Vật lý phân tử và nhiệt học - Chương 1

MỞ ĐẦU VÀ CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN1.1 CÁC KHÁI NIỆM1.1.1 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NHIỆT HỌC1.1.1.1 Đối tượngVật lý Phân tử và Nhiệt học nghiên cứu các hiện tượng liên quan đến cácquá trình xảy ra bên trong vật.Ví dụ: Quá trình nóng chảy hoặc quá trình bốc hơi của các vật khi được nungnóng, các quá trình này có liên quan đến dạng vận động xảy ra bên trong vật: chuyểnđộng nhiệt....
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vật lý phân tử và nhiệt học - Chương 1 LỜI NÓI ĐẦU Theo khung chương trình, sinh viên Đại Học Sư Phạm ngành Vật Lý trong nhữngnăm đầu được học môn Vật lý Phân tử và Nhiệt học (60 tiết) và môn Nhiệt động lựchọc (30 tiết). Tuy vậy, nhiều nội dung trong hai giáo trình nầy có sự trùng lặp. Trongđiều kiện ngành học mới mở và thiếu cán bộ giảng dạy nên Khoa vật lý ĐHSP. ĐNchủ trương nhập chung nội dung hai giáo trình và giảng dạy trong 90 tiết. Để đáp ứngyêu cầu đó và để sinh viên dể dàng tiếp cận môn học, chúng tôi mạnh dạn biên soạngiáo trình nầy. Việc lồng ghép hai nội dung lớn vào trong một giáo trình là điều khó khăn chongười soạn, đồng thời để phù hợp với kiến thức của sinh viên đã được trang bị ở bậchọc phổ thông về Công và Nhiệt, trong giáo trình nầy người soạn theo đúng quy ướcđại số về dấu của Công và Nhiệt như đã có trong chương trình phổ thông trung học,sự thay đổi nầy cũng là một khó khăn lớn khi trình bày các nội dung... Với kiến thức và trình độ có hạn, tuy đã rất cố gắng nhưng chắc rằng giáotrình không thể tránh khỏi những thiếu sót. Người soạn mong nhận được những góp ýquý báu của các đồng nghiệp và bạn đọc. NGƯỜI SOẠN - Trang 2 - CHƯƠNG I MỞ ĐẦU VÀ CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN1.1 CÁC KHÁI NIỆM 1.1.1 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NHIỆT HỌC 1.1.1.1 Đối tượng Vật lý Phân tử và Nhiệt học nghiên cứu các hiện tượng liên quan đến cácquá trình xảy ra bên trong vật. Ví dụ: Quá trình nóng chảy hoặc quá trình bốc hơi của các vật khi được nungnóng, các quá trình này có liên quan đến dạng vận động xảy ra bên trong vật: chuyểnđộng nhiệt. Vậy; chuyển động nhiệt là đốí tượng nghiên cứu của nhiệt học. 1.1.1.2 Phương pháp Nghiên cứu chuyển động nhiệt người ta dùng hai phương pháp: - Phương pháp thống kê (Vật lý phân tử ): Phân tích các quá trình xảy ra đốivới từng phân tử, nguyên tử riêng biệt trên quan điểm vi mô và dựa vào qui luật thốngkê để tìm qui luật chung cho cả tập hợp các phân tử, từ đó giải thích các tính chất củavật; phương pháp cho phép nhận thức một cách sâu sắc bản chất nhiệt học. - Phương pháp nhiệt động: Nghiên cứu sự biến đổi năng lượng của vật từdạng này sang dạng khác trên quan điểm vĩ mô. Phương pháp dựa trên hai nguyên lýcơ bản của NĐH được rút ra từ thực nghiệm; từ đó nêu ra những tính chất của vậttrong các điều kiện khác nhau mà không cần chú ý đến cấu tạo phân tử. Phương phápcó điểm hạn chế là không giải thích sâu bản chất của hiện tượng nhưng trong nhiềuvấn đề nó cho ta cách giải quyết đơn giản, hiệu quả. Trong giáo trình nầy chúng ta dùng cả hai phương pháp trên để hổ trợ, bổ sungcho nhau nhằm hiểu thấu đáo các vấn đề của chuyển động nhiệt; tuy vậy không ít khókhăn trong trình bày do sự đan xen của các phương pháp và quan điểm. 1.1.2 HỆ NHIỆT ĐỘNG 1.1.2.1 Hệ nhiệt động Hệ nhiệt động là một tập hợp các vật thể được bao bởi một bề mặt chu vi. - Trang 3 - - Các vật thể có thể là các cá thể kích thước vĩ mô, cũng có thể là các phân tử,nguyên tử khí kích thước rất bé. - Bề mặt chu vi có thể là thực như chu vi của một bình đựng khí, cũng có thể làảo như bề mặt bao quanh một lượng chất lỏng chảy dọc theo một ống mà ta theo dõibằng trí tưởng tượng. Như vậy khái niệm “hệ nhiệt động” (gọi tắc là hệ) là một khái niệm rộng vàtổng quát. 1.1.2.2 Hệ con Là một phần của hệ nhưng số cá thể ít hơn và có thể tích bé hơn. Như vậy“hệ” có thể xem như được cấu tạo bởi nhiều hệ con. Hệ con chịu ảnh hưởng tác độngcủa phần còn lại của hệ lên nó nên trạng thái của hệ con luôn thay đổi. 1.1.2.3 Khoãng ngoài Phần còn lại ở ngoài hệ được gọi là khoảng ngoài hay ngoại vật. 1.1.2.4 Hệ cô lập Hệ hoàn toàn không tương tác và trao đổi năng lượng với khoảng ngoàiđược gọi là hệ cô lập; ngược lại nếu hệ có tương tác hoặc trao đổi năng lượng vớikhoảng ngoài thì gọi là “hệ không cô lập“. 1.1.2.5 Hệ cô lập một phần Hệ có trao đổi công với khoảng ngoài mà không trao đổi nhiệt thì hệ đượcgọi là hệ cô lập về nhiệt, ngược lại có trao đổi nhiệt nhưng không trao đổi công thìđược gọi là hệ cô lập về công, đây là các hệ cô lập một phần. 1.1.3 TRẠNG THÁI MỘT HỆ NHIỆT ĐỘNG 1.1.3.1 Thông số trạng thái Trạng thái của một hệ nhiệt động được xác định bởi một bộ các đạilượng vật lý, các đại lượng nầy được gọi là thông số trạng thái của hệ. Ví dụ: Đối với một khối khí, trạng thái của khối khí được xác định khi biết ápsuất p, nhiệt độ T và thể tích V khối khí. Từ đó các đại lượng p, V và T là các thôngsố trạng thái, thông thường một bộ ba thông số (p,V, T) xác định một trạng thái vĩmô của khối khí ...