Vạn Lộc cảnh đẹp, người tài

Sách cổ Hoan châu bi ký (văn bia châu Hoan - tức Nghệ An nay) chép: "Hoan Châu cảnh đẹp, Vạn Lộc nổi danh, tướng dòng nhà tướng, khác hẳn thường tình, uy phong lẫm liệt, tướng mạo đường hoàng. Rồng mây gặp hội, công nghiệp vẻ vang. Duyên may hòa hợp, sánh người tao khang...". Những dòng xưng tụng ấy nói về làng quê đất đẹp, người tài Vạn Lộc, nay thuộc phường Nghi Tân, thị xã Cửa Lò. Làng xã ven biển Cửa Lò ấy do Thái úy, quận công, phò mã Nguyễn Sư Hồi (1444 - 1506)...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vạn Lộc cảnh đẹp, người tàiVạn Lộc cảnh đẹp, người tàiSách cổ Hoan châu bi ký (văn bia châu Hoan - tức Nghệ Annay) chép: Hoan Châu cảnh đẹp, Vạn Lộc nổi danh, tướngdòng nhà tướng, khác hẳn thường tình, uy phong lẫm liệt,tướng mạo đường hoàng. Rồng mây gặp hội, công nghiệp vẻvang. Duyên may hòa hợp, sánh người tao khang.... Nhữngdòng xưng tụng ấy nói về làng quê đất đẹp, người tài VạnLộc, nay thuộc phường Nghi Tân, thị xã Cửa Lò. Làng xãven biển Cửa Lò ấy do Thái úy, quận công, phò mã NguyễnSư Hồi (1444 - 1506) chỉ huy khai khẩn. Vị quận công này làcon trưởng công thần khai quốc, Thái sư quận công NguyễnXí, danh tướng phò Lê Lợi từ Lam Sơn, xông pha trận mạc,có công đuổi giặc, lập triều Lê. Ba năm sau ngày đưa cha vềquê an táng và lập đền thờ (tại làng Thượng Xá, nay là xãNghi Hợp, huyện Nghi Lộc), năm 1469 Nguyễn Sư Hồi xintrấn thủ vùng các cửa biển Nghệ An, khai hoang lập ấp, làmmạnh phòng thủ vùng biển hệ trọng này. Vua Lê Thánh Tôngchuẩn tấu, phong ông làm Trấn thủ thập nhị hải môn (trấn thủ12 cửa biển từ Sầm Sơn đến Cửa Tùng). Ông đóng căn cứvới hạm thuyền mạnh ở Cửa Xá (nay là Cửa Lò) quê hương.Thế là một vệt làng mới ven biển được lập ra, Nguyễn SưHồi được ban cấp các làng Vạn Lộc, Tân Lộc... Câu chuyện ấy ở quãng cuối đời vị quận công họ Nguyễn.Ông tuổi nhỏ được cha dạy văn, luyện võ, lớn lên có tài thaolược. Năm 1460, Lê Nghi Dân cùng vây cánh Lê Bân, PhạmÐồn nổi loạn tự xưng vua, lại cho tay chân lẻn vào cung cấmgiết vua Nhân Tông và Hoàng thái hậu. Cha con Nguyễn Xícùng các trung thần dẹp được loạn, rước Lê Tư Thành lênngôi, hiệu là Thánh Tông. Nguyễn Sư Hồi được vua sủng ái,ban nhiều bổng lộc, phong chức Nhập nội thái úy, tước quậncông, cho dự triều chính, lại kén làm Phò mã đô úy. Thuở mới thành làng, đất này có tên Hải Ngung, còn gọiHải Giang (tên khác là sông Cấm). Cửa sông ra biển gọi CửaXá hay Lô Tân, Xá Tân, sau có thể Lô đọc thành Lò màthành Cửa Lò. Vạn Lộc có thế phong thủy tuyệt đẹp hổ phụcrồng chầu. Bốn phía núi non quần tụ: trước mặt là núi Rồng(Long Sơn), chếch sau là núi Bảng (Bảng Nhãn Sơn), saulưng là núi Bầu (Lô Sơn), xa sau, ngoài biển là các đảo LanChâu, Hòn Ngư, Hòn Mát, xa bên trái là núi Voi, núi Mão,núi Cờ, núi Kiếm. Làng quay về hướng bắc, nhìn ra sôngCấm ăm ắp nước quanh năm. Nay thì khúc sông này thànhmột vùng cảng Cửa Lò. Vùng biển này là vùng nhân kiệt.Sau các danh tướng, công thần Nguyễn Xí, Nguyễn Sư Hồi,là đông đảo các nhà khoa bảng có công chính trị, giáo dục,học thuật, văn chương, như Phạm Nguyễn Du, Sơn phòngchánh sư Nguyễn Thức Tự, tiến sĩ Nguyễn Huy Nhu, phóbảng Hoàng Văn Cự, các ngự y Phạm Văn Dụ, HoàngNguyên Cát,Hoàng Nguyễn Lễ, v.v. Riêng một làng Vạn Lộccó một phó bảng, một tiến sĩ, 18 cử nhân, hương cống, 46 tútài. Làng được ngợi ca: Văn giành đỉnh bút. Võ chiếm đềđao, không đâu sánh kịp. Cũng là thắng địa: Thanh HóaNho Quan, Nghệ An Vạn Lộc. Vạn Lộc nay là điểm du lịch không ngày nào vắng khách.ở đây có cảnh trí núi non, sông nước hùng vĩ mà bình dị.Nhiều di tích lịch sử - kiến trúc ít thấy ở một phường phốtrong vùng: đền Vạn Lộc (thờ Nguyễn Sư Hồi), chùa PhổAm, nhà lưu niệm Phạm Văn Tâm (chiến sĩ Xô-viết - NghệTĩnh). Ðền Vạn Lộc gồm ba tòa (chữ tam), mỗi tòa ba gian, máingói mũi hài, nóc đắp hình hai rồng chầu mặt trời. Trung điệnxây cất sớm nhất, thời Lê. Sau vài lần trùng tu, nay được sửasang tôn tạo, ngôi đền nhìn ra sông Cấm này khá bề thế, lưugiữ trên rường, bẩy, đồ thờ... nghệ thuật chạm trổ đặc sắc củamiền biển các thời Lê, Nguyễn. Cổ vật quý hiếm là hai ngaithờ, hai bộ song kiếm, cùng bộ bát bửu (tám loại binh khí)chạm trổ tinh vi, sơn son thếp vàng giữ được từ thời Lê, bêncạnh những lư hương, hạc chầu... đồng đen đầu thời Nguyễn.Lễ hội tưởng niệm Nguyễn Sư Hồi ba năm một lần, vào cácnăm hỏa (Tý, Ngọ, Mão, Dậu) ngày Rằm tháng Giêng.Rước linh đình, tế lễ và mở hội võ vật, chọi gà, kéo co, cờtướng, múa lân, đặc sắc và sôi động nhất là đua thuyền gợinhớ về một thuở cha ông khai hoang lấn biển, đánh cá, chiếnchinh giữ làng giữ nước. (Theo VOV) ...