Vận dụng phép cải biến trong lí thuyết ngữ pháp tạo sinh để thiết kế 'kịch bản kể chuyện' cho học sinh tiểu học

Bài viết tập trung phân tích một số vấn đề lí luận về phép cải biến trong lí thuyết ngữ pháp tạo sinh để thiết kế lại các câu chuyện thành các kịch bản khác nhau. Để nắm nội dung mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vận dụng phép cải biến trong lí thuyết ngữ pháp tạo sinh để thiết kế “kịch bản kể chuyện” cho học sinh tiểu họcVJETạp chí Giáo dục, Số 428 (Kì 2 - 4/2018), tr 21-23; 38VẬN DỤNG PHÉP CẢI BIẾN TRONG LÍ THUYẾT NGỮ PHÁP TẠO SINHĐỂ THIẾT KẾ “KỊCH BẢN KỂ CHUYỆN” CHO HỌC SINH TIỂU HỌCHồ Văn Hải - Trường Đại học Sài GònNgày nhận bài: 20/01/2018; ngày sửa chữa: 22/01/2018; ngày duyệt đăng: 18/03/2018.Abstract: Applying the modification in N. Chomskys Generative Grammar Theory to redesignstories for primary students is necessary to make storytelling lessons more interesting andattractive. With transformation, the story can be changed flexibly. This article analyses sometheoretical issues on modification in N. Chomskys Generative Grammar Theory to redesign storiesinto various scenarios.Keywords: Modification, redesign, storytelling, primary students.lõi, dùng phép cải biến có thể tạo nên vô số câu tùy theonăng lực và cảm nhận của mỗi người. Tuy nhiên, khi câubiến động thì mô hình đoạn văn, bài văn cũng biến độngtheo. Dựa vào hệ quả đó, chúng tôi nhận thấy, phép cảibiến hoàn toàn có thể được ứng dụng để cải biến trên đơnvị văn bản. Đơn vị cải biến trong kể chuyện là sự kiện,tình tiết và vai kể. Sự kiện có thể ứng với một đoạn vănhay nhiều đoạn văn. Tình tiết có thể là một câu, nhómcâu hay một đoạn văn. Vai kể có thể chuyển từ vai ngườidẫn chuyện sang vai của một hay toàn bộ các nhân vậttrong truyện. Như vậy, cải biến sự kiện cũng tương ứngviệc cải biến đoạn; cải biến tình tiết tương ứng với việccải biến câu hay nhóm câu chứa tình tiết đó. Cải biến cáccấp độ ngôn ngữ gọi là cải biến đơn vị. Ngoài kiểu cảibiến này, chúng ta cũng có thể cải biến dạng thức ngônngữ. Đó là có thể biến lớp ngôn ngữ gián tiếp thành lớpngôn ngữ trực tiếp hoặc ngược lại (thay thế vai kể).2.1.2. Nguyên lí cải biến: Sử dụng nguyên lí cải biến giúpchúng ta tạo ra vô số phiên bản khác nhau từ một câuchuyện ban đầu. Bằng cách này, chúng ta sẽ liên tục duytrì được sự “tươi mới” và sức hấp dẫn cho truyện kể, quađó giúp cho việc dạy học kể chuyện trở nên hiệu quả hơn.2.1.3. Cải biến sự kiện, tình tiết, vai kể: Là cách biến đổisự kiện, tình tiết, vai kể trong văn bản ban đầu mà khônglàm thay đổi ý nghĩa cơ bản của câu chuyện đó. Ví dụ,muốn cải biến sự kiện, tình tiết, từ một sự kiện cốt lõitrong sách giáo khoa được trình bày theo trình tựABCD, ta có các cách làm như sau:(1) Thêm (sự kiện, tình tiết tương đồng, đối lập):A+(x)BC+(y)D hoặc ABECD(2) Bớt: ACD(3) Thay thế (sự kiện, tình tiết tương đồng, đối lập):ATCH(4) Hoán vị (sự kiện, tình tiết): DACB1. Mở đầuKể chuyện là một phân môn quan trọng trong mônTiếng Việt tiểu học, giúp học sinh (HS) phát triển nănglực tiếng Việt, tiếp nhận nhiều kiến thức đời sống, bồidưỡng tình cảm, hình thành nhân cách cho các em. Tuynhiên, những giờ dạy học Kể chuyện hiện nay thường làgiáo viên (GV) đọc, kể qua câu chuyện 1, 2 lần, sau đócho HS kể lại. Cuối tiết học, GV yêu cầu HS kể lại câuchuyện cho cả lớp nghe. Để đáp ứng yêu cầu của GV,nhiều HS đã học thuộc văn bản và lên lớp kể lại ynguyên; không cảm nhận, không nhớ cốt truyện vànhững tình tiết quan trọng, không hiểu ý nghĩa của câuchuyện. Những giờ dạy học Kể chuyện như thế vô tìnhđã “vô hiệu hóa” mục tiêu “sáng tạo ngôn bản là khôngcó điểm dừng” của môn Tiếng Việt. Để khắc phục nhữngtồn tại trên, cần phải tìm kiếm những cách thức dạy họcKể chuyện hiệu quả, hấp dẫn. Sức hấp dẫn của giờ dạyhọc Kể chuyện có liên quan chặt chẽ đến văn bản.Chuyện kể phải được hoạt hóa theo ngôn ngữ cá nhânngười kể, đối tượng người nghe, thời gian kể... Dạy họckể chuyện cần sự linh hoạt, không đòi hỏi GV phải kể lạicâu chuyện đúng như nguyên văn trong sách giáo khoamà sáng tạo là yếu tố hàng đầu. Bài báo này trình bàycách vận dụng ý tưởng về phép cải biến trong lí thuyếtngữ pháp tạo sinh của N. Chomsky để thiết kế lại các câuchuyện thành các kịch bản khác nhau sử dụng trong giờdạy học kể chuyện cho HS tiểu học nhằm đem lại tínhhấp dẫn và sức sống cho câu chuyện. Nguyên lí cải biếncó thể là một hướng đi mới có khả năng khắc phục nhữnghạn chế của thực trạng dạy học Kể chuyện hiện nay.2. Nội dung nghiên cứu2.1. Một số vấn đề lí luận2.1.1. Phép cải biến: Ra đời trên cơ sở việc nghiên cứucấu trúc cú pháp của xu hướng ngữ pháp tạo sinh. Đơnvị được cải biến chủ yếu là câu. Từ một cấu trúc (câu)21Email: hovanhaisptn@yahoo.comVJETạp chí Giáo dục, Số 428 (Kì 2 - 4/2018), tr 21-23; 38Đối với câu chuyện dành cho lứa tuổi tiểu học, phépcải biến tỏ ra có ưu thế là thêm (để kéo dài nhằm tăngtính hấp dẫn, mang lại ấn tượng lâu bền và sâu sắc hơn;bớt (để rút ngắn câu chuyện phù hợp với yêu cầu về mặtthời gian và khả năng tiếp nhận của người học theo yêucầu của các lần kể trong các thời điểm khác nhau của tiếthọc). Phép thay thế có thể sử dụng để thay các sự kiện,tình tiết hoặc vai kể (lời gián tiếp, lời trực tiếp…) cũ bằngcác sự kiện, tình tiết hoặc ...