Văn hóa và văn minh, giá trị và con người - Những khái niệm công cụ chủ yếu trong nghiên cứu khoa học xã hội (Tiếp theo và hết)

Tiếp nối bài viết trước, phần tiếp theo của bài viết “Văn hóa và văn minh, giá trị và con người - Những khái niệm công cụ chủ yếu trong nghiên cứu khoa học xã hội” trình bày giá trị và giá trị truyền thống; con người và phát triển con người.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Văn hóa và văn minh, giá trị và con người - Những khái niệm công cụ chủ yếu trong nghiên cứu khoa học xã hội (Tiếp theo và hết)V¡N HãA Vµ V¡N MINH, GI¸ TRÞ Vµ CON NG¦êI - NH÷NG KH¸I NIÖM C¤NG Cô CHñ YÕU TRONG NGHI£N CøU KHOA HäC X· HéI (tiÕp theo vµ hÕt) Hå SÜ Quý(*) tæng thuËtIII. Gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ truyÒn thèng mùc). Gi¸ trÞ kh¸ch quan vµ gi¸ trÞ chñ 1. §Þnh nghÜa kh¸i niÖm Gi¸ trÞ cña quan lµ hai cùc cña quan hÖ gi¸ trÞ cñaTõ ®iÓn b¸ch khoa triÕt häc: “Gi¸ trÞ lµ con ng−êi víi thÕ giíi” (19, tr.732-733).thuËt ng÷ ®−îc sö dông réng r·i trong 2. §Þnh nghÜa kh¸i niÖm Gi¸ trÞ cñac¸c tµi liÖu triÕt häc vµ x· héi häc dïng B¸ch khoa th− v¨n hãa häc thÕ kû XX:®Ó chØ ý nghÜa v¨n hãa vµ x· héi cña c¸c “Gi¸ trÞ lµ thµnh phÇn quan träng nhÊthiÖn t−îng. VÒ thùc chÊt, toµn bé sù ®a cña v¨n hãa con ng−êi bªn c¹nh c¸cd¹ng cña ho¹t ®éng ng−êi, cña c¸c quan chuÈn mùc vµ c¸c lý t−ëng. Sù tån t¹ihÖ x· héi, bao gåm c¶ nh÷ng hiÖn t−îng cña gi¸ trÞ b¾t rÔ s©u trong tÝnh tÝch cùctù nhiªn cã liªn quan, cã thÓ ®−îc thÓ cña chñ thÓ s¸ng t¹o v¨n hãa, trong sùhiÖn lµ c¸c gi¸ trÞ kh¸ch quan víi tÝnh ®èi tho¹i cña chñ thÓ s¸ng t¹o víi ng−êic¸ch lµ kh¸ch thÓ cña quan hÖ gi¸ trÞ, kh¸c. Gi¸ trÞ ®Þnh h−íng kh«ng chØ ®èinghÜa lµ, ®−îc ®¸nh gi¸ trong khu«n víi c¸c lÜnh vùc hiÖn tån mµ cßn ®èi víi c¶th−íc cña thiÖn vµ ¸c, ch©n lý vµ sai c¸c ý nghÜa vµ c¸c chuÈn mùc cã thÓ” (20).lÇm, ®Ñp vµ xÊu, ®−îc phÐp vµ cÊm kþ, 3. §Þnh nghÜa kh¸i niÖm Gi¸ trÞ cñachÝnh nghÜa vµ phi nghÜa, v.v... Cl. Kluckhohn: “Gi¸ trÞ lµ quan niÖm vÒ Khi ®Þnh h−íng ®èi víi ho¹t ®éng ®iÒu mong muèn ®Æc tr−ng hiÖn hay Èncña con ng−êi, ph−¬ng thøc vµ tiªu cho mét c¸ nh©n hay mét nhãm vµ ¶nhchuÈn ®−îc dïng lµm thÓ thøc ®¸nh gi¸ h−ëng tíi viÖc chän c¸c ph−¬ng thøc,sÏ ®Þnh h×nh trong ý thøc x· héi vµ ph−¬ng tiÖn hoÆc môc tiªu cña hµnhtrong v¨n hãa thµnh c¸c gi¸ trÞ chñ ®éng (trÝch theo: 21, tr.156).(*)quan (b¶ng ®¸nh gi¸, mÖnh lÖnh vµnh÷ng ®iÒu cÊm, môc ®Ých vµ ý ®å...®−îc thÓ hiÖn d−íi h×nh thøc c¸c chuÈn (*) GS. TS., ViÖn Th«ng tin Khoa häc x· héi.10 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 10.2010 4. TruyÒn thèng, dï ®−îc tiÕp cËn IV. Con ng−êi vµ ph¸t triÓn con ng−êitheo quan ®iÓm nµo, còng ®Òu ®−îc hiÓu 1. Nh÷ng ®Þnh nghÜa tiªu biÓulµ nh÷ng hiÖn t−îng v¨n ho¸ - x· héi tr−íc Marx vÒ con ng−êi(bao gåm c¸c gi¸ trÞ, c¸c chuÈn mùc giao - Con ng−êi lµ th−íc ®o cña v¹n vËttiÕp, c¸c khu«n mÉu v¨n ho¸, c¸c t− (Protagore).t−ëng x· héi, c¸c phong tôc, nghi thøcx· héi, c¸c thiÕt chÕ x· héi, v.v...) ®−îc - BÈm sinh, con ng−êi lµ mét ®éngb¶o tån qua n¨m th¸ng trong ®êi sèng vËt chÝnh trÞ (Aristote).vËt chÊt vµ tinh thÇn cña c¸c céng ®ång - Con ng−êi - c©y sËy biÕt t− duy. Sùx· héi kh¸c nhau (nh©n lo¹i hoÆc giai vÜ ®¹i cña con ng−êi lµ ë trong ph−¬ngcÊp, d©n téc hoÆc liªn d©n téc, nhãm x· thøc suy nghÜ cña nã (Pascal).héi hoÆc c¸ nh©n, v.v...) vµ cã thÓ ®−îc - Con ng−êi lµ mét gi¸ trÞ vµ lµ gi¸chuyÓn giao tõ thÕ hÖ nµy qua thÕ hÖ trÞ cao nhÊt (D. Diderot).kh¸c. Nh÷ng ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒkh¸i niÖm truyÒn thèng tùu trung ®Òu - Con ng−êi - ®éng vËt biÕt chÕ t¹ocã nh÷ng néi hµm nh− trªn (11, tr.107). c«ng cô lao ®éng (B. Franklin). - Cã quan ®iÓm cho r»ng, d−êng nh− - Con ng−êi lµ mét ®éng vËt kinh tÕtruyÒn thèng nµo còng tèt ®Ñp vµ bëi (F. W. Taylor).thÕ nªn nã kh«ng cÇn ph¶i ®−îc söa ®æi, - Con ng−êi lµ thùc thÓ ®éc nhÊt v«r»ng d−êng nh− mäi m«i tr−êng v¨n ho¸ nhÞ. Con ng−êi lµ môc ®Ých tù th©n®Òu lµ lµnh m¹nh víi tÊt c¶ mäi thµnh (Kant).viªn cña nã. Magoroh Maruyama, nhµ 2. Con ng−êi vµ ph¸t triÓn conkhoa häc luËn ng−êi Mü, Gi¸o s− §¹i ng−êi trong quan niÖm cña Marxhäc Gakuin, Tokyo, ®· phª ph¸n gay g¾t Nh÷ng néi dung thuéc phÇn nµyvµ coi quan ®iÓm nµy ®Ých thùc lµ sai ®−îc tr×nh bµy theo c¸ch sö dông l¹ilÇm (xem: 22). nh÷ng mÖnh ®Ò mµ Marx vµ Engels ®· - Thùc ra, ®iÒu nµy ®· ®−îc c¶nh dïng. Cã thÓ t×m xuÊt xø chÝnh x¸c cñab¸o tõ rÊt sím. Ch¼ng h¹n, Indira nh÷ng mÖnh ®Ò nµy trong cuèn ConGandhi viÕt: “Kh«ng ph¶i chØ cã sù kh«n ng−êi vµ ph¸t triÓn con ng−êi trongngoan mµ c¶ sù ®iªn rå cña c¸c thÕ kû quan niÖm cña K. Marx vµ F. Engels do®· qua ®Ì nÆng lªn chóng ta. Lµm ng−êi Hå SÜ Quý chñ biªn (6).thõa kÕ lµ chuyÖn nguy hiÓm” (23). Hay,tr−íc ®ã n÷a, chÝnh K. Marx ®· nªu ra a. Con ng−êi lµ thùc thÓ tù nhiªn cãt− t−ëng rÊt ®iÓn h×nh cho nh÷ng ®¸nh tÝnh ng−êi (§Þnh nghÜa cña K.Marx vÒgi¸ vÒ khuyÕt tËt vµ h¹n chÕ cña truyÒn con ng−êi (25; 26, tr.234; xem thªm: 27)thèng: “TruyÒn thèng cña tÊt c¶ c¸c thÕ - Con ng−êi lµ mét bé phËn cña tùhÖ ®· chÕt ®Ì nÆng nh− qu¶ nói lªn ®Çu nhiªn; giíi tù nhiªn lµ th©n thÓ v« c¬ãc nh÷ng ng−êi ®ang sèng. Vµ ngay khi cña con ng−êi.con ng−êi cã vÎ nh− lµ ®ang ra søc tù - B¶n chÊt cña con ng−êi ...