Về tình hình nghiên cứu Phan Bội Châu ở nước ngoài những năm gần đây

Trước đây, nhân kỷ niệm 100 năm ngày sinh của cụ Phan Bội Châu tôi đã có bài thông báo “Tình hình nghiên cứu Phan Bội Châu từ trước đến nay” đăng trên Tạp chí Nghiên cứu lịch sử số 104, tháng 11-1967.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Về tình hình nghiên cứu Phan Bội Châu ở nước ngoài những năm gần đâyVề tình hình nghiên cứu PhanBội Châu ở nước ngoài những năm gần đây Trước đây, nhân kỷ niệm 100 năm ngày sinh của cụ Phan Bội Châu tôi đã có bàithông báo “Tình hình nghiên cứu Phan Bội Châu từ trước đến nay” đăng trên Tạpchí Nghiên cứu lịch sử số 104, tháng 11-1967. Năm 1987, tôi lại cũng viết thêm bài“Tình hình nghiên cứu Phan Bội Châu từ 1967-1987” và đã in trong tập Kỷ yếu Hội thảokhoa học về Phan Bội Châutại thành phố Vinh do Ty văn hóa Nghệ Tĩnh xuất bản cuốinăm 1987. Lần này, để góp phần Kỷ niệm 140 năm ngày sinh Phan Bội Châu (26-12-2007),tôi chỉ xin thông báo với bạn đọc “Tình hình nghiên cứu Phan Bội Châu ở nước ngoàikhoảng 20 năm gần đây” mà thôi. 1. Ở Pháp Từ những năm 60 của thế kỷ trước, đã có những công trình chuyên khảo về PhanBội Châu của nhà “Việt Nam học” quen thuộc là G. Boudarel như: - “Bibliograhic des œuvres relation à Phan Bội Châu éditées en Quốc ngữà Hanoi depuis 1954” (B.F.E.O. vol.56 (1969) - “Mémoires de Phan Bội Châu” (Phan Bội Châu niên biểu) France-Asie/AsiaN0194 et 195 Paris - 1969. - “Phan Bội Châu et la société vietnamienne de son temps” France-Asie/AsiaXXIII-4 (1969)(1). Các công trình nghiên cứu về Phan Bội Châu này, sau đó được tác giả nâng lênthành luận án Tiến sĩ về đề tài Phan Bội Châu và đã bảo vệ thành công tại Đại học ParisVII. Sau Boudarel là Feray Richard, năm 1997 cũng đã bảo vệ thành công luận ánTiến sĩ Quốc gia Pháp về đề tài “Le Vietnam au XX siècle”. Trong đó ở Phần thứnhất có 2 chương: “Việt Nam những năm 20” (Le Việt Nam des années 1920) và “Chếđộ thuộc dịa” (L’ ordre coloniale) đề cập khá nhiều đến Phan Bội Châu và phong tràoPhan Bội Châu. Bản luận án này cũng đã được xuất bản thành một cuốn sách, được giớisử học đánh giá cao. Và gần đây, hồi tháng 5-2007, tại cuộc Hội thảo Quốc tế về Phong trào Duy tân ởViệt Nam tại thành phố Aix-en Provence, nhà nghiên cứu Ives Le Jariel, trong bản thamluận của mình, đã đề cập một trường hợp cụ thể, có tựa đề: “Phan Bội Châu: một cánhtay chia ra cho những người Công giáo” (la main tendue au Catholiques): “Giám mụcPineau phụ trách giáo phận ở một tỉnh phía Nam Bắc Kỳ đã nỗ lực bảo vệ 80 cố đạongười Việt bị buộc tội làm “partisan” của Phan Bội Châu. Một số người theo đạo Thiênchúa trong vùng giáo phái Tin lành Tây Ban Nha cũng bị nghi ngờ có quan hệ với ĐềThám. Như vậy, Ives Jariel kết luận: “Nếu như Thiên chúa giáo Việt Nam không phải tấtcả là những người dân tộc chủ nghĩa, thì một tỷ lệ cũng không phải là không đáng kể đãủng hộ phong trào Duy tân” (Theo lược dịch của Vũ Thế Khôi). Cũng tại Cộng hòa Pháp, Nguyễn Thế Anh có bài nghiên cứu “ Phan Bội Châu etles débuts du mouvement Đông du” in trong cuốn sách do Vĩnh Sính chủ biên và Trungtâm nghiên cứu Đông Nam Á ở Mỹ xuất bản năm 1989. Bài này đã được dịch là “PhanBội Châu và bước đầu của Phong trào Đông du” và in trong Niên san Nghiên cứuHuế tập 5-2003. 2. Ở Mỹ Từ những thập kỷ cuối thế kỷ XX, đã có nhà “Việt Nam học” David G. Marrnghiên cứu về “Phong trào chống thực dân ở Việt Nam từ 1885-1925”. Đó cũng chính làluận án Tiến sĩ quốc gia được bảo vệ tại Đại học Berkeley - California. Trong đó, tác giảđã dành 2 chương (IV và V) nghiên cứu về Phan Bội Châu và Phong trào Đông du.David Marr đánh giá cao Phan Bội Châu: “là một nhà yêu nước làm trụ cột cho tất cảcông cuộc vận động độc lập của người Việt Nam từ sau khi đảng Cần Vương tan rã chođến hết thời kỳ chiến tranh thế giới lần thứ nhất. Những sự tận tụy, hy sinh, nghĩa khícủa Phan Bội Châu và các đồng chí của ông còn in đậm trong trí nhớ của mọi người ViệtNam và làm phấn chấn được một đôi phần những trang sử rất tiêu điều của Việt Namtrong thời kỳ ấy. Phan Bội Châu và các đồng chí của ông đã thí xả thân mệnh trong sựnghiệp cứu nước thời Cần Vương trước đó, là kết tinh của 2000 năm nho học để đối phóvới một tình cảnh quốc tán gia vong của giống nòi vậy”. Năm 2005, tại một số thành phố và một số bang có nhiều Việt kiều cư trú nhưLittle Saigon, San Diego, Houston, Florida, Washington DC đã tổ chức các cuộc Hộihọp, Hội thảo khoa học tại một số trường Đại học có cả người các nước tham dự, nhằmkỷ niệm 100 năm Phong trào Đông du 1905-2005, có nhiều học giả, nhà nghiên cứutrình bày các đề tài khá sôi nổi, như: - Đỗ Thông Minh: Kỷ niệm 100 năm Phong trào Đông du: Phan Bội Châu CườngĐể. - Trần Đức Thanh Phong: Những kinh nghiệm rút ra từ Phong trào Đông du. - Trần Đức Giang: Từ Vương Dương Minh học đến Minh Trị duy tân, v.v... Dịp “kỷ niệm” này, các bài báo, đài phát thanh, truyền hình của các nước phươngTây đưa tin khá rầm rộ và đậm đặc về việc nghiên cứu, giới thiệu Phan Bội Châu. Cùngvới những bài phỏng vấn của các ký giả, còn có không ít trang báo đăng quảng cáo về“sự kiện lịch sử” này, đại loại như: “Kỷ niệm ...