Vi sinh - ký sinh trùng - Bài 7

Ký sinh trùng sốt rét (Plasmodium) Mục tiêu 1. Mô tả chu kỳ của ký sinh trùng sốt rét (KSTSR) 2. Trình bày các phương thức nhiễm bệnh sốt rét. 3. Trình bày những thay đổi của cơ thể trong bệnh sốt rét. 4. Nêu các triệu chứng lâm sàng điển hình của một số thể bệnh. 5. Trình bày một số phương pháp xét nghiệm chẩn đoán sốt rét và nguyên tắc điều trị sốt rét 6. Trình bày các yếu tố dịch tễ học sốt rét chủ yếu ở Việt Nam 7. Trình bày nguyên tắc và các...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Vi sinh - ký sinh trùng - Bài 7 Bµi 7 ký sinh trïng sèt rÐt (Plasmodium)Môc tiªu 1. M« t¶ chu kú cña ký sinh trïng sèt rÐt (KSTSR) 2. Tr×nh bµy c¸c ph−¬ng thøc nhiÔm bÖnh sèt rÐt. 3. Tr×nh bµy nh÷ng thay ®æi cña c¬ thÓ trong bÖnh sèt rÐt. 4. Nªu c¸c triÖu chøng l©m sµng ®iÓn h×nh cña mét sè thÓ bÖnh. 5. Tr×nh bµy mét sè ph−¬ng ph¸p xÐt nghiÖm chÈn ®o¸n sèt rÐt vµ nguyªn t¾c ®iÒu trÞ sèt rÐt 6. Tr×nh bµy c¸c yÕu tè dÞch tÔ häc sèt rÐt chñ yÕu ë ViÖt Nam 7. Tr×nh bµy nguyªn t¾c vµ c¸c biÖn ph¸p phßng chèng sèt rÐt ë ViÖt Nam.1. §Æc ®iÓm sinh häc vμ chu kú cña KSTSR1.1. Ph©n lo¹i Ký sinh trïng sèt rÐt thuéc: Plasmodidae Hä : Sporozoa (Bµo tö). Bé chÝnh : Hemosporidae (Bµo tö mµu). Bé phô : Protozoa. Líp : Ngµnh : §éng vËt.1.2. §Æc ®iÓm chÝnh cña Plasmodium Plasmodium lµ lo¹i ®¬n bµo ký sinh b¾t buéc trªn c¬ thÓ sinh vËt. Ngoµi c¬ thÓsinh vËt, Plasmodium kh«ng thÓ tån t¹i ®−îc nÕu kh«ng cã nh÷ng ph−¬ng ph¸p nu«icÊy ®Æc biÖt hoÆc gi÷ ë nhiÖt ®é l¹nh. ë trong c¬ thÓ ng−êi, Plasmodium ph¶i ký sinhnéi tÕ bµo (ë trong tÕ bµo gan hoÆc hång cÇu). C¸c lo¹i Plasmodium cã hai ph−¬ngthøc sinh s¶n: chu kú sinh s¶n v« tÝnh, thùc hiÖn ë vËt chñ phô (ng−êi hoÆc nh÷ng sinhvËt kh¸c) vµ chu kú sinh s¶n h÷u tÝnh thùc hiÖn ë c¸c lo¹i muçi Anopheles truyÒnbÖnh (vËt chñ chÝnh). ThiÕu mét trong hai lo¹i vËt chñ nµy, Plasmodium kh«ng thÓsinh s¶n vµ b¶o tån nßi gièng ®−îc. Plasmodium cã cÊu t¹o ®¬n gi¶n, c¬ thÓ chØ lµ mét 109tÕ bµo, gåm thµnh phÇn chÝnh lµ nh©n, nguyªn sinh chÊt vµ mét sè thµnh phÇn phôkh¸c, kh«ng cã bé phËn di ®éng tuy cã thêi kú cö ®éng gi¶ tóc, nªn th−êng ph¶i kýsinh cè ®Þnh. §êi sèng cña mét ký sinh trïng t−¬ng ®èi ng¾n, nh−ng qu¸ tr×nh sinh s¶n nh©nlªn nhanh vµ nhiÒu, nªn tån t¹i kÐo dµi trong c¬ thÓ.1.3. Ph©n bè ®Þa lý cña c¸c lo¹i Plasmodium ký sinh ë ng−êi1.3.1. P. falciparum Lo¹i P. falciparum gÆp nhiÒu ë vïng nhiÖt ®íi cã khÝ hËu nãng, Èm, n¾ng l¾m,m−a nhiÒu, nhiÖt ®é quanh n¨m t−¬ng ®èi cao vµ cã ®Þa h×nh phøc t¹p. Thêi gian ph¸ttriÓn cña lo¹i Plasmodium nµy nãi chung ë kho¶ng trªn 20oC. P. falciparum gÆp nhiÒu ë vïng ch©u ¸ (nhiÒu nhÊt ë §«ng Nam ¸), ch©u Phi,ch©u Mü La tinh vµ Ýt gÆp ë ch©u ©u. Tuy vËy, ë tõng vïng sù ph©n bè còng kh«ng®Òu. Vïng ph©n bè chñ yÕu kÐo dµi tõ trung t©m ch©u ¸, tíi trung t©m Liªn X« cò,vïng t©y vµ trung t©m ch©u Phi vµ ë mét sè vïng hoang d¹i. Nh÷ng vïng cã b×nh ®écao rÊt hiÕm gÆp P. falciparum.1.3.2. P. vivax. P. vivax t−¬ng ®èi phæ biÕn ë ch©u ¢u kÐo dµi tõ 650 B¾c, ë ch©u Mü kÐo dµi tõ400 B¾c, ë Nam b¸n cÇu tõ 200 Nam. Ch©u ¸ vµ ch©u Phi còng gÆp nhiÒu ë mét sè n¬i,nh−ng Ýt gÆp ë §«ng vµ T©y ch©u Phi.1.3.3. P. malariae P. malariae tr−íc ®©y ë ch©u ¢u gÆp nhiÒu ë vïng t©y Th¸i B×nh D−¬ng, ch©uPhi gÆp nhiÒu ë trung t©m, ch©u Mü chØ gÆp ë mét sè n−íc, ch©u ¸ cã tû lÖ rÊt thÊp.1.3.4. P. ovale Nãi chung lo¹i nµy rÊt Ýt gÆp trªn thÕ giíi, chñ yÕu gÆp ë trung t©m ch©u Phi,vïng Trung CËn §«ng vµ mét sè n¬i ë Nam Mü, ë ch©u ¸ Ýt gÆp h¬n.1.4. Chu kú cña c¸c lo¹i Plasmodium ký sinh ë ng−êi Bèn lo¹i P. falciparum, P. vivax, P. malariae vµ P. ovale tuy cã kh¸c nhau vÒh×nh th¸i häc nh−ng nãi chung diÔn biÕn chu kú cña c¸c lo¹i Plasmodium nµy ë ng−êivµ muçi truyÒn bÖnh t−¬ng tù gièng nhau vµ gåm 2 giai ®o¹n: − Giai ®o¹n sinh s¶n vµ ph¸t triÓn v« tÝnh trong c¬ thÓ ng−êi. − Giai ®o¹n sinh s¶n h÷u tÝnh ë muçi Anopheles truyÒn bÖnh.1.4.1. Giai ®o¹n sinh s¶n v« tÝnh trong c¬ thÓ ng−êi − Thêi kú ph¸t triÓn trong gan (thêi kú tiÒn hång cÇu)110 23 Muçi Ng−êi Chu kú cña ký sinh trïng sèt rÐt 1,2,3: Giai ®o¹n sinh s¶n cña thoa trïng trong gan 4, 5, 6, 7, 8: Thêi kú ë gan (thÓ ngñ) 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15: Giai ®o¹n hång cÇu 16, 17, 18, 19: Giao bµo 20, 21: Giao tö 22, 23: Trøng 24: TuyÕn n−íc bät. Muçi Anopheles cã thoa trïng ®èt ng−êi, thoa trïng tõ tuyÕn n−íc bät muçi vµom¸u ngo¹i biªn cña ng−êi. Thoa trïng chñ ®éng t×m ®−êng x©m nhËp vµo gan. Thêigian thoa trïng tån t¹i ë trong m¸u ngo¹i biªn chØ trong vßng tõ nöa giê tíi mét giêhoÆc Ýt h¬n. ë gan, thoa trïng x©m nhËp vµo trong tÕ bµo gan, ®©y lµ vÞ trÝ ký sinh thÝch hîpcña thoa trïng. Thoa trïng lÊn ¸t tÕ bµo gan vµ ®Èy dÇn nh©n tÕ bµo gan vÒ mét phÝa.Tho ...