Vấn đề sinh kế và môi trường của các dân tộc thiểu số miền núi phía Bắc (Trường hợp người Kháng ở Chiềng Bôm, Thuận Châu, Sơn La)

Bài viết tập trung và dân tộc Kháng ở Chiềng Bôm một xã miền núi ở huyện vùng cao Thuận Châu tỉnh Sơn La với toàn bộ lãnh thổ tự nhiên là núi đất và đồi đất để tìm hiểu về vấn đề sinh kế và môi trường.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vấn đề sinh kế và môi trường của các dân tộc thiểu số miền núi phía Bắc (Trường hợp người Kháng ở Chiềng Bôm, Thuận Châu, Sơn La) VÊN §Ò SINH KÕ Vµ M¤I TR¦êNG cña C¸C D¢N TéC THIÓU Sè MIÒN NóI PHÝA B¾C (tr−êng hîp ng−êi Kh¸ng ë ChiÒng B«m, ThuËn Ch©u, S¬n La) Bïi BÝch Lan(*) T rong vµi thËp kû gÇn ®©y, sinh kÕ vµ m«i tr−êng ®ang trë thµnh xu triÓn bÒn v÷ng? Nghiªn cøu tr−êng hîp ng−êi Kh¸ng ë ChiÒng B«m, ThuËn Ch©u, S¬n La víi t− c¸ch lµ vÝ dô ®iÓn h−íng tiÕp cËn phæ biÕn trong c¸c nghiªn cøu vÒ ph¸t triÓn bÒn v÷ng h×nh, hy väng sÏ phÇn nµo tr¶ lêi ®−îc kh«ng nh÷ng ë ViÖt Nam mµ c¶ mét sè c©u hái nµy.(*) n−íc trªn thÕ giíi. Theo c¸c nhµ nghiªn Lµ mét trong sè 21 d©n téc thuéc cøu, mét sinh kÕ chØ ®−îc coi lµ bÒn nhãm ng«n ng÷ M«n - Khmer, ng−êi v÷ng khi nã cã kh¶ n¨ng ®¶m b¶o tho¶ Kh¸ng c− tró tËp trung ë T©y B¾c t¹i m·n c¸c nhu cÇu sinh tån cña con c¸c tØnh §iÖn Biªn, Lai Ch©u vµ S¬n La. ng−êi, l¹i võa duy tr× vµ t¨ng c−êng c¸c N¨m 1974, ng−êi Kh¸ng ë n−íc ta chØ cã nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ m«i kho¶ng gÇn 2.000 ng−êi. Vµ gÇn ®©y tr−êng. nhÊt, theo kÕt qu¶ Tæng ®iÒu tra D©n sè Lµ mét khu vùc kinh tÕ chËm ph¸t vµ Nhµ ë ViÖt Nam 1/4/2009, con sè nµy triÓn so víi c¶ n−íc, m«i tr−êng miÒn ®· t¨ng lªn 13.840 ng−êi. Tuy nhiªn, nói phÝa B¾c n−íc ta ®ang gÆp ph¶i cho ®Õn nay, Kh¸ng vÉn lµ mét d©n téc nh÷ng mèi ®e do¹ tõ sù ph¸t triÓn kinh cã d©n sè Ýt ë n−íc ta. tÕ nh− t×nh tr¹ng thiÕu ®Êt s¶n xuÊt, Ph©n tÝch cña chóng t«i tËp trung khai th¸c qu¸ møc cho phÐp dÉn ®Õn sù vµo d©n téc Kh¸ng ë ChiÒng B«m - mét suy tho¸i nguån tµi nguyªn thiªn x· miÒn nói cña huyÖn vïng cao ThuËn nhiªn,... Trªn thùc tÕ, sù suy tho¸i nµy Ch©u, tØnh S¬n La víi toµn bé l·nh thæ ®· dÉn ®Õn nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc tù nhiªn lµ nói ®Êt vµ ®åi ®Êt, ngoµi kh«ng chØ ®èi víi b¶n th©n ng−êi d©n ng−êi Kh¸ng chiÕm 36% d©n sè toµn x· miÒn nói mµ cßn hÖ luþ ®Õn c¶ khu vùc (víi 374 hé, 2003 khÈu), cßn cã sù c− tró ®ång b»ng, kh«ng chØ cuéc sèng h«m cña c¸c d©n téc nh− Th¸i, H’m«ng, nay mµ tíi c¶ c¸c thÕ hÖ mai sau. VËy, Kh¬mó,... c©u hái ®Æt ra lµ: lµm thÕ nµo ®Ó võa ph¸t triÓn kinh tÕ, võa cã thÓ b¶o tån tµi nguyªn m«i sinh, h−íng tíi ph¸t (*) NCS., ViÖn D©n téc häc. 48 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 12.2011 I. Sinh kÕ cña ng−êi Kh¸ng ë ChiÒng B«m ®éng tÝn ng−ìng mµ cßn lµ nguån thùc phÈm quan träng khi gia ®×nh cã c«ng 1. Nh÷ng n¨m tr−íc §æi míi (1986) viÖc ®¹i sù,... Ngoµi ra, s¶n phÈm ch¨n Tr−íc §æi míi, nh×n chung, kinh tÕ nu«i còng ®−îc dïng ®Ó c¶i thiÖn b÷a ¨n cña ng−êi Kh¸ng ë ChiÒng B«m chñ yÕu hµng ngµy vµ lµ vËt trao ®æi khi cÇn vÉn lµ nÒn kinh tÕ khÐp kÝn, mang tÝnh thiÕt. Khi viÖc s¨n b¾n cã thÓ ®em l¹i chÊt tù cÊp tù tóc. Ruéng n−íc b¾t ®Çu mét l−îng thùc phÈm thiÕt yÕu cho cuéc xuÊt hiÖn cïng víi c«ng cuéc ®Þnh canh, sèng hµng ngµy, ch¨n nu«i ®· kh«ng ®Þnh c− cña Nhµ n−íc vµo nh÷ng n¨m ®−îc quan t©m ®óng møc. H¬n n÷a, thêi sau gi¶i phãng T©y B¾c. Tuy nhiªn, víi tiÕt kh¾c nghiÖt, nhiÒu dÞch bÖnh... còng diÖn tÝch kh«ng ®¸ng kÓ, chØ lµm lóa lµ nh÷ng yÕu tè g©y c¶n trë cho ho¹t mét vô céng thªm víi kü thuËt canh t¸c ®éng nµy. ®¬n gi¶n, Ýt ch¨m sãc nªn ho¹t ®éng trång trät chñ yÕu vÉn lµ n−¬ng rÉy. Ho¹t ®éng thñ c«ng gia ®×nh chñ Trong canh t¸c n−¬ng rÉy cña ng−êi yÕu nh»m ®¸p øng nhu cÇu sinh ho¹t vµ Kh¸ng ë ChiÒng B«m thêi kú nµy, c©y s¶n xuÊt trong c¸c gia ®×nh, ®«i khi ®Ó lóa lµ chñ ®¹o. Khi rõng cßn nhiÒu, diÖn trao ®æi vµ lµ mét phÇn kh«ng thÓ thiÕu tÝch n−¬ng lóa cã thÓ ®−îc khai ph¸ tuú trong nÒn kinh tÕ tù cÊp, tù tóc cña theo nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng cña mçi hé ng−êi Kh¸ng. Tuy nhiªn, ho¹t ®éng nµy gia ®×nh th× c©y ng«, c©y s¾n... chØ mang chØ tËp trung vµo ®an l¸t vµ dÖt v¶i. tÝnh chÊt lµ nh÷ng c©y trång phô, kh«ng Trong khu«n khæ mét nÒn kinh tÕ ®−îc coi träng. N−¬ng b«ng cã vÞ trÝ thø khÐp kÝn, khai th¸c c¸c nguån lîi tù hai sau n−¬ng lóa, bëi nã cung cÊp nhiªn thêi kú nµy cã mét vai trß kh¸ nguån nguyªn liÖu quan träng cho viÖc quan träng trong ®êi sèng kinh tÕ vµ lµm ra mét sè s¶n phÈm cÇn thiÕt phôc ®øng vÞ trÝ thø hai chØ sau trång trät. vô cho nhu cÇu sinh ho¹t hµng ngµy. Do Tõ rõng, ng−êi ta cã thÓ khai th¸c hµng kü thuËt canh t¸c ®¬n gi¶n, c«ng cô th« ngµn lo¹i c©y, l¸, cñ, qu¶ lµm thuèc s¬, phô thuéc nhiÒu vµo thiªn nhiªn... ch÷a bÖnh, lµm c¸c mãn ¨n hµng ngµy nªn n¨ng suÊt c©y trång thÊp, thu nhËp (cho con ng−êi vµ c¶ ch¨n nu«i), lµm bÊp bªnh. T×nh tr¹ng thiÕu ®ãi x¶y ra nguyªn liÖu cho c¸c nghÒ thñ c«ng gia nhiÒu th¸ng trong n¨m. ®×nh. D−íi nh÷ng c¸nh rõng n¬i ng−êi Bªn c¹nh trång trät c©y l−¬ng thùc, Kh¸ng c− tró lµ mét hÖ ®éng vËt kh¸ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ kh¸c nh− ch¨n phong phó vµ khi con ng−êi ch−a biÕt nu«i, thñ c«ng gia ®×nh, h¸i l−îm vµ s¨n quan t©m nhiÒu tíi ho¹t ®éng ch¨n nu«i b¾n lµ nh÷ng ho¹t ®éng kh«ng thÓ th× hÖ ®éng vËt nµy lµ ®èi t−îng s¨n thiÕu, mang tÝnh mïa vô vµ bæ trî cho b¾n, ®em l¹i nguån thùc phÈm quan trång trät. Ch¨n nu«i thêi kú nµy ch−a träng cho c¸c b÷a ¨n hµng ngµy cña ®−îc ph¸t triÓn, mang nÆng tÝnh tù tóc ng−êi d©n. ViÖc khai th¸c c¸c nguån lîi tù cÊp víi tËp qu¸n th¶ r«ng, Ýt ch¨m tù nhiªn nµy ®· ®¸p øng mét phÇn sãc vµ dùa vµo thiªn nhiªn lµ chÝnh. S¶n kh«ng nhá nhu cÇu vÒ l−¬ng thùc vµ phÈm cña ho¹t ®éng ch¨n nu«i kh«n ...