th nh vư ng c a ngh thu t chèo. Song chúng ta cũng đã l i th y ngh thu t chèo b dung t c hóa, b tha hóa đi như th nào trong nh ng năm b suy thoái. nhi u trò di n, ngôn t rác rư i, đ ng tác rác rư i, âm nh c l i càng rác rư i. Không còn là ngh thu t chèo n a. Chèo đã m t đi ch t thơ b n nguyên c a nó. Ngư i có tư duy thơ mu n sáng t o trư c h t ph i hi u bi t lu t làm thơ. Song còn m t đi u cơ b n, m t đi u quan tr ng hơn n a là ph i có h n thơ. H n thơ là gì? Nói chung, là khát v ng hư ng t i cái Chân, cái Thi n, cái M . Chân- Thi n- M tuy ba nhưng ch là m t. Nó là tia l a thiêng ti m n trong con ngư i t th i nguyên thu . Nó là cái mà Lão t g i là Đ o, Ph t g i là Chân như. H n thơ t o nên c m h ng c a ngư i ngh sĩ. Ngh thu t nào cũng mang trong nó m t h n thơ. V y h n thơ trong chèo là gì? T xa xưa, ngư i di n chèo cùng ngư i xem chèo s ng thân thi t v i nhau sau lu tre làng. Thân thi t t i m c ngư i di n có th k chuy n ti u lâm trên chi ...