Vi chất dinh dưỡng cần thiết cho sức khỏe, tầm vóc & trí thông minh

Sự phát triển không ngừng của khoa học, xã hội, kinh tế, y học & ngành dinh dưỡng trong những thập kỷ qua đã đóng góp thiết thực vào sự nghiệp bảo vệ sức khoẻ người dân Việt Nam.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vi chất dinh dưỡng cần thiết cho sức khỏe, tầm vóc & trí thông minh Vi chất dinh dưỡng cần thiết cho sức khỏe, tầm vóc & trí thông minh Sự phát triển không ngừng của khoa học, xã hội, kinh tế, y học & ngành dinh dưỡng trong những thập kỷ qua đã đóng góp thiết thực vào sự nghiệp bảo vệ sức khoẻ người dân Việt Nam. Tình trạng dinh dưỡng của người dân đã được cải thiện đáng kể. Tỉ lệ suy dinh dưỡng (SDD) trẻ em đã giảm rõ rệt từ trên 50% ở thập niên 80 xuống còn 26,6% (2004). Thiếu ăn đã không còn là vấn đề cấp bách của xã hội.Tuy nhiên, ăn uống như thế nào để không bị suy dinh dưỡng nhưng cũng khôngthừa cân, ăn thế nào để nâng cao tầm vóc cơ thể, tăng hiệu quả của hoạt động tríóc, tăng sức đề kháng, chống hiện tượng lão hóa, đề phòng các bệnh mãn tính xảyra ở tuổi trung niên & tuổi già, kéo dài tuổi thọ lại trở nên là vấn đề thời sự. Để đạtđược hiệu quả bảo vệ sức khỏe nêu trên thì bữa ăn cần hợp lý, nghĩa là phải đủ vềsố lượng & cân đối về chất lượng, đáp ứng nhu cầu cơ thể. Trong đó, các vitamin& khoáng chất đóng vai trò rất quan trọng nhưng lại dễ bị thiếu trong khẩu phầndù nạn đói đã được giải quyết. Với những phát hiện của khoa học ngày nay, vấn đềthiếu vi chất dinh dưỡng là hoàn toàn có thể phòng tránh được nếu chúng ta hiểubiết về chúng.Người ta gọi là “vi chất dinh dưỡng” vì cơ thể chỉ cần chúng với một lượng rấtnhỏ nhưng nếu thiếu sẽ gây nhiều tác hại đối với cơ thể. Trong số các vi chất cầnthiết, vitamin A, sắt, iốt, kẽm và canxi là những vitamin & khoáng chất rất dễthiếu & cần được phòng chống sự thiếu hụt trong cộng đồng.Vitamin A - Người bạn của đôi mắtĐây là loại vitamin tan trong chất béo cần thiết cho quá trình nhìn, phát triển xương, sinhsản, sự phân bào, sự sao chép gen. Vitamin A còn giúp điều chỉnh hoạt động của hệ miễndịch bằng cách tạo bạch cầu chống lại vi trùng & vi rút gây bệnh (1,2).Chức năng đặc trưng nhất của vitamin A là tác dụng trên võng mạc mắt. Bìnhthường, mắt có thể thích nghi với sự thay đổi “sáng - tối” một cách nhanh chóng,khi thiếu vitamin A thì mắt dễ bị lóa & mất thời gian lâu mới điều chỉnh lại nhưbình thường (1,2).Vitamin A còn giúp thúc đẩy sự phát triển & biệt hóa các tế bào biểu mô ở da,mắt, hô hấp, tiết niệu & ống tiêu hóa. Chức năng đặc biệt của tế bào biểu mô là bàitiết dịch nhầy & bao phủ dưới dạng nhung mao. Các nhung mao ở niêm mạcđường hô hấp di động liên tục, có tác dụng bảo vệ cơ thể chống lại các tác nhân lạ(vi trùng, bụi…) từ bên ngoài. Khi thiếu vitamin A, các biểu mô này bị sừng hóa,các nhung mao thưa dần & mất đi, không còn tác dụng bảo vệ đường hô hấp, vìvậy, vitamin A còn được gọi là tác nhân chống nhiễm trùng. Các tế bào biểu môliên tục được thay thế bằng các tế bào mới nên vitamin A cần được cung cấpthường xuyên cho cơ thể. Những mô nhạy cảm nhất với sự thiếu vitamin A là da,đường hô hấp, tuyến nước bọt, mắt & tinh hoàn. Do đó, khi thiếu vitamin A dễ dẫnđến sừng hóa biểu mô giác mạc có thể gây loét & mù lòa do thiếu vitamin A (gọilà bệnh khô mắt) (1,2).Vitamin A còn có vai trò trong sự tăng trưởng & sự phát triển của xương. Khithiếu vitamin A, trẻ sẽ chậm tăng trưởng, thậm chí sụt cân. Thiếu vitamin A làmxương mềm & mảnh hơn bình thường, quá trình vôi hóa bị rối loạn (1).Retinol là một trong những dạng hoạt động nhất của vitamin A được tìm thấytrong thực phẩm có nguồn gốc động vật như gan, thịt, cá, trứng, sữa toàn phần &một số thức ăn bổ sung. Tiền vitamin A carotenoid, là những sắc tố sậm màu có ởthực phẩm nguồn gốc thực vật, có thể được chuyển thành vitamin A, có nhiềutrong rau quả xanh & vàng đậm (rau muống, rau dền, mồng tơi, rau đay, rau ngót,cà rốt, bông cải xanh, bí đỏ, xoài, đu đủ, gấc…) (3).Nhu cầu vitamin A ở lứa tuổi vị thành niên & người trưởng thành là 600-700mcgretinol equivalent (RE) (4). Người hút thuốc hoặc uống rượu thì nhu cầu vitamin Asẽ cao hơn do thuốc lá ngăn cản quá trình hấp thu vitamin A vào cơ thể, còn rượuthì sẽ làm cạn kiệt lượng vitamin A sẵn có trong cơ thể.Iốt - Không thể thiếu đối với trí nãoĐây là vi chất dinh dưỡng rất cần cho sự tăng trưởng & hoạt động trí não mà cơthể chỉ cần với một lượng rất nhỏ (100-200 microgram/ngày) (4). Thế nhưng nếuthiếu thì tác hại vô cùng. Chức năng quan trọng nhất của iốt là tham gia tạohormon giáp T3 (Triiodothyronin) & T4 (thyroxin). Đây là nh ững hormon rất cầncho sự phát triển bình thừơng của não, làm tăng quá trình biệt hóa tế bào não, &tham gia vào chức năng của não bộ (1,5). Bên cạnh chức năng điều hòa chuyểnhóa -caroten thành cơ thể, hormon giáp còn tham gia trong việc chuyển đổivitamin A, tổng hợp protein, hấp thu chất bột đường ở ruột non (1).Trẻ em trong độ tuổi phát triển nhanh & phụ nữ mang thai là những đối tượng rấtdễ bị thiếu iốt do nhu cầu tăng cao. Sự thiếu iốt ở các đối t ượng này sẽ gây ranhững hậu quả rất trầm trọng. Vì iốt cần cho sự phát triển cơ thể, sự hình thành &hoạt động của não bộ nên nếu thiếu iốt ở giai đoạn bào thai thì bộ não sẽ bị tổnthương nặng nề, trẻ sanh ra sẽ bị đần độn & các khuyết tật thần kinh khác (điếc,lác mắt, khoèo chân, tay…). Phụ nữ mang thai nếu thiếu iốt sẽ dễ bị sẩy thai, thaichết lưu hoặc sanh non. Các em học sinh nếu bị thiếu iốt sẽ làm giảm thành tíchhọc tập do khả năng tập trung trí óc kém. Các nghiên cứu trên thế giới cũng chothấy những người sống trong vùng bị thiếu iốt thì sẽ bị giảm 10 - 20 điểm chỉ sốthông minh (5). Tổ Chức Y Tế Thế Giới cũng đã cảnh báo “Thiếu Iốt là nguyênnhân hàng đầu gây tổn thương não mà chúng ta có thể phòng ngừa được và biệnpháp phòng ngừa hiệu quả và bền vững là dùng muối iốt toàn dân”. Hiện nay trênthế giới đã có trên 100 ...