Vì sao tăng triglyceride máu lại dẫn đến viêm tụy?

Trường hợp lâm sàng: Bệnh nhân nam 46 tuổi, đái tháo đường đang dùng thuốc hạ đường huyết uống nhập viện vì đau thượng vị liên tục 1 ngày nay kèm buồn nôn, nôn và không ăn uống gì được. Bác sĩ nghĩ đến viêm tụy cấp nhưng kết quả amylase lại trong giới hạn bình thường.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vì sao tăng triglyceride máu lại dẫn đến viêm tụy? Vì sao tăng triglyceride máu lại dẫn đến viêm tụy? Trường hợp lâm sàng: Bệnh nhân nam 46 tuổi, đái tháo đường đang dùngthuốc hạ đường huyết uống nhập viện vì đau thượng vị liên tục 1 ngày nay kèmbuồn nôn, nôn và không ăn uống gì được. Bác sĩ nghĩ đến viêm tụy cấp nhưng kếtquả amylase lại trong giới hạn bình thường. Đường huyết của bệnh nhân là410mg/dL và mẫu huyết thanh được mô tả là đục như sữa. Có nên tiếp tục nghĩđến viêm tụy cấp? H1- Tuyến tụy (pancreas) - Huyết thanh đục như sữa là chỉ điểm cho thấy có tăng lượng mỡ trongmáu, thường là dưới dạng triglycerides. - Mẫu huyết thanh đục thường ảnh hưởng đến thử nghiệm amylase và chora những kết quả âm tính giả, khiến chẩn đoán viêm tụy cấp vẫn chính xác dù trịsố amylase máu vẫn bình thường. H2- Huyết thanh đục như sữa trong trường hợp tăng triglycerides máu - Sỏi mật và nghiện rượu là nguyên nhân của khoảng 80% trường hợp viêmtụy. Tăng triglyceride máu là nguyên nhân đứng hàng thứ nhì, chiếm khoảng 1-4%số trường hợp (có nghiên cứu cho thấy chiếm đến 7%). - Có sự liên hệ giữa tăng triglyceride máu mức độ trung bình với viêm tụy,trong khi những trị số lớn hơn 1000mg/dL sẽ có nhiều khả năng dẫn đến viêm tụy. - Mặc dù tần suất viêm tụy khi có tăng triglyceride máu khá cao, việc dựbáo những bệnh nhân nào sẽ khởi bệnh khi mức triglyceride máu cao hơn1000mg/dL vẫn còn là điều nan giải. - Tương tự cholesterol, triglyceride có cả 2 nguồn gốc ngoại sinh lẫn nộisinh. - Triglyceride nhập vào cơ thể từ khẩu phần ăn được bước đầu lưu trữ trongcác chylomicrons, còn triglyceride nội sinh được gan tổng hợp và chứa đựng trongVLDL. H3- Tăng triglyceride do nguyên nhân nội sinh (tổng hợp từ gan) và ngoại sinh (hấp thu từ ruột) 2 lipoproteins này là nguồn triglycerides chủ yếu trong máu và tương tácvới lipoprotein lipase ở mô ngoại biên để dự trữ triglycerides trong bắp cơ và mômỡ. H4- Dự trữ triglycerides trong bắp cơ và mô mỡ. LPL (lipoprotein lipase)- FFA (Acid béo tự do) Do đó, hình thành tăng triglyceride máu phụ thuộc vào cân bằng giữa sựtổng hợp và dị hóa (catabolism) của các lipoproteins nói trên. Tăng triglyceride máu nguyên phát là một dạng bệnh di truyền hiếm gặpgây tăng triglycerides bao gồm: Bệnh chylomicron máu gia đình (Tăng lipid máutype I), Tăng triglyceride máu gia đình (Tăng lipid máu type IV), và Tăng lipidemáu hỗn hợp gia đình (Tăng lipide máu type V). H5- Phân loại Fredrickson về tăng lipoprotein máu Có nhiều nguyên nhân gây tăng triglyceride máu thứ phát như nghiện rượu,đái tháo đường, chế độ ăn, béo phì, estrogen, có thai, suy thận mãn, suy giáp, vàmột số thuốc (thiazides, thuốc chẹn beta, thuốc ức chế protease). H6- Các biến đổi về xơ vữa có thể đi kèm với tăng triglyceride máu Các rối loạn chuyển hóa nguyên phát có tính gia đình có khả năng gây ranhững mức độ triglyceride máu cao hơn 1000mg/dL. Đối với các nguyên nhân thứ phát, cần phải có một khiếm khuyết căn bảntrong dị hóa triglyceride, cùng tác động của những tác nhân gây bệnh mới có thểđạt được những mức độ triglyceride máu tương tự. Tại sao tăng triglycerides máu lại gây nên viêm tụy cấp? - Cơ chế chính xác chưa biết rõ nhưng được xem là có liên quan đến giatăng nồng độ chylomicrons trong máu. Chylomicrons thường được tạo thành 1-3giờ sau khi ăn và được dọn sạch trong vòng 8 giờ. - Tuy nhiên, khi lượng triglycerides vượt quá 1000mg/dL, chylomicronshầu như hiện diện thường xuyên. - Các phần tử tỷ trọng thấp này kích thước rất lớn có thể gây tắc nghẽn cácmao mạch dẫn đến thiếu máu tại chỗ và toan chuyển hóa máu. - Tổn thương tại chỗ khiến triglycerides tiếp xúc với các men lipases củatụy. - Sự thoái biến của triglycerides thành các acids béo tự do sẽ dẫn đến tổnthương nhiễm độc tế bào, gây thêm tổn thương tại chỗ, làm tăng các chất trunggian của phản ứng viêm (inflammatory mediators) và các gốc tự do (free radicals),cuối cùng biểu hiện bằng viêm tụy. - Viêm tụy cấp do tăng triglyceride máu cần được điều trị cấp cứu tương tựnhư viêm tụy cấp do các nguyên nhân khác; các biện pháp nâng đỡ bao gồm nhịnăn, dịch truyền tĩnh mạch, thuốc giảm đau nếu cần thiết. - Phải luôn xác định rằng mức triglycerides thực sự có gia tăng. - Cần làm thêm các xét nghiệm hướng đến việc xác định nguyên nhân gâytăng triglycerides máu (như bilan chuyển hóa cơ bản, chức năng gan, protein niệu,và TSH). - Cần điều trị các nguyên nhân thứ phát như đái tháo đường, thuốc men, suygiáp v.v. vì sẽ giúp giảm triglyceride máu, và cải thiện diễn tiến lâm sàng củaviêm tụy cấp. - Dù lượng triglycerides trong máu sẽ giảm tự nhiên kh ...