Vaccine cho tôm, một hướng nghiên cứu đầy tiềm năng và gian khó

Bệnh virus trên tôm đang là một thảm họa cho nền sản xuất nuôi trồng thủy sản cho Việt Nam và thế giới. Hiện tại các loại virus gây bệnh trên tôm sú đang phổ biến tại Việt nam là virus gây hội chứng đốm trắng (WSSV – White spotsyndrome virus), hoại tử (IHHNV – Infectious hypodermal and haematopoietic necrosis virus), bệnh còi (MBV – Monodon baculovirus), đầu vàng (YHV – Yellow-head virus), v.v…
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vaccine cho tôm, một hướng nghiên cứu đầy tiềm năng và gian khó Vaccine cho tôm, một hướng nghiên cứu đầy tiềm năng và gian khóBệnh virus trên tôm đang là mộtthảm họa cho nền sản xuất nuôitrồng thủy sản cho Việt Nam và thếgiới. Hiện tại các loại virus gâybệnh trên tôm sú đang phổ biến tạiViệt nam là virus gây hội chứngđốm trắng (WSSV – White spotsyndrome virus), hoại tử (IHHNV –Infectious hypodermal andhaematopoietic necrosis virus), bệnhcòi (MBV – Monodon baculovirus),đầu vàng (YHV – Yellow-headvirus), v.v… Theo ước tính của BộThủy sản, thất thoát do bệnh virusgây ra cho tôm sú vào khoảng 30%– 50% sản lượng thu hoạch. Với sảnlượng tôm sản xuất hàng năm vàokhoảng 350.000 tấn, Việt Nam lànước sản xuất tôm lớn thứ hai thếgiới sau Trung Quốc (450.000 tấn).Việc nghiên cứu ngừa và phòngbệnh virus cho tôm đang là đề tàinóng bỏng cho các phòng thínghiệm thế giới. Hình 1. Tôm khoẻ mạnh (trái) và tôm nhiễm WSSV (phải) Đối với tôm, cũng như các loàiđộng vật không xương sống, hệthống miễn dịch của chúng khônggiống như hệ thống miễn dịch củaloài có xương sống. Tôm chỉ dựatrên hệ thống miễn dịch tế bào thôngqua interferon là chính. Tôm cónhững hệ thống miễn dịch cơ thểnhưng theo cơ chế chưa thật rõ ràng.Do vậy việc tiêm vaccine cho tômdưới dạng kháng nguyên như chođộng vật máu nóng chưa mang lạikết quả. Do vậy các phương phápkhác để tăng khả năng miễn dịchngắn hạn cho tôm đang được thửnghiệm. Hiện tại có hai nguyên lý tạomiễn dịch ngắn hạn cho tôm đangđược các phòng thí nghiệm tích cựcđầu tư, đó là: vaccine thụ động(passive vaccine) và vaccine bằngRNA sợi đôi. + Vaccine thụ động dựa trênnguyên tắc tạo kháng thể chống lạiprotein vỏ của virus trên động vật cóxương sống, sau đó sử dụng khángthể này bổ sung vào thức ăn chotôm nhằm tăng khả năng khángnhiễm bệnh virus cho tôm. Trên thếgiới, Trung Quốc và Hàn Quốc đangthử nghiệm một chế phẩm IgY củatrứng gà có tiêm protein P28(protein vỏ của WSSV). Kháng thểkháng protein P28 này được chotôm ăn và họ đã thu nhận được kếtquả khả quan. Tôm ăn IgY khángP28 đã sống sót nhiều hơn nhiều sovới đối chứng khi nhiễm bệnh đốmtrắng.+ Phương pháp thứ hai là phươngpháp gây miễn dịch bằng iRNA hayRNA sợi đôi. Những RNA sợi đôicó chứa trình tự tương đồng với cácgene của virus đã làm tăng khả năngkháng bệnh của tôm lên một cáchrất đáng kể. Việc tiêm những RNAsợi đôi đã làm tăng họat động của hệthống nhận biết virus của tế bàotôm, làm giảm khả năng nhân lêncủa virus trong tế bào tôm. Nhómnghiên cứu của Giáo sư Warr (HoaKỳ) đã công bố thí nghiệm (2005)bảo vệ được 90% tôm không chếtsau 10 ngày gây nhiễm với virusđốm trắng. Trong khi đó, tôm đốichứng đã chết hơn 95% sau 5 ngày.Cũng trên nguyên lý đó, nhóm củagiáo sư Vlac (Hà Lan, 2005) sửdụng siRNA (small interferingRNA) tiêm cho tôm cũng đạt đượckết quả tương tự. Đó là hai hướngchính trong chiến lược tìm vaccinecho tôm. Ở Việt Nam, hướng nghiên cứudùng vaccine thụ động đang đượcchú trọng. Để tạo được kháng thểkháng lại protein virus tôm, chúngta có thể dùng protein vỏ của tômhoặc virus tôm hoàn chỉnh. Muốn cóvirus tôm hoàn chỉnh, chúng ta cầnsố lượng virus đủ nhiều và nguồnvirus ổn định. Muốn như vậy, cầnphải có một hệ thống nhân virus tômlên nhanh từ một mẫu ban đầu.Trong nỗ lực tìm nhân tố có thểnhân virus tôm lên trong tế bào nuôicấy in vitro, TS. Văn Thị Hạnh(Viện Sinh học nhiệt đới – ViệnKhoa học & Công nghệ Việt Nam)đã thành công trong việc dùng tếbào côn trùng để nhân các loại virustôm. Khi nhân được các loại virustôm, việc tạo kháng thể kháng lạicác loại virus tôm trong gà hay thỏcó thể thực hiện được mộ cách đơngiản. Sử dụng các kháng thể đó đểlàm tăng khả năng kháng bệnh chotôm là đề tài của Trung tâm CNSHTP. HCM đang triển khai kết hợpvới TS. Văn Thị Hạnh. 4 Hình 2. Tế bào côn trùngSong song với việc sử dụng virusnguyên, một số loại protein vỏ củavirus tôm cũng đang được tổng hợpbằng con đường protein tái tổ hợp.Khả năng kháng virus của cáckháng thể kháng protein vỏ virusnày cũng đang được thử nghiệm.Đây là đề tài trọng điểm có thểmang lại những kết quả mang tínhđột phá, song không thể nào khôngđược nghiên cứu một cách thấu đáo.Việc nghiên cứu tìm ra vaccine chotôm là một công việc còn nhiều ẩnsố. Đó là cuộc chạy đua của cácphòng nghiên cứu trên thế giớikhông chỉ vì tính kinh tế mà còn vìsự hiểu biết của khoa học. ...