Vấn đề tôn giáo tín ngưỡng trong tư tưởng Hồ Chí Minh - Đỗ Quang Hưng

Nhằm giúp các bạn chuyên ngành Xã hội học có thêm tài liệu tham khảo, mời các bạn cùng tham khảo nội dung bài viết "Vấn đề tôn giáo tín ngưỡng trong tư tưởng Hồ Chí Minh" dưới đây. Nội dung bài viết cung cấp cho các bạn những kiến thức về vấn đề tôn giáo tín ngưỡng trong tư tưởng Hồ Chí Minh. Hy vọng nội dung bài viết phục vụ hữu ích nhu cầu học tập và nghiên cứu.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vấn đề tôn giáo tín ngưỡng trong tư tưởng Hồ Chí Minh - Đỗ Quang Hưng Xã hội học, số 3 - 1997 34 VẤN ĐỀ TÔN GIÁO TÍN NGƯỠNG TRONG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH ĐỖ QUANG HƯNG Hành trình tư tưởng của Hồ Chí Minh thực là dài và phong phú. Khi học ở Quốc học Huế, Nguyễn Tất Thành đã say mê tư tưởng Pháp rung chuyển châu Âu. Ở Anh và chính ở Mỹ là tư tưởng Độc lập và quan điểm nhân quyền của hệ tư tưởng Mỹ trong cách mạng 1776. Đó cũng là tư tưởng của chủ nghĩa Tam Dân của Tôn Dật Tiên sau cách mạng Tân Hợi (1911). Đặc biệt, đương nhiên quan trọng nhất là chủ nghĩa Mác – Lênin với chủ nghĩa duy vật biện chứng, duy vật lịch sử, chủ nghĩa xã hội khoa học, cộng sản khoa học đặc biệt sau cách mạng tháng Mười Nga vĩ đại mà chính Người đã tự coi là “cái cẩm nang thần kỳ” cho bản thân và dân tộc ta. Nói như vậy để khẳng định thêm rằng, khi trở thành người cộng sản ở Hồ Chí Minh đã chứa đựng nhiều nguồn tư tưởng: truyền thống tư tưởng, tâm lý dân tộc, thuyết Khổng Mạnh, tư tưởng cách mạng tư sản phương Tây, học thuyết Tôn Dật Tiên, có lẽ cả tư tưởng Lão Trang cũng có dấu vết ít nhiều. Đặc tính tư tưởng này của Hồ Chí Minh sẽ in rõ trong tư duy của Người về tôn giáo tín ngưỡng, một trong những lĩnh vực nhậy cảm nhất với đời sống tinh thần nhân loại xưa nay. Như đã nói ở phần trên, trước 1945 Nguyễn Ái Quốc nói nhiều về Khổng giáo (Nho học), vì chính Người cho rằng “thanh niên trong những gia đình ấy (nhà Nho An Nam) thường học Khổng Giáo” và “Những ông vua tôn sùng Khổng Tử” và họ khai thác Khổng Tử như bọn đế quốc khai thác Thiên chúa giáo” (Khổng Tử, 1927). Với tôn giáo Việt Nam theo chúng tôi có 2 bài học quan trọng nhất. Trong bài Báo cáo Bắc Kỳ, Trung Kỳ và Nam Kỳ (1924), có tầm cỡ tư tưởng, lý luận về nhiều mặt: Nguyễn Ái Quốc tiếp tục phân tích về Nho giáo với cơ cấu chính trị, xã hội nước ta: “An Nam chưa bao giờ có tăng lữ và thuế mười phần trăm. Hoàng đế trị vì mà chẳng phải lo cai trị gì…Quan lại được tuyển chọn theo con đường dân chủ, con đường thi cư, mở rộng cho mọi người mà chẳng tốn kém gì. Hơn nữa, quyền lực quan lại được cân bằng tính tự trị của xã hội”( 1 ). Tài liệu thứ hai, gián tiếp, nhưng thật giá trị (1) Hồ Chí Minh toàn tập, Tập I. Tr.464 – 465 Bản quyền thuộc Viện Xã hội học www.ios.org.vn  35 Đỗ Quang Hưng Đó là bài Thăm một chiến sĩ Quốc tế cộng sản – Nguyễn Ái Quốc của nhà thơ Nga Oxip Mandenxtam (đăng trên tờ Tia lửa nhỏ, Liên Xô, số 39, ngày 23 – 12 – 1923), bài viết đã quen thuộc. Nhưng chính trong bài, ngoài ý kiến về Nho giáo (Khổng giáo) và ảnh hưởng của nó trong các thế hệ nhà Nho Việt Nam, Nguyễn Ái Quốc có những ý kiến thực chính xác, sắc sảo và cũng thật cập nhật với người nghiên cứu tôn giáo Việt Nam hôm nay. Người (đưa ra nhận xét rất tinh tế): “Chúng tôi có phong tục lấy gạo ngon làm ra rượu uống, khi có bạn tới chơi hay khi có ngày giỗ tổ tiên…Người An nam không có linh mục, không có tôn giáo theo cách nghĩ của châu Âu (tác giả nhấn mạnh). Việc cúng bái tổ tiên trong gia đình hay các già bản là người thực hiện những lễ tưởng niệm. Chúng tôi không biết uy tín của người thày cúng, linh mục là gì”( 2 ). Chỉ với những quan điểm, ý kiến sắc nét trên, cũng phải ghi nhận những “giá trị về tôn giáo học” của Hồ Chí Minh. Dĩ nhiên chủ đề “chủ nghĩa Giáo hội” là quan trọng nhất với Nguyễn Ái Quốc vì nó phù hợp với việc cần phải bóc trần chân tưởng của chủ nghĩa thực dân (Pháp), trong đó sự câu kết giữa hai thế lực này gắn bó như chính những trương sách trong tổng thể một tác phẩm. Nắm chắc lịch sử nước ta, theo dõi sát những tác phẩm của chính giới sử học Pháp đương thời, kể cả cả các giáo sĩ phương Tây như Charles B.Maybon, MC Bouilleaux, M.de la Bisachère và nhất là Allbert Septans…Nguyễn Ái Quốc có thể vạch mặt chỉ trán từng giáo sĩ thực dân thuộc Hội truyền giáo nước ngoài Paris (MEP) như P. de Béhaine, Lefeble, Pelerin, đến các tướng tá, Đô đốc thực dân R.de Gienouilly, F.Garnier, H.Rivière… Vượt lên trên sự phê phán của các nhà cách mạng Việt Nam đương thời, kể cả Phan Bội Châu, Nguyễn Ái Quốc còn dựa vào số liệu xã hội để vạch rõ bản chất kinh t ế của sự câu kết giữa nhà thờ và thực dân. Người tố cáo những thủ đoạn vơ vét của giáo hội, “chính bằng cách đó, mà ở Nam Kỳ những nhà truyền đạo Thiên chúa có trên một phần tư đất đai cày cấy được. Ở Campuchia, các nhà truyền đạo nắm trên một phần ba ruộng đất...”( 3 ) Lúc đó, Người cũng đã có cái nhìn (cũng là cái nhìn chung của giới học giả phương Tây) về Nho giáo: “Khổng giáo không phải là tôn giáo mà là một thư khoa học về kinh nghiệm đạo đức và phép ứng xử. Và trên cơ sở đó người ta đưa ra khái niệm về “thế giới đại đồng” (1923, đối thoại với Ôxip Mandenxtam). (2) Hồ Chí Minh toàn tập, Tập II. Tr. 210 3 Hồ Chí Minh toàn tập. Tập II. Tr. 210 ...