Tư duy hậu hiện đại và những cách thu nhận kiến thức

Tư duy hậu hiện đại và những cách thu nhận kiến thức Nguyễn Hào Hải An ninh Thế giới cuối tháng Có thể thấy hai kiểu để tìm hiểu, thu nhận kiến thức. Cách thứ nhất: cách học để biết nhằm gia tăng thêm kiến thức (La savoir) hay nói cách khác kiến thức có được nhờ sự học và đặc điểm của cái sự học này là phát huy trí óc từ khả năng thuộc, nhớ... Nhiều người rất thông minh, rất giỏi, thuộc nhớ rất nhiều. Bộ óc của họ có thể gọi là "Một cuốn từ điển bách...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Tư duy hậu hiện đại và những cách thu nhận kiến thức Tư duy hậu hiện đại và những cách thu nhận kiến thức Nguyễn Hào Hải An ninh Thế giới cuối tháng Có thể thấy hai kiểu để tìm hiểu, thu nhận kiến thức. Cách thứ nhất: cách học để biết nhằm gia tăng thêm kiến thức (La savoir) hay nói cách khác kiến thức có được nhờ sự học và đặc điểm của cái sự học này là phát huy trí óc từ khả năng thuộc, nhớ... Nhiều người rất thông minh, rất giỏi, thuộc nhớ rất nhiều. Bộ óc của họ có thể gọi là Một cuốn từ điển bách khoa kiến thức rộng lớn, biết mọi điều Đông- Tây- Kim- Cổ và được người đời rất thán phục, ngợi ca. Đây là điển hình người tài của thời kỳ tiền hiện đại và một phần của hiện đại. Cái học của tinh thần hậu hiện đại rất khác. Học không chỉ để biết mà học để sáng tạo. Do vậy tinh thần khoa học hậu hiện đại không đề cao dạng kiến thức La savoir- có được do khả năng thuộc, nhớ mà có (những kiến thức này chủ yếu là những kiến thức cố định, có sẵn do nền học vấn của những người đi trước tạo ra) mà đề cao loại kiến thức La connaissance- có được chủ yếu nhờ vào năng lực nhận thức (Lacapacité de la connaissance). Những người có năng lực (Capacité) hay có thể gọi là năng lượng (énergie) nhận thức không cần học nhiều nhưng biết nhiều. Những nhà bác học chế tạo ra các con tàu vũ trụ chưa hề bao giờ học lái con tàu vũ trụ hay học cách ra khỏi con tàu vào khoảng không để sửa chữa khi bị hư hỏng, nhưng họ biết mọi việc của một phi hành gia, và chỉ dẫn những cách thức thao tác cho phi hành gia ra ngoài khoảng không để sửa chữa.. Người có năng lực, năng lượng nhận thức ngoài yếu tố bẩm sinh, còn nhờ kinh nghiệm sống, kỹ năng sống, sự nhạy cảm, óc tưởng tượng phong phú…tất nhiên không thể bỏ qua việc học tập để thu nhận, hiểu biết những kiến thức nền tảng (La savoir). Và đặc biệt một đặc điểm nổi trội nhất là khả năng tạo phong cách tư duy phản biện với những điều mình biết, mình hiểu trong sách vở, trong đời sống. Xin lưu ý rằng tư duy phản biện của tinh thần khoa học hậu hiện đại đã khác về chất, về cường độ so với tư duy phản biện như là một yếu tố cặp đôi với chính thuyết trong tiến trình nghiên cứu khoa học đã có từ lâu đời ở phương Tây (Argumentation). Sự phản biện trong truyền thống nghiên cứu khoa học trước đây thường đưa ra những ý kiến phản bác lại, cãi lại những lý thuyết, những kết luận khoa học đã được đưa ra, nhằm góp ý để chỉnh sửa lại cho tốt hơn, hoàn hảo hơn những lý thuyết, những kết luận khoa học đó. Tư duy phản biện với tinh thần của khoa học hậu hiện đại vẫn mang tinh thần truyền thống đó nhưng riết ráo hơn, mạnh mẽ hơn rất nhiều. Có thể mượn khái niệm Transvaluation (lật ngược giá trị) trong Thuyết siêu nhân của F.Nietzshe trước đây để nói về tinh thần phản biện đó: Tức là trong khoa học, nhiều khi không chỉ có chỉnh sửa những lý thuyết cũ, chân lý cũ mà cần phải lật ngược hẳn lại để tìm, để khám phá ra những cái khác, mang được những giá trị mới, chân lý mới. Chẳng hạn, trong phương pháp tư duy khoa học thời hiện đại, nguyên lý hệ thống là một trong những phương pháp tư duy nền tảng. Nguyên lý này là thước đo quan trong nhất để nhận thức, để nghiên cứu mọi sự vật, mọi hiện tượng trong giới tự nhiên và xã hội. Nguyên lý hệ thống luôn luôn truy tìm ra những yếu tố điển hình nhất, qui luật nhất, mang tính phổ quát nhất… Một sự vật, hiện tượng nào mang được nnững yếu tố như vậy, đặc tính như vậy sẽ mang được tính bản chất nhất và đồng thời cũng mang được tính chân lý. Tinh thần khoa học hậu hiện đại vẫn coi trọng những điều đó, nhưng sẽ đưa ra những phản biện mạnh mẽ, rốt ráo hơn để phản bác, xây dựng một lối nhìn khác hẳn, mới hoàn toàn trên con đường đi tìm chân lý. Với những nguyên lý hệ thống, nó thấy rằng nguyên lý này quá tôn thờ cái ổn định nên đã không biết đến những biến số, những khúc quanh, những sự đan chéo, những quá độ, những biệt lập, những dị biệt nằm ngoài hệ thống mà vai trò của nó cũng không hề kém quan trọng trong tiến trình hình thành, phát triển của mọi sự vật, hiện tượng, của mọi vấn đề trong tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, tự nhiên. Lối tư duy phản biện này trong lý luận nhận thức của triết học hậu hiện đại được thể hiện rõ nhất, đúng nhất ở thuyết Nghịch luận (Paralogie). Thuyết này (Paralogie) chúng ta thấy có tiếp đầu ngữ là para: có nghĩa là song song, cận kề, chuẩn bị xuất hiện, ẩn bóng, chưa xuất hiện… Một trong những đặc điểm của nhận thức luận hậu hiện đại hay có thể gọi là logic hậu hiện đại là truy tìm, khám phá ra những cái (chân lý) nằm cận kề, nằm song song với những cái đã khẳng định, ổn định, những cái chuẩn bị xuất hiện hay ẩn mình, chưa xuất hiện, những cái chưa từng có, chưa từng thấy để tìm ra những giá trị mới, chân lý mới. Chính vợ chồng nhà tỷ phú Bill Gattes hiện nay đã không ngại ngùng bỏ ra rất nhiều tiền của để tài trợ cho một số nhà khoa học tài ba tìm ra, phát hiện ra, sáng tạo ra những cái mới có giá trị cho nhân loại mà vẫn còn ở phía trước mà đầu óc của các nhà khoa học bình thường không hình dun ...