Xác định tiềm năng thực hiện nông lâm kết hợp tại Tây Bắc Việt Nam

Canh tác hoa màu hàng năm là nguồn cung cấp lương thực chủ yếu cho người dân sống tại vùng cao ở Tây Bắc Việt Nam. Tuy nhiên, việc canh tác hoa màu cũng gây xói mòn nghiêm trọng trên đất dốc với diện tích rất lớn tại khu vực này. Cải tiến hệ thống canh tác bằng cách đưa các hệ thống nông lâm kết hợp (NLKH) vào những khu vực đất bị thoái hóa này có tiềm năng mang lại sinh kế cao hơn và sức chống chịu tốt hơn cho người dân. Để ước tính diện tích đất canh tác thực tế trên đất dốc từ các nguồn bản đồ có sẵn là khá khó khăn vì diện tích canh tác hoa màu ở bản đồ hiện trạng sử dụng đất không phản ánh đúng thực tế canh tác của người dân. Nghiên cứu này nhằm xác định bản đồ đất canh tác hoa màu trên đất dốc và các khu vực tiềm năng cho các phương án nông lâm kết hợp thay thế độc canh hoa màu trên đất dốc dựa trên các yếu tố lý sinh và ưu tiên của người dân bản địa. Các cơ hội cho NLKH và những hạn chế cũng được thảo luận trong điều kiện văn hóa và dân tộc khác nhau.

Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Xác định tiềm năng thực hiện nông lâm kết hợp tại Tây Bắc Việt Nam Chủ đề 2: Các hệ thống canh tác bền vững Xác định tiềm năng thực hiện nông lâm kết hợp tại Tây Bắc Việt Nam Nguyễn Mai Phương1,2, Tim Pagella2, Tor-Gunnan Vagen3, Delia Catacutan1, Fergus Sinclair2,3 Cơ quan 1 Trung tâm Nông lâm Thế giới, Văn phòng Hà Nội, Việt Nam. 2 Đại học Bangor, UK. HỘI THẢO VỀ PHÁT TRIỂN TÂY BẮC 3 Trung tâmtâm Nông lâm Thếgiới, Nairobi, Kenya. Tác giả đại diện n.maiphuong@cgiar.org Từ khóa Ảnh Landsat, viễn thám, đất trồng cây hàng năm, bản đồ thích nghi, nông lâm kết hợp, ưu tiên của người dân Giới thiệu 116 Canh tác hoa màu hàng năm là nguồn cung cấp lương thực chủ yếu cho người dân sống tại vùng cao ở Tây Bắc Việt Nam. Tuy nhiên, việc canh tác hoa màu cũng gây xói mòn nghiêm trọng trên đất dốc với diện tích rất lớn tại khu vực này. Cải tiến hệ thống canh tác bằng cách đưa các hệ thống nông lâm kết hợp (NLKH) vào những khu vực đất bị thoái hóa này có tiềm năng mang lại sinh kế cao hơn và sức chống chịu tốt hơn cho người dân. Để ước tính diện tích đất canh tác thực tế trên đất dốc từ các nguồn bản đồ có sẵn là khá khó khăn vì diện tích canh tác hoa màu ở bản đồ hiện trạng sử dụng đất không phản ánh đúng thực tế canh tác của người dân. Nghiên cứu này nhằm xác định bản đồ đất canh tác hoa màu trên đất dốc và các khu vực tiềm năng cho các phương án nông lâm kết hợp thay thế độc canh hoa màu trên đất dốc dựa trên các yếu tố lý sinh và ưu tiên của người dân bản địa. Các cơ hội cho NLKH và những hạn chế cũng được thảo luận trong điều kiện văn hóa và dân tộc khác nhau. Phương pháp tiếp cận Nghiên cứu này sử dụng ảnh vệ tinh Landsat 8, các điểm GPS thực địa và thuật toán phân loại Random Forest nhằm xác định bản đồ canh tác cây hàng năm (chủ yếu là ngô) trên đất dốc tại 7 huyện thuộc tỉnh Điện Biên, Sơn La, Yên Bái. Bản đồ thích nghi được thành lập dựa trên các yếu tố lý sinh của các loại cây lâu năm để xác định phương án nông lâm kết hợp có thể thực hiện được. Các loại cây được lựa chọn là những cây thân gỗ, cây ăn trái và cây công nghiệp đang được thử nghiệm trong dự án AFLI bao Chủ đề 2: Các hệ thống canh tác bền vững gồm sơn tra (Docyniaindica), chè Shan, mận, cây mắcca, cà phêArabica, tếch (Tectonagrandis), keo tai tượng (Acacia mangium), xoài và nhãn (Dimocarpuslongan). Ngoài ra, những nghiên cứu kiến thức bản địa cũng được triển khai tại sáu thôn người Kinh, Thái và H’Mông nhằm tìm hiểu nguyện vọng và nhu cầu của người dân địa phương với các phương án nông lâm kết hợp (Xem Hình 1). NÚI CƠ HỘI CHO PHÁT TRIỂN 117 Hình 1: Khung lồng ghép kiến thức khoa học và kiến thức bản địa nhằm hỗ trợ việc mở rộng NLKH tại Tây Bắc Việt Nam Kết quả Sử dụng phương pháp phân loại Random Forest và dữ liệu Landsat, chúng tôi thấy rằng dất đốc (trên 15◦) chiếm 70% tổng diện tích đất tại vùng Tây Bắc Việt Nam. Đất canh tác hoa màu (chủ yếu trồng ngô) chiếm 23% diện tích (xấp xỉ 130.000 ha). Ở khu vực đất đốc trên 25o, diện tích đất canh tác hoa màu tính từ ảnh Landsat gấp đôi diện tích canh tác được ước tính hiện nay từbản đồ hiện trạng sử dụng đất của Bộ TNMT năm 2015. Nghiên cứu của chúng tôi cũng cho thấy 30% diện tích đất canh tác thực tế nằm trong đất rừng và tỷ lệ rừng che phủ đang được dự tínhcao hơn so với thực tế khoảng 15%. Phân tích tính thích nghi dựa trên các điều kiện lý sinh cho thấy các khu vực phù hợp với cây lâu năm chiếm khoảng 85% tổng diện tích đất canh tác trên đất dốc (trên 15o). Điều này cũng cho thấy tiềm năng đáng kể để Chủ đề 2: Các hệ thống canh tác bền vững kết hợp cây lâu năm vàohệ thống độc canh hoa màu và mở rộng các hệ thống NLKH hiện tại. Qua khảo sát về kiến thức bản địa, người dân cũng xác định khu vực tiềm năng để trồng cây lâu năm đất độc canh hoa màu trên đất dốc do năng suất và chất lượng đất đang suy thoái mạnh. Người Kinh và người Thái thích trồng cây ăn quả hoặc cây cà phê, trong khi người H’Mông thíchtrồng mận và sơn tra do các loài này phù hợp với điều kiện tự nhiên ở mỗi địa phương. Người dân cũng đề xuất ...