Viêm khớp dạng thấp và điều trị sinh học

Viêm khớp dạng thấp (VKDT) là bệnh tự miễn, sự phản ứng của cơ thể tự bảo vệ một cách bất thường, phản ứng chống lại chính mình. Bản chất của bệnh sưng khớp, biến dạng khớp do phá hủy sụn khớp và xương. Bệnh khởi phát tổn thương các khớp cổ tay, khớp bàn ngón, khớp gối. Sau đó gây tổn thương các khớp cột sống cổ, khớp vai, khớp háng, khớp cổ chân. Bệnh thường gặp ở mọi lứa tuổi, nữ mắc bệnh nhiều hơn nam, đặc biệt quanh tuổi tiền mãn kinh. Dấu hiệu nào nghĩ đến...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Viêm khớp dạng thấp và điều trị sinh họcViêm khớp dạng thấp và điều trị sinh họcViêm khớp dạng thấp (VKDT) là bệnh tự miễn, sựphản ứng của cơ thể tự bảo vệ một cách bất thường,phản ứng chống lại chính mình. Bản chất của bệnhsưng khớp, biến dạng khớp do phá hủy sụn khớp vàxương. Bệnh khởi phát tổn thương các khớp cổ tay,khớp bàn ngón, khớp gối. Sau đó gây tổn thương cáckhớp cột sống cổ, khớp vai, khớp háng, khớp cổchân. Bệnh thường gặp ở mọi lứa tuổi, nữ mắc bệnhnhiều hơn nam, đặc biệt quanh tuổi tiền mãn kinh.Dấu hiệu nào nghĩ đến viêm khớp dạng thấp?Bệnh biểu hiện đau và sưng khớp liên quan đến ítnhất 3 nhóm khớp, tổn thương đối xứng: khớp cổtay, khớp bàn ngón, khớp ngón gần, khớp gối vàkhớp cổ chân. Viêm khớp tồn tại dai dẳng, bệnh mạntính và có những đợt tiến triển. Buổi sáng khi thứcdậy người bệnh khó khăn rời khỏi giường và kèmtheo sự mệt mỏi. Chụp Xquang khớp cổ tay, có thểthấy hình ảnh bào mòn và hẹp khe khớp cổ tay. Xétnghiệm máu có thể thấy tốc độ máu lắng tăng vàphản ứng proteine C tăng (CRP), yếu tố thấp (RF)tăng và tăng kháng thể kháng peptide citriquecitruline (anti-CCP).Các yếu tố có vai trò đến sự phát triển bệnh viêmkhớp dạng thấp bao gồm: Yếu tố di truyền, yếu tốhormon (testosteron, cortisol, prolactine, oestradiol),virus, yếu tố tinh thần và khói thuốc lá.Cách thức điều trịĐiều trị cơ bản cổ điển, điều trị sinh học tác độngtrên cytokine tiền viêm, điều trị sinh học tác độngtrên tế bào lymphocyte T và tế bào lymphocyte B.Thuốc sử dụng đường uống, đường dưới da, đườngtĩnh mạch.Viêm khớp dạng thấp là bệnh ảnh hưởng rất nhiềuđến chức năng vận động của cơ khớp. Bệnh tiếntriển phá hủy sụn và xương lâu ngày dẫn đến teo cơbiến dạng khớp. Chẩn đoán bệnh sớm và điều trịsớm hạn chế các tổn thương sụn nặng nề. Bệnhthường phải điều trị suốt đời, nhiều người bệnh tựdùng thuốc điều trị hoặc điều trị không đúng cáchlàm cho sụn khớp bị phá hủy nhiều và ảnh hưởngđến chất lượng sống.Các tế bào lymphocyte B và lymphocyte T trongdịch khớp kết gắn với kháng nguyên, sinh ra các tựkháng thể và cytokine tiền viêm như TNF alpha,interleukine-6, interleukine-1 và dẫn đến viêm mànghoạt dịch gây phá hủy sụn khớp và xương.Ở nước ta, nhiều năm nay điều trị VKDT căn bảntấn công làm ngừng giai đoạn viêm, chưa tác độngvào mắt xích của tế bào đích và các cytokine tiềnviêm. Nhiều bệnh nhân viêm khớp dạng thấp đápứng kém với điều trị cơ bản với methotrexat vàcorticoid. Đối với những bệnh nhân này lựa chọnđiều trị thuốc sinh học là một giải pháp mới.Trên thế giới, điều trị sinh học infliximab(remicadeR), etanercept (enbrelR), được Cơ quanquản lý thuốc và thực phẩm Mỹ FDA cho phép đểđiều trị bệnh viêm khớp dạng thấp và viêm cột sốngdính khớp. Bệnh nhân viêm khớp dạng thấp sau khiđiều trị với methotrexate mà có sự kháng thuốc haynói cách khác không đáp ứng với methotrexate, lựachọn điều trị sinh học là hướng mới cho bệnh nhânviêm khớp dạng thấp thể nặng và không có chốngchỉ định với nhóm thuốc sinh học.Kháng TNF alpha là gì?Các chế phẩm sinh học kháng TNFα được Hội khớphọc Pháp và Hội khớp học Anh khuyến cáo sử dụngtrong điều trị viêm khớp dạng thấp, viêm khớp vẩynến, viêm cột sống dính khớp vào tháng 12 năm2005. Có 3 kháng TNFα phân ra 2 loại: kháng thểđơn dòng và thụ thể hòa tan TNFα. Kháng TNFαchỉ định ở thể nặng, gồm có infliximab, etanercept,adalimumab.Chống chỉ định sử dụng kháng TN Fα trong trườnghợp phụ nữ có thai, bệnh nhân đang bị nhiễm khuẩnhoặc bệnh nhân viêm khớp do nhiễm khuẩn, bệnhnhân có suy tim xung huyết giai đoạn 3 hoặc 4.Mỗi loại thuốc kháng TNFα có các cơ chế tác độngkhác nhau làm giảm sản sinh TNFα (thalidomide).Trung hoà các TNFα bằng các kháng thể đơn dòng(infliximab), các thụ thể hoà tan (etanercept). Ức chếTNFα bằng các đối kháng.Cytokine TNFα là tác nhân khởi phát quá trình viêm,vì vậy sử dụng kháng TNFα có tác dụng nhanh đếntình trạng viêm khớp cho bệnh nhân viêm khớp dạngthấp và viêm cột sống dính khớp thể tiến triển nặngvà không đáp ứng với thuốc chống viêm và điều trịmethotrexate.Hiện nay ở nước ta, bênh nhân viêm khớp dạng thấpvà bệnh nhân viêm cột sống dính khớp thể nặnghoặc không đáp ứng với điều trị cơ bản trước đây, đãcó cơ hội tiếp cận với nhóm thuốc điều trị sinh học,tuy nhiên bệnh nhân cũng gặp một khó khăn do giáthành điều trị. Bệnh nhân điều trị kháng TNFα(enbrel 25 mg), thời gian điều trị cần thiết 3 tháng,điều trị tại bệnh viện. Bệnh nhân trước khi điều trịkháng TNFα được làm các bilan về bệnh lao vàkhám tim mạch. Trong quá trình điều trị, bác sĩ đánhgiá mức độ đáp ứng của thuốc theo các chỉ số bệnhhoạt động, chỉ số DAS 28 (với bệnh viêm khớp dạngthấp) hoặc chỉ số BASDAI (với bệnh viêm cột sốngdính khớp). Bệnh nhân được theo dõi từ 3 tháng đến6 tháng về lâm sàng và xét nghiệm máu. ...