Về việc biên soạn giáo trình lý luận văn học bậc đại học ở ta 50 năm qua_2

Lý luận văn học là một bộ môn của khoa học xã hội và nhân văn, xây dựng hệ thống quan điểm và tư duy lý thuyết khái quát, tạo tiền đề cơ sở cho sự thức nhận các quy luật bản chất về cội nguồn và sự phát triển của văn học nghệ thuật; đặc trưng của tư duy nghệ thuật trong sáng tạo và tiếp nhận tác phẩm; tính phổ quát và đặc thù về loại hình tác phẩm; sự nảy nở và tồn vong của các mô thức (kiểu), khuynh hướng, trường phái sáng tác theo lộ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Về việc biên soạn giáo trình lý luận văn học bậc đại học ở ta 50 năm qua_2 Về việc biên soạn giáo trìnhlý luận văn học bậc đại học ở ta 50 năm qua Lý luận văn học là một bộ môn của khoa học xã hội và nhân văn, xâydựng hệ thống quan điểm và tư duy lý thuyết khái quát, tạo tiền đề cơ sởcho sự thức nhận các quy luật bản chất về cội nguồn và sự phát triển củavăn học nghệ thuật; đặc trưng của tư duy nghệ thuật trong sáng tạo vàtiếp nhận tác phẩm; tính phổ quát và đặc thù về loại hình tác phẩm; sựnảy nở và tồn vong của các mô thức (kiểu), khuynh hướng, trường pháisáng tác theo lộ trình diễn tiến văn hóa, văn minh nhân loại. 1. Nhận thức tầm quan trọng và tính cấp thiết của việc giảng dạymôn học lý luận văn học, ngay sau Hòa bình lập lại, vào cuối những năm50 của thế kỷ trước, cuốn giáo trình lý luận văn học đầu tiên đã được biênsoạn và giảng dạy cho sinh viên khoa Văn trường Đại học Sư phạm HàNội. Đó là cuốn Sơ thảo nguyên lý văn học, do GS. Nguyễn Lương Ngọc -cán bộ giảng dạy của nhà trường viết, nhà xuất bản Giáo dục ấn hành năm1959, 188 trang khổ vừa. Trong Lời tựa, tác giả biên soạn cho biết: hệthống quan điểm và nội dung kiến thức về các vấn đề nguyên lý cơ bảnxung quanh bản chất xã hội, đặc trưng của văn học mà sách trình bày chủyếu là dựa vào các sách lý luận văn học của hai nước xã hội chủ nghĩaLiên Xô, Trung Quốc. Và để cập nhật tình hình văn học đương đại của tathời ấy, sách đã chú ý đấu tranh phê phán những quan điểm được xem làsai trái, lạc lõng của nhóm Nhân văn - Giai phẩm. Vậy là ngay từ đầu, về mặt học thuật, giáo trình lý luận văn học củata đã bao gồm hai phương diện không tách rời là tiếp thu lý luận tiên tiếnnước ngoài cùng chung hệ tư tưởng chủ nghĩa Mác - Lênin, và kiên quyếtloại trừ những quan điểm phi mác-xít. Tiếp đó, sang đầu những năm 60, GS. Nguyễn Lương Ngọc đã hoànchỉnh bộ giáo trình do ông khởi thảo bằng cách cho in tiếp các phần saucủa nó được ông đặt tên là Mấy vấn đề nguyên lý văn học gồm 2 tập, baoquát thêm các mảng kiến thức lý luận về tác phẩm văn học, loại thể vănhọc và phương pháp sáng tác. Sách có độ dày ngót 400 trang in khổthường. Có thể nói, GS. Nguyễn Lương Ngọc, một cây bút nổi tiếng từ trướcCách mạng Tháng 8/1945, với uy tín và năng lực lý luận, phê bình sắc sảođã thực hiện một cách xuất sắc vai trò khai sơn phá thạch, xây nền đắpmóng cho việc hình thành bộ môn khoa học về văn học có tên là Lý luậnvăn học. Công lao và đóng góp bước đầu của ông cho lịch sử chuyênngành là rất đáng trân trọng. Và từ bộ khung kiến thức của bộ môn mà GS. Nguyễn Lương Ngọckhắc họa (gồm 4 phần: nguyên lý chung; tác phẩm; loại thể; phương phápsáng tác), suốt một thập kỷ sau, các học trò và đồng nghiệp vong niên củaông ở các trường đại học khác cũng như ở ngay trong trường Đại học Sưphạm Hà Nội, về cơ bản đã kế thừa ông. Họ đã phát triển và mở rộng chútít phạm vi kiến thức từ ông, nhưng vẫn bám sát theo cái lõi của bộ khungkiến thức lý luận cơ bản của mỹ học mác-xít mà ông đã tiếp thu và dạokhúc mở đầu việc truyền bá trong nhà trường. Sau giáo trình của NguyễnLương Ngọc, trong 15 năm tiếp theo, vẫn thuộc chương trình đào tạo bậcđại học ở miền Bắc, đã có những giáo trình của các nhóm tác giả khácđược biên soạn và giảng dạy, tiếp theo giáo trình của người thầy khả kính.Đó là: - Bộ giáo trình Những nguyên lý về lý luận văn học, 4 tập do Hà MinhĐức và Lê Đình K ỵ, những giảng viên trẻ của Khoa Văn - Đại học Tổnghợp Hà Nội biên soạn, nhà xuất bản Giáo dục ấn hành năm 1962, tổngcộng hơn 600 trang, khổ thường. Tập 4 của giáo trình này trình bày về Các phương pháp nghệthuật do Lê Đình K ỵ chấp bút, đã gây nên cuộc tranh luận sôi nổi trên Tậpsan Nghiên cứu văn học và Tạp chí Văn học từ cuối năm 1962 đến cuốinăm 1963. Giờ đây nhìn lại cuộc tranh luận hi hữu này, đặc biệt là đọc bài viếtcủa Nam Mộc thay mặt tòa soạn Tạp chí Văn học tổng kết về cuộc tranhluận (đăng trên Tạp chí Văn học số tháng 11/1963), có thể thấy nền tảnghọc thuật lý luận ở ta hồi ấy còn sơ giản biết chừng nào! Những kiến thứcnhập môn A, B, C vẫn phải nhiều lời bàn bạc mà chưa ngã ngũ, chưathuyết phục được nhau. Bài học của cuộc tranh luận về tập giáo trình củaLê Đình K ỵ đến hôm nay vẫn còn có ý nghĩa ở chỗ: lý luận văn học chỉ cóthể trở thành bộ môn khoa học khách quan và trung thực khi các khíacạnh, vấn đề lý luận mà nó đề xuất được dựa chắc trên thực tiễn sáng táctrong sự gắn bó với đời sống và thẩm định của người đọc, chứ không thểáp đặt, gò khuôn vào những nguyên lý tiên thiên, giáo điều, bất biến! Lýluận không thể đông cứng và đóng băng, nó đòi hỏi một cách tiếp cậnuyển chuyển và năng động, để ngỏ cho sự tìm tòi của giới sáng tác vớinhững dự báo về viễn cảnh ngày mai. - Bộ giáo trình mang tên Cơ sở lý luận văn học, gồm 4 tập do tập thểgần 10 nhà giáo thuộc tổ bộ môn giảng dạy lý luận văn học các trường Đạihọc Sư phạm (Vinh, Hà Nội) và Đại học Tổng hợ ...