TƯỢNG NGOÀI TRỜI VÀ NGHỆ THUẬT BIỂU ĐẠT

Tượng ngoài trời và môi trường thành phố là vấn đề được nêu ra để bàn bạc và xét đoán mỗi khi có công trình điêu khắc ngoài trời được xây dựng. Tượng ngoài trời (ở ta thường gọi là tượng đài) có giá trị nghệ thuật cao thường mang dấu tích văn hoá của một thời, đậm sắc màu riêng biệt của một vùng, một dân tộc, như Cột đá chùa Dạm ở Bắc Giang, tượng Đầu người mình thú ở Ai Cập, tượng Nữ thần chiến thắng ở Hy Lạp, tượng Những người công dân thành Calais của...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
TƯỢNG NGOÀI TRỜI VÀ NGHỆ THUẬT BIỂU ĐẠT TƯỢNG NGOÀI TRỜI VÀ NGHỆ THUẬT BIỂU ĐẠT một tác phẩm của Henry Moore Tượng ngoài trời và môi trường thành phố là vấn đề được nêu ra để bàn bạc và xét đoán mỗi khi có công trình điêu khắc ngoài trời được xây dựng. Tượng ngoài trời (ở ta thường gọi là tượng đài) có giá trị nghệ thuật cao thường mang dấu tích văn hoá của một thời, đậm sắc màu riêng biệt của một vùng, một dân tộc, như Cột đá chùa Dạm ở Bắc Giang, tượng Đầu người mình thú ở Ai Cập, tượng Nữ thần chiến thắng ở Hy Lạp, tượng Những người công dân thành Calais của Rodin ở Pháp, v.v... Ngày nay, sự xuất hiện của những pho tượng ngoài trời, không chỉ mang ý nghĩa đơn thuần của một pho tượng, mà với sự phát triển của công nghiệp, với tốc độ phát triển của xây dựng đô thị, nó còn mang ý nghĩa thiết định lại trên một trình độ cao hơn mối tương quan, hài hoà của một môi trường thẩm mỹ thời đại. Sự phát triển như vậy của nghệ thuật điêu khắc, tất yếu sẽ dẫn đến một hình thức tiếp nhận mới về nghệ thuật. Điều đó như đã thấy, một tác phẩm điêu khắc ngoài trời không chỉ giới hạn trong những hình thức tạo hình của thể loại điêu khắc thông thường (nghĩa là phải tạo hình về một đối tượng cụ thể) bó hẹp không gian với những thưởng ngoạn miễn cưỡng (như các tượng thế kỷ 18, đầu thế kỷ 19) đặt tượng trên một cái bệ khuôn thức và tạo thành môi trường ngăn cách. Hình thức của điêu khắc, nhất là với tượng ngoài trời đã có nhiều nét mới mẻ, có khả năng chiếm đoạt một môi trường không gian rộng lớn, thu hút mọi hoạt động nơi có tượng trở thành hình bóng hoặc là một thành phần của tác phẩm đó. Điêu khắc ra đời và sự tồn tại của nó đã tác thành những tiếng nói riêng, những hình khối khác nhau biểu hiện một tình cảm khác nhau và những hình khối giống nhau trong một bố cục khác nhau càng lại không trùng hợp với nhau về tiếng nói. ở mỗi tác phẩm tiếng nói của nó càng khác biệt. Trong điêu khắc, sự định hình về ngôn ngữ hình khối lại càng rõ ràng, vì vậy khi sáng tác nhà điêu khắc bao giờ cũng có ý thức tìm cho điều mình định nói bằng một hình khối có nghĩa tương đồng và tìm cho bố cục chung của tác phẩm một thể thức không trái ngược với tinh thần và ý tứ. Chẳng hạn khi muốn thể hiện một cái gì nhiệt tình và sôi nổi không thể bằng những khối mềm mại và phẳng lặng, khi muốn tải một điều gì trữ tình thì không áp dụng các hình khối cố tình ức chế một nội dung bên trong như tượng Ai Cập. Cặp Tình yêu của Moore đã dùng những khối đá khổng lổ, diễn tả các chi tiết dè dặt như điêu khắc Ai Cập nhưng vẫn không ai bắt bẻ. Bởi vì cặp Tình yêu dùng hình thức ấy không phải giống như cách diễn tả tình yêu có tính chất say đắm của Rodin mà là vẻ đẹp có ý nghĩa triết lý về tình yêu, một tình yêu vĩnh cửu, bất biến trong nhân loại. ở trường hợp nào cũng thế khi mô tả một nhân vật nào phải hiểu sâu tính cách nhân vật ấy. Mô tả một con người kiên nghị và nếu con người ấy tính trầm lặng thì không thể dùng những hình khối có tính xáo động, khi thể hiện vẻ mặt của những đứa trẻ ngây thơ thì không dùng các hình thức mạnh bạo, mà tốt hơn bằng những hình thức dịu dàng. Tính chất dịu dàng hay mạnh mẽ còn tuỳ thuộc vào chất liệu, mỗi chất liệu có những đặc tính riêng, nhưng những đặc tính ấy được phát triển và có nhiều khả năng biểu đạt nghệ thuật khi được các nghệ sĩ có kinh nghiệm vận dụng vào tác phẩm của mình. Chẳng hạn với chất liệu đá cẩm thạch, nhà điêu khắc Subin đã thành công khi xây dựng hình tượng Lô-mô-nô-xốp. Ông đã tạo nên những khối mềm ăn hợp với chất đá và biết lợi dụng khả năng của chất liệu truyền đạt những tình cảm ấm cúng và dịu dàng của nhân vật. Tượng có khối tròn đầy đơn giản, không chú ý chi tiết (đá cẩm thạch không ưa lối tả nhiều chi tiết) nhưng lại rất tạo hình, sự chuyển tiếp từ hình này sang hình khác rất mềm mại, làm cho người ta nghĩ ngay đến khí chất của Lô-mô-nô-xốp, một người chất phác giàu tính cách Nga. Chỉ có như vậy thôi, thế mà hàng chục thế kỷ không thể lặp lại, nếu trước đây người Hy Lạp trong các tượng của mình đã người hoá các vị thần trên núi cao, thì ngày nay, những tác phẩm điêu khắc phản ánh về con người cũng phải được nâng lên mức lý tưởng. Cho nên nghệ thuật có bắt đầu từ tự nhiên vẫn phải sử dụng cách tạo hình sáng tạo, nghĩa là phải thấu hiểu những nghĩa đa chiều của ngôn ngữ, đặc biệt là vấn đề không gian. Trước đây, tượng tròn chỉ đặt trong nhà, ngày nay tượng ngoài trời được chú ý. Vấn đề không gian đã đặt ra như vấn đề phát triển của ngôn ngữ làm tượng ngoài trời không đơn giản chuyển hình thức tượng nhỏ sang lớn, không gian trong nhà ra ngoài trời. Nó có yêu cầu khắc nghiệt hơn của tầm nhìn, của tổ chức mối quan hệ thẩm mỹ trong xã hội. Tượng phải gắn với không gian, không gian phải được coi như phương diện tạo hình trong xây dựng hình tượng. Với bức tượng ngoài trời, cái sống động đầu tiên mà người ta nhìn thấy là tác động của ánh sáng và khung cảnh bao quanh. Nhà điêu khắc cần phải tuỳ thuộc vào mỗi cảnh để chọn hình thức tạo hình. Họ phải biết sử ...