Vai trò, hiệu quả của thí nghiệm mô hình thủy lực trong thiết kế và xây dựng công trình thủy lợi, thủy điện

Thí nghiệm mô hình thủy lực đóng vai trò quan trọng trong thiết kế xây dựng các công trình thủy lợi, thủy điện. Qua thí nghiệm mô hình đã giải quyết được những vấn đề khó khăn, như: Giải pháp bố trí công trình, biện pháp tiêu năng phòng xói, tăng khả năng tháo, triệt tiêu dòng xiên ở dốc nước, nối tiếp tiêu năng, biện pháp giảm vận tốc dòng chảy, chiều cao sóng ở hạ lưu v.v. Bài viết nêu về vai trò, hiệu quả của việc thí nghiệm mô hình thủy lực và ví dụ về thí nghiệm một số công trình đã áp dụng vào thực tế.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vai trò, hiệu quả của thí nghiệm mô hình thủy lực trong thiết kế và xây dựng công trình thủy lợi, thủy điện KHOA HỌC CÔNG NGHỆ VAI TRÒ, HIỆU QUẢ CỦA THÍ NGHIỆM MÔ HÌNH THỦY LỰC TRONG THIẾT KẾ VÀ XÂY DỰNG CÔNG TRÌNH THỦY LỢI, THỦY ĐIỆN Giang Thư, Tô Vĩnh Cường Phòng thí nghiệm trọng điểm Quốc gia về động lực học sông biểnTóm tắt: Thí nghiệm mô hình thủy lực đóng vai trò quan trọng trong thiết kế xây dựng các côngtrình thủy lợi, thủy điện. Qua thí nghiệm mô hình đã giải quyết được những vấn đề khó khăn,như: Giải pháp bố trí công trình, biện pháp tiêu năng phòng xói, tăng khả năng tháo, triệt tiêudòng xiên ở dốc nước, nối tiếp tiêu năng, biện pháp giảm vận tốc dòng chảy, chiều cao sóng ởhạ lưu v.v. Về hiệu quả kinh tế khi thí nghiệm mô hình đã tiết kiệm được nhiều tỷ đồng. Bài viếtnêu về vai trò, hiệu quả của việc thí nghiệm mô hình thủy lực và ví dụ về thí nghiệm một số côngtrình đã áp dụng vào thực tế.Từ khóa: Thí nghiệm mô hình, nối tiếp dòng chảy, tiêu hao năng lượng.Summary: Hydraulic modeling experiments are of paramount significance in the esigning andconstructing of irrigation and hydroelectric projects. These experiments have proveninstrumental in resolving challenging issues pertaining to project design and operation,including solution of construction layout, energy dissipation to prevent erosion, increaseddischarge ability, eliminate oblique currents at slopes, reduce flow velocity and downstreamwave heights. Beyond engineering efficacy, these models have also yielded substantial economicbenefits, resulting in significant cost savings amounting to billions of dong. This article expoundson the indispensable role and efficacy of hydraulic model testing, supplemented by practicalexamples of successfully implemented projects.Keywords: Hydraulics model experiment, transition flow, energy dissipation.1. VAI TRÒ, HIỆU QUẢ CỦA THÍ quyết khó khăn của phân tích toán học, trướcNGHIỆM MÔ HÌNH THỦY LỰC * khi xây dựng phương trình lý thuyết cần đưa1.1. Vai trò về việc thí nghiệm mô hình ra các giả thiết để đơn giản hóa; trong quá trình tìm nghiệm của phương trình thườngSự vận động của dòng chảy là một hiện tượng lược bỏ những số hạng bậc cao. Do đó, sau khitự nhiên vô cùng phức tạp, cho đến nay vẫn tính toán thiết kế theo công thức lý thuyết, cầnchưa thể nắm biết được đầy đủ sự tồn tại của phải kiểm định qua thí nghiệm mô hình rồicác lực tác dụng và quy luật phát triển của mới đưa ra áp dụng để đảm bảo an toàn chochúng. Khi thiết kế công trình thủy lợi, thuỷ công trình. Mặt khác, sử dụng công thức kinhđiện thông thường, nếu không dùng phương nghiệm tuy tương đối đảm bảo độ tin cậypháp phân tích toán học thì dùng công thức nhưng các hệ số của nó có các điều kiện vàkinh nghiệm. Cả hai phương pháp đều có tính phạm vi sử dụng nhất định, không thể sử dụnghạn chế nhất định. Chẳng hạn như, để giải rộng rãi tuỳ tiện. Thực tế, các điều kiện biên của công trình thủyNgày nhận bài: 30/6/2023Ngày thông qua phản biện: 21/7/2023 lợi rất khác nhau, lại vô cùng phức tạp, phảiNgày duyệt đăng: 15/8/2023 qua phân tích nghiên cứu thí nghiệm mô hình TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ THỦY LỢI SỐ 79 - 2023 35 KHOA HỌC CÔNG NGHỆthủy lực mới có thể phù hợp với thực tế, ngoài ngày đầu thành lập Học viện thủy lợi – điệnra thí nghiệm mô hình còn giúp nâng cao lý lực (1959), Viện đã xây dựng Phòng thíluận, đúc kết thực tiễn. Do đó, có thể nói nghiệm mô hình thủy lực đủ mạnh để thựcnghiên cứu thí nghiệm mô hình thủy lực là cầu hiện các nhiệm vụ của ngành, của đất nước.nối giữa lý luận cơ học chất lỏng và công trình Trải qua hơn 60 năm xây dựng và phát triển,thủy lợi thực tế, cần được quan tâm. Phòng nghiên cứu thủy lực công trình (này làThí nghiệm mô hình thủy lực là: Phỏng theo Trung tâm Nghiên cứu thủy lực) đã nghiên cứucông trình thực tế, dựa theo tiêu chuẩn tương hàng trăm mô hình thủy lực với các dạng côngtự, chế tạo thu nhỏ thành mô hình, căn cứ vào trình khác nhau trên khắp địa bàn cả nước từcác lực tác dụng chủ yếu mà nó phải chịu, địa đầu Móng Cái, tận cùng Mũi Cà Mau, Hảitiến hành nghiên cứu thí nghiệm. Nếu muốn đảo xa xôi và ngoài nước, như:tìm hiểu hiện tượng thực tế hoặc kiểm tra tính - Tràn xả lũ: Tràng Vinh, Yên Lập, Dầu Tiếng,an toàn về thủy lực của nó, thì có thể mô tả Đồng Nghệ, Thuận Ninh, Hồ Truồi, An Mã,các hiện tượng đó trên mô hình. Tiến hành Vạn Hội, Khe Ngang, Núi Cốc, Nước Trong,quan trắc, đo đạc, thu thập và xử lý số liệu Cửa Đạt, Bản Mòng, Bản Mồng, Sông Hinh,trên mô hình, từ đó suy ra cho thực tế theo Sông Trâu, PleiKrông, Bản Chát, Sông Tranhtiêu chuẩn tương tự. Do vậy sử dụng phương 2, Bản Vẽ, Hòa Bình, Tả Trạch, Tân Mỹ, Bảnpháp thí nghiệm mô hình thủy lực chẳng Lải, Dương Đông, Sông Bung 4, Nậm Củm 4,những có thể xác định được tính hợp lý, độ an Pắc Ma v.v; Hạ sê san 2, Nậm Mô 2, Nam Santoàn của công trình trong thiết kế, mà còn có 2 (Campuchia và CHDCND Lào).thể dự báo hiện tượng có khả năng xảy ra đối - Cống: Đô Lương, Cống Lân 2, Phó Sinh, Tắcvới công trình. Đồng thời, tiến hành nghiệm Vân, Cổ Tiểu, Thâu Râu, Láng Thé, Kim Quy,chứng đối với lý thuyết để nâng cao trình độ Yên Sở, Cà Mau, Vân Cốc, Nam Đ ...