Văn mẫu lớp 11: Phân tích đoạn trích: Người cầm quyền và khôi phục uy quyền

Đoạn văn trên được rút ra từ cuốn tiểu thuyết rất nổi tiếng của Victor Hugo Những người khốn khổ (1869). Hy vọng bài văn mấu này sẽ giúp các bạn học sinh hứng thú hơn khi tìm hiểu đoạn trích.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Văn mẫu lớp 11: Phân tích đoạn trích: "Người cầm quyền và khôi phục uy quyền"Phân tích đoạn trích: Người cầm quyền và khôi phục uy quyềnCuối cùng thì người cầm quyền cũng khôi phục lại uy quyền của mình sau hơn hai mươinăm đổi mới và cải cách. [Đoạn văn trên được rút ra từ cuốn tiểu thuyết rất nổi tiếng củaVictor Hugo Những người khốn khổ (1869)]. Đoạn trích giảng này từng được sử dụngtrong sách giáo khoa trích giảng văn học cấp ba những năm tám mươi trở về trước, naynó trở lại với bạn đọc học sinh trong một hoàn cảnh khác. Dĩ nhiên như một vòng trònbiện chứng, sự trở lại này sau hai mươi năm không hề là một sự lặp đơn thuần mà là cónâng cao thông qua cách hiểu, cách đọc mới cũng như theo yêu cầu của cách giảng dạytích hợp mà người soạn sách dành cho học sinh. Sách giáo khoa đã sử dụng bản dịch duynhất sau năm 1945 ở miền Bắc của nhóm dịch giả Lê Quý Đôn cho việc giảng dạy trongnhà trường. Đoạn văn trích trên nằm ở cuối phần thứ nhất, trọn vẹn chương 4 Người cầmquyền khôi phục uy quyền (l’autorité reprend ses droits) sau khi Giăng Van-giăng quyếtđịnh ra tự thú trước pháp luật để cứu một người bị Gia-ve bắt nhầm. Cảnh miêu tả cuộcgặp gỡ của ba người: Gia-ve, Giăng Van-giăng và Phăng-tin đang hấp hối dưới sự chứngkiến của bà xơ Xem-pli-xơ. Nhân vật bà xơ được nhắc đến một lần duy nhất trong cảnhkhông đóng vai trò đáng kể nào cho hành động kịch của cảnh truyện, nhưng giúp choviệc dẫn dắt cách diễn giải câu chuyện, định hướng người đọc.Đoạn văn dịch gồm bảy câu, trong đó có bốn câu hỏi, một câu trả lời trực tiếp, một câuphức mở rộng miêu tả mang giọng điệu trữ tình cảm thán. Trong số bốn câu hỏi, xét thựcchất chỉ có một câu được láy đi láy lại với những biên độ, chiều kích mở rộng khác nhaumang dấu ấn phong cách tu từ học rất rõ và tiêu biểu của Hugo. Ông nói gì với chị, đó lànội dung câu hỏi duy nhất được đặt ra. Nhưng với cách sắp xếp các câu được lặp ý trongđoạn văn theo trật tự đan xen ngắn-dài, nên người đọc như nghe thấy nhịp điệu luyến láycủa thuật hùng biện. Câu khẳng định Chẳng ai trên thế gian này nghe được vừa láy lại ýhai câu hỏi trước (nói cái gì), vừa chuyển hướng sang câu hỏi tu từ cuối cùng để làm đàbật lên câu văn trữ tình quen thuộc của Hugo (hiệu quả việc nghe như thế nào). Câu vănvừa mang tính triết lý, lại vừa có tính khoa trương hùng biện, vừa để trả lời lại vừa để suytư thông qua phần miêu tả. Sự kết hợp của những hình ảnh tương phản trong câu văn: nụcười và cái chết, nhợt nhạt và xa xăm, bà xơ (đại diện cho đức Chúa) và Phăng tin (từnglàm nghề bán thân) đã làm cho câu văn mang giọng điệu tha thiết, buồn nhưng không đauxót. Nghệ thuật trữ tình hùng biện này, hẳn là Hugo học được trong các tác phẩm cổ đại,đã góp phần làm cho tác phẩm của ông mang âm vang sử thi.Các thao tác diễn giảng truyền thống như thế góp phần truyền cảm hứng đọc thông quaviệc khám phá những thủ pháp nghệ thuật thiên về tu từ học. Thế mà có một câu hỏi bỗngđược đặt ra: ai nói trong đoạn văn trên? Nói với ai? Cách đọc truyền thống sẽ trả lời rằngđó chính là Hugo. Theo cách nói mới hơn, người ta có thể trả lời rằng ở đây là chuyệngiữa người kể chuyện (narrator/narrateur) và người nghe kể (narrataire). Trả lời câu hỏinày, chúng ta rẽ sang hướng nghiên cứu văn bản.Chính thực người kể chuyện toàn năng (narrateur omniprésent) – nhân vật thường gặptrong tiểu thuyết cổ điển, trong đó có Hugo – là kẻ dẫn chuyện duy nhất cho tác phẩmcũng như trong đoạn trích này. Người kể chuyện đó hiện ra với tư cách người biết hết,thông báo cho người nghe tất cả mọi chuyện. Kẻ ấy thâm nhập vào mọi ngóc ngách tâmhồn của tất thảy các nhân vật, để mách bảo cho người nghe chuyện, để báo trước chongười nghe. Ông ta có thể nói tất cả hay chỉ một phần nhằm phục vụ cho tiến trình kểchuyện của mình, lựa chọn những điều cần nói ở từng thời điểm sao cho câu chuyện trởnên hấp dẫn. Có thể hiểu một cách đơn giản, ít nhất là ở đoạn trích này, đó chính là tácgiả. Mặc định là người kể toàn năng trong các tiểu thuyết cổ điển luôn có quyền lực dànxếp tất thảy mọi thứ cho phù hợp với ý đồ riêng mình. Người nghe chuyện (narrataire) cóthể hiểu một cách đơn giản chính là người đọc. Do thế, trong một số trường hợp khi nhânvật được bạn đọc yêu thích, họ có thể yêu cầu tác giả kéo dài tác phẩm để có được mộtkết quả như ý.Quay trở lại văn bản của Hugo, câu phỏng đoán có những ảo tưởng cảm động có thể lànhững sự thực cao cả có thể là của chính người kể Hugo. Nó thực ra là một lời khẳngđịnh theo lối hàm ẩn những chuyện mà Giăng Van-giăng đã và sẽ làm cho Phăng-tin (cứuCô-dét khỏi nhà Tê-nác-đi-ê và nuôi dạy cô bé thành người). Người kể chuyện này giữquyền chi phối góc nhìn của ít nhất là toàn bộ đoạn văn này, và nói chung là của toàn bộtiểu thuyết. Người kể chuyện ấy thuyết minh, lý giải, trình bày cho người nghe, địnhhướng cách hiểu cho người đọc, không cho phép hiểu sai. Trong tiểu thuyết của Hugocũng như của những nhà văn đương thời, ta bắt gặp mẫu hình người kể chuyện toàn năng(hay toàn tri – tùy theo cách diễn đạt). Có thể lấy một ví dụ như câu văn sau của Hugocũng ở trong đoạn trích:Chị không thể chịu đựng được bộ mặt gớm ghiếc ấy, chị thấy như chết lịm đi, chị lấy tayche mặt và kêu lên hãi hùng.Câu kể dường như miêu tả từ điểm nhìn của nhân vật với động từ thấy, chủ ngữ là chị(chỉ Phăng-tin), nhưng thực ra lại do người kể chuyện nhận xét với những tính từ gớmghiếc, hãi hùng gắn với điểm nhìn từ bên ngoài. Chúng là lời định giá của người kểchuyện về cảm xúc, phản ứng của nhân vật chứ không thể là của nhân vật. Hãy hìnhdung, nếu là Phăng-tin, cô không thể diễn đạt một cách rõ ràng, minh bạch, và ngắn gọnnhững điều ấy đến như thế. Chính điều này lý giải vì sao tâm lý nhân vật của Hugo đơngiản, nguyên phiến. Tất cả các nhân vật đều chịu sự quản lý của một điểm nhìn, mộtgiọng điệu duy nhất. Đơn giản là ông đã “chuyển mã” chúng theo một giọng điệu củachí ...