Vàng da ở người trưởng thành, bệnh gì?

Vàng da không đơn thuần chỉ là da có màu vàng mà niêm mạc hoặc kết mạc mắt cũng có thể bị vàng theo. Vàng da tuy không phải là bệnh, nó chỉ là một triệu chứng, tuy vậy khi có dấu hiệu vàng da có thể liên quan đến nhiều loại bệnh khác nhau. Vàng da không chỉ gặp ở trẻ em mà có thể gặp ở mọi lứa tuổi. Trong bài này chỉ đề cập đến vàng da do bệnh lý gan mật ở người trưởng thành.Các bệnh lý gan, mật thường gây vàng da. Bệnh gan, mật...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vàng da ở người trưởng thành, bệnh gì? Vàng da ở người trưởng thành, bệnh gì?Vàng da không đơn thuần chỉ là da có màu vàng mà niêm mạc hoặc kết mạcmắt cũng có thể bị vàng theo. Vàng da tuy không phải là bệnh, nó chỉ là mộttriệu chứng, tuy vậy khi có dấu hiệu vàng da có thể liên quan đến nhiều loạibệnh khác nhau. Vàng da không chỉ gặp ở trẻ em mà có thể gặp ở mọi lứatuổi. Trong bài này chỉ đề cập đến vàng da do bệnh lý gan mật ở ngườitrưởng thành. Các bệnh lý gan, mật thường gây vàng da.Bệnh gan, mật nào gây vàng da?Người trưởng thành bị vàng da trong các bệnh về gan, mật là do cản trở sựbài tiết sắc tố mật (bilirubin), làm cho lượng sắc tố mật trong máu tăng lên.Như vậy khi gan hay đường dẫn mật bị viêm hoặc có những bất thường kháccủa tế bào gan và đường dẫn mật (bao gồm cả túi mật) đều làm cho lượngsắc tố mật trong máu tăng lên gây nên hiện tượng da, niêm mạc (kể cả kếtmạc mắt) nhuộm màu vàng của sắc tố mật vì vậy chúng có màu vàng. Đốivới gan, mọi tác động vào tế bào gan dù là viêm gan cấp tính hay mạn tính,xơ gan hay ung thư gan đều làm tổn thương tế bào gan. Các bệnh viêm gancấp tính do virut (virut viêm gan A, B, C, E, D…) thường có biểu hiện vàngda rất điển hình. Ngoài hiện tượng vàng da thì niêm mạc lòng bàn tay, bànchân, niêm mạc lưỡi và kết mạc mắt cũng vàng. Đi kèm với hiện tượng vàngda là phân bạc màu (nhiều trường hợp phân trắng như phân cò), nước tiểu ítvà sẫm màu (giống màu nước vối). Khi gan bị viêm cấp tính thường bị to ra.Khám lâm sàng có thể sờ thấy gan to và siêu âm, chụp Xquang sẽ thấy ganto ra rõ rệt). Đặc biệt là xét nghiệm máu sẽ thấy lượng bilirubin trong máutăng cao cả 3 loại (bilirubin toàn phần, trực tiếp, gián tiếp) và men gan cả hailoại (AST và ALT) đều tăng cao (trên gấp đôi). Ngoài viêm gan cấp tính dovirut còn có các trường hợp viêm gan cấp do rượu, do ngộ độc thuốc(rifamixin, INH, paracetamol…) cũng làm cho tế bào gan bị tổn thươngnặng và tăng bilirubin gây vàng da, niêm mạc. Bên cạnh các bệnh làm tế bàogan tổn thương gây vàng da thì nhiều bệnh về đường mật cũng gây vàng da.Các bệnh như sỏi mật, viêm đường mật, u đường mật. Bệnh u đường mậtngoài gan thường làm cho vàng da tăng dần (vàng da tăng theo tỷ lệ thuậnvới hiện tượng tắc mật), còn bệnh u đường mật trong gan thì thường vàng datăng một cách từ từ. Trong các trường hợp sỏi đường mật, viêm đường mậtcấp tính thường xuất hiện 3 triệu chứng tương đối tuần tự: đau, sốt, vàng da.Trong các loại nguyên nhân của gan và đường mật làm tổn thương tế bàogan, làm cản trở sự lưu thông của sắc tố mật thì bệnh về tụy tạng, tuy khôngthuộc hệ thống gan mật nhưng đôi khi cũng làm cản trở sự lưu thông củabilirubin và cũng làm cho hiện tượng vàng da tăng lên có khi vàng da ngàycàng đậm như u đầu tụy, đặc biệt là ung thư đầu tụy. Trong các trường hợpvàng da nghi do bệnh về tụy tạng thường phải siêu âm, chụp cắt lớp (CTscanner), chụp cộng hưởng từ (MRI), chụp mật… Bên cạnh đó xét nghiệmsinh hoá máu để xác định bilirubin, men gan và đặc biệt là xác định menamylase. Xét nghiệm máu giúp chẩn đoán vàng da.Khi nghi bị vàng da nên làm gì?Khi nghi bị vàng da nên đi khám bệnh, tốt nhất là khám ở cơ sở y tế có đủđiều kiện với lý do là nếu vàng da nhẹ thì rất khó đánh giá, bởi vì người ViệtNam là người “da vàng”. Đánh giá da có bị vàng hay không cũng không nêndùng ánh sáng đèn mà phải quan sát dưới ánh sáng tự nhiên (ánh sáng mặttrời). Đi khám bệnh ngoài khám lâm sàng còn được tiến hành các loại xétnghiệm và các kỹ thuật lâm sàng khác như siêu âm, chụp CT, MRI, chụpđường mật ngược dòng… mới có thể xác định được nguyên nhân để có chỉđịnh điều trị kịp thời. Tùy theo nguyên nhân sẽ có chỉ định điều trị khácnhau. Khi được điều trị đúng và kịp thời bệnh sẽ giảm và vàng da cũngthuyên giảm theo. Việc điều trị nguyên nhân gây nên vàng da cũng tùy theotừng bệnh, có thể điều trị nội khoa (dùng thuốc) nhưng trong một số bệnhcần phải can thiệp bằng ngoại khoa (phẫu thuật) mới có thể giải quyết đượccăn nguyên gây vàng da. Song cũng có những trường hợp không thể điều trịbằng nội khoa hoặc ngoại khoa như viêm gan do virut. Mọi trường hợp viêmgan do virut cho đến nay vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu kể cả Tây y,Đông y và thuốc Nam. Vì vậy cần lưu ý rằng trong khi gan đang tổn thươngnặng, tế bào gan đang bị virut tấn công lại chưa có thuốc điều trị đặc hiệu,nếu dùng bất cứ thuốc gì không rõ nguồn gốc, người cho thuốc lại thiếu kiếnthức về y học và không theo chỉ định của bác sĩ đều có thể làm tăng thêm sựtổn hại tế bào gan và bệnh sẽ trầm trọng thêm. Để phòng hiện tượng vàng dado bệnh gan, mật gây ra, tránh bị mắc các bệnh về gan thì cần tiêm phòngvaccin viêm gan, ăn uống hợp vệ sinh, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm.Không nên uống các loại rượu kém chất lượng như rượu tự nấu, rượu tự phachế. Nếu mắc các bệnh về đường mật (kể cả bệnh túi mật) cần được điều trịdứt điểm. Để làm tốt việc này thì người bệnh cầ ...