Vai trò của đoạn một câu trong truyện ngắn Nguyễn Công Hoan

Trong truyện ngắn của Nguyễn Công Hoan, việc sử dụng các đoạn một câu nhằm nhấn mạnh nội dung được tác giả sử dụng và khai thác rất hiệu quả, góp phần tạo nên những thành công về nội dung và nghệ thuật cho tác phẩm; qua đó, nhà văn đã chứng tỏ tài năng bậc thầy khi vận dụng ngôn ngữ tiếng Việt một cách sáng tạo, khéo léo và uyển chuyển.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vai trò của đoạn một câu trong truyện ngắn Nguyễn Công HoanSố 8(86) năm 2016Tư liệu tham khảo_____________________________________________________________________________________________________________VAI TRÒ CỦA ĐOẠN MỘT CÂUTRONG TRUYỆN NGẮN NGUYỄN CÔNG HOANĐẶNG THỊ THANH HOA*TÓM TẮTTrong truyện ngắn của Nguyễn Công Hoan, việc sử dụng các đoạn một câu nhằm nhấnmạnh nội dung được tác giả sử dụng và khai thác rất hiệu quả, góp phần tạo nên những thànhcông về nội dung và nghệ thuật cho tác phẩm; qua đó, nhà văn đã chứng tỏ tài năng bậc thầykhi vận dụng ngôn ngữ tiếng Việt một cách sáng tạo, khéo léo và uyển chuyển.Từ khóa: đoạn văn, đoạn văn một câu, Nguyễn Công Hoan.ABSTRACTThe sematics of the one-sentence paragraphs in Nguyen Cong Hoan’s short storiesIn short stories written by Nguyễn Công Hoan, the usage of the one-sentenceparagraphs to emphasize author’s idea was applied and exploieted effectively,contributing to the success of his writtings in terms of contents and art.Keywords: paragraph, one-sentence paragraph, Nguyễn Công Hoan.1.Đặt vấn đề1.1. Ngôn ngữ học văn bản là một bộphận của ngành ngôn ngữ học nghiên cứucác đơn vị trên câu. Trong đó, đoạn vănlà đơn vị trung tâm có vị trí rất quantrọng trong việc cấu thành văn bản. Đã córất nhiều công trình nghiên cứu về vănbản của các nhà nghiên cứu nước ngoàivà trong nước, dĩ nhiên trong đó ít nhiềucó đề cập đoạn văn trong văn bản, như:Văn bản với tư cách đối tượng nghiêncứu ngôn ngữ học (1985) của I. R.Galperin, Ngữ pháp văn bản (1996) củaMoskalskaja, Phân tích diễn ngôn (2002)của G. Brown và G. Yule, và các côngtrình của A. M. Pecopxky, K. Bosto...Còn ở trong nước, việc nghiên cứu vănbản, đoạn văn đã thu hút sự quan tâm củacác nhà ngôn ngữ học: Trần Ngọc Thêm,Đinh Trọng Lạc, Diệp Quang Ban,Nguyễn Minh Thuyết, Phan Mậu Cảnh…*Các công trình này đều đề cập đoạn văngồm khái niệm, các kiểu kết cấu của đoạnvăn, tách đoạn văn, các phép liên kếtđoạn văn… Tuy nhiên, vấn đề về đoạnmột câu (trong bài viết này, chúng tôi gọicác đoạn văn một câu là “đoạn một câu”)mặc dù đã được các tác giả đề cập nhưngcũng chỉ mới dừng lại ở mức độ sơ lượcchứ chưa được tìm hiểu thấu đáo.1.2. Nguyễn Công Hoan là nhà văn tàinăng của dòng văn học hiện thực phêphán. Sáng tác của ông đi sâu phản ánhchân thực và táo bạo cuộc đời, số phậncủa con người Việt Nam dưới xã hội thựcdân phong kiến. Ông khai thác câu chữchọn lọc, tinh tế, sắc sảo, tự nhiên mà rấtsống động. Vì vậy, các tác phẩm của ôngluôn dội mạnh vào tâm trí người đọcnhững âm vang, những hơi thở nóng hổicủa thời đại. Đó chính là lí do khiến chonhững sáng tác của nhà văn luôn nhậnThS, Trường Đại học Quy Nhơn; Email: dangthithanhhoa@qnu.edu.vn192TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCMĐặng Thị Thanh Hoa_____________________________________________________________________________________________________________được sự hoan nghênh của độc giả, sựquan tâm của các nhà nghiên cứu phêbình văn học và ngôn ngữ học. Tìm hiểuvề ngôn ngữ trong các sáng tác củaNguyễn Công Hoan, đã có rất nhiều côngtrình, bài viết với nhiều hướng khai tháckhác nhau. Song, vấn đề về đoạn một câutrong sáng tác của nhà văn cho đến nayvẫn còn để ngỏ.1.3. Câu và đoạn một câuTừ trước đến nay đã có rất nhiềuđịnh nghĩa về câu. Mỗi định nghĩa thể hiệnquan điểm khác nhau. Tuy nhiên, khi đềcập định nghĩa câu, các nhà nghiên cứu đềuthống nhất: Câu là đơn vị thông báo nhỏnhất của ngôn ngữ, là đơn vị trực tiếp cấuthành đoạn văn và văn bản, có cấu trúcthường đầy đủ, khi viết đầu câu phải viếthoa, kết thúc phải có dấu ngắt câu.Còn đoạn văn là đơn vị trực tiếpcấu thành văn bản, thường được tạo bởisự liên kết của nhiều câu thể hiện nộidung và mang cấu trúc nhất định. Tuynhiên, trong những trường hợp nhất định,vẫn tồn tại các đoạn văn chỉ có một câu.Những đoạn văn này vẫn có tư cách hoạtđộng và tổ chức như các đoạn văn kháctrong văn bản. Rõ ràng, sự tồn tại của cácđoạn một câu chủ yếu nhằm thực hiện ýđồ nhấn mạnh của người tạo lập văn bản.Việc nhận diện đoạn văn có rấtnhiều tiêu chí: căn cứ vào chức năng, căncứ vào cấu trúc, căn cứ vào dạng tồntại… Với đoạn một câu, chúng tôi căn cứvào dạng tồn tại của đoạn văn. Theo tiêuchí này, đoạn văn (tồn tại dưới dạng vănbản viết) được phân thành hai loại: đoạnvăn là lời tác giả, người viết và đoạn vănlà lời đối thoại của nhân vật, tác giả.Như vậy, để nhận diện đoạn mộtcâu, chúng tôi dựa vào dạng tồn tại củađoạn văn trong văn bản. Và đối với đoạnvăn kiểu đối thoại, chúng tôi khảo sátnhững đoạn một câu là lời dẫn của ngườiviết và không khảo sát những lời thoạicủa nhân vật, tác giả.2. Vai trò của đoạn một câu trongtruyện ngắn của Nguyễn Công Hoan2.1. Dùng để nhấn mạnhĐoạn một câu có chức năng nhấnmạnh. Sở dĩ như vậy, bởi các đoạn mộtcâu được tách ra khi người viết muốnnhấn mạnh, muốn lưu ý người đọc về vấnđề nào đó: sự vật, sự việc, hành động, suynghĩ của nhân vật…(1) Nhưng bù nhìn chỉ ...