Về cốt truyện của truyện ngắn Pháp đương đại

Lí thuyết tự sự từ trước tới nay luôn đề cao vai trò của cốt truyện. Thực tế cũng cho thấy một tác phẩm hay là một tác phẩm được xây dựng với cốt truyện độc đáo. Vậy cốt truyện là gì?
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Về cốt truyện của truyện ngắn Pháp đương đại Về cốt truyện của truyện ngắn Pháp đương đại Lí t huyết tự sự từ trước tới nay luôn đề cao vai trò của cốt truyện. Thực tế cũngcho thấy một tác phẩm hay là một tác phẩm được xây dựng với cốt truyện độc đáo .Vậy cốt truyện là gì? Nói một cách t ổng quá t đơn giả n, đó là sự kết chuỗi các sự kiệnvà hà nh động tạo thà nh nội dung câu chuyện. Cụ thể hơn, cốt truyện là hệ thống cácsự kiện phản ánh những diễn biến của cuộc sống và nhất là các xung đột xã hội mộtcách nghệ thuật, qua đó các tính cách hình thà nh và phát triển trong những mối quanhệ qua lạ i của chúng nhằm là m sáng tỏ chủ đề tư tưở ng tác phẩm(1). Theo Từ điển thuật ngữ Văn học (Nxb. ĐHQG, H,1998), một cốt truyện chuẩnmực phải mang đầy đủ năm thành phần:trình bày - khai đoạn (thắt nút) - phát triển -đỉnh điểm (cao trào) và kết thúc (mở nút). Cũng gồm năm thành phần, nhưng cốttruyện chuẩn mực lại được các nhà nghiên cứu Pháp trình bày theo sơ đồ sau: Quá trình biến đổi Giải quyết vấn đề Diễn biến của vấn đề đến cao trào Yếu tố gây vấn đề Tình thái cuối Tình thái ban đầu Tuy nhiên, không có một công thức cứng nhắc nào cho sáng tạo văn chương. Nhìn lại quá trình phát triển của văn học nói chung có thể thấy vai trò và cấutrúc cốt truyện vận động thay đổi theo từng giai đoạn lịch sử, tùy thuộc khuynh hướngsáng tác và quan niệm thẩm mĩ của nhà văn. Các tác phẩm tự sự truyền thống luôn coitrọng và tuân thủ cốt truyện chuẩn mực, trong khi đó, nhiều tác phẩm hiện đại đượcxây dựng với cốt truyện lỏng lẻo, thu nhỏ , tới mức có người đã nó i đến sự tan rã củacốt truyện. Là thể tài tự sự, truyện ngắn cũng nằm trong quỹ đạo vận động này. Nóiđến truyện ngắn, về nguyên tắc, là nói đến một câu chuyện được thuật lại một cáchngắn gọn, có bố cục chặt chẽ, có mở đầu, có kết thúc. Song nhiều tác giả đương đại lạikhông đồng quan điểm ấy. Họ cho rằng truyện ngắn không bắt buộc phải kể một câuchuyện theo đúng nguyên tắc có đầu có cuối, thậm chí trong truyện ngắn không nhấtthiết phải có chuyện. Từ đó, họ đặt lại vấn đề cốt truyện, coi đây cũng là một đốitượng cách tân nhằm đa dạng hóa lối viết. Kết quả là, ngày nay, bên cạnh những truyệnngắn có cốt truyện truyền thống tiêu biểu xuất hiện những tác phẩm có cốt truyện phứchợp, cốt truyện thu nhỏ , cốt truyện ẩn, thậm chí phi cốt truyện. Bài viết này nhằm làmsáng tỏ nhận định trên thông qua phân tích các kiểu cốt truyện của các tác phẩm introng tạp chí Truyện ngắn mới (TNM)(2) - một tạp chí chuyên về truyện ngắn Pháp giaiđoạn 1985-1992. 1. Theo sơ đồ cốt truyện chuẩn do các nhà nghiên c ứu Pháp thiết lập(3), kể mộtcâu chuyện thực chất là thuật lại một quá trình biến đổi (transformation) từ tình huống/tình thái này sang tình huống /tình thái khác. Như vậy, cốt truyện chuẩn còn có thể rútgọn về ba thành phần: Tình thái đầu => Quá trình biến đổi => Tình thái cuối. Một tácphẩm được xây dựng với nhiều biến cố sẽ có cốt truyện phức hợp, nghĩa là gồm nhiềuquá trình biến đổi: Tình thái đầu => Quá trình biến đổi 1 => Quá tr ình biến đổi 2…=> Tình thái cuối. Trong số các tác phẩm truyện ngắn được tạp chí TNM tuyển in, Sống cuộc sốngcủa riêng mình của Jean-Paul Demure(Vivre sa vie, TNM số 22, tr.13-18) là một trongnhững truyện ngắn tiêu biểu cho cốt truyện chuẩn mực. Với các tình tiết được sắp xếpkhéo léo, quá trình biến đổi diễn tiến không ngừng theo trình tự thời gian tuyến tínhđến cao trào và vấn đề được giải quyết. Nội dung câu chuyện có thể tóm tắt như sau:Một cặp vợ chồng sống rất hạnh phúc (Tình thái đầu truyện). Cô vợ đột nhiên cónhững thay đổi bất thường trong ứng xử (Yếu tố gây vấn đề). Cô ngày càng có nhiềuhành vi làm người chồng nghi ngờ: điện thoại lén trong phòng riêng, dập má y điệnthoại khi nghe bước chân chồng đến gần; nhận những bức thư mà u xanh tẩm nước hoavà mỗi khi đọc xong luôn cất ngay vào ngăn kéo rồi khoá lại; luôn biến mất một lát khiđang đi chơi cùng chồng trong công viên, nói chuyện qua điện thoại với những lời lẽyêu đương (Diễn biến của vấn đề đến cao trào). Cơn ghen nổi lên, anh chồng bóp cổvợ đến chết (Giải quyết vấn đề). Cuộc sống hạnh phúc của cặp vợ chồng kết thúc trongsự ân hận của người chồng khi anh ta phát hiện vợ mình hoàn toàn không có mối quanhệ bất minh nào: má y điện thoại trong phòng cô ta không có dây kết nối mạng vànhững bức thư mà u xanh tẩm nước hoa là do chính cô ta tự viết rồi tự gửi cho mình(Tình thái cuối truyện). Nếu Sống cuộc sống của riêng mình được xây dựng trên cơ sở cốt truyện hoànchỉnh nhưng đơn giản vì chỉ có một quá trình biến đổi, thì Chuyện về con chó Wotan,nghệ sĩ violon và người đẹp của Mathias Lair (Histoire du chien Wotan, du violonisteet de la Belle, TNM số 8, tr.50-59) lại được xây dựng với cốt truyện phức hợp với sáubiến cố, tương ứng với sáu quá trình biến đổi, dẫn dắt độc giả đi từ Tình huốngđầu (sau khi g ...