XUYÊN KHUNG (Kỳ 2)

Mô tả:Xuyên khung là 1 loại cây thảo, sống lâu năm. Thân mọc thẳng, giữa ruột rỗng, mặt ngoài có đường gân dọc. Lá mọc so le, kép 2-3 lần, lá chét có 35 đôi, cuống dài, phiến lá rách sâu, khi dùng tay vò ra có mùi thơm, cuống ládài 9-17cm, phía dưới ôm lấy thân. Hoa họp thành tán kép, cuống tán phụ ngắn chừng 1cm, hoa nhỏ, mầu trắng. Quả loại song bế, hình trứng.Thu hái: Xuyên khungCây trồng sau 2 năm mới bắt đầu thu hoạch. Phần dùng làm thuốc:Củ (thân rễ) phơi hay sấy...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
XUYÊN KHUNG (Kỳ 2) XUYÊN KHUNG (Kỳ 2) Mô tả: Xuyên khung là 1 loại cây thảo, sống lâu năm. Thân mọc thẳng, giữaruột rỗng, mặt ngoài có đường gân dọc. Lá mọc so le, kép 2-3 lần, lá chét có 3-5 đôi, cuống dài, phiến lá rách sâu, khi dùng tay vò ra có mùi thơm, cuống ládài 9-17cm, phía dưới ôm lấy thân. Hoa họp thành tán kép, cuống tán phụ ngắnchừng 1cm, hoa nhỏ, mầu trắng. Quả loại song bế, hình trứng. Thu hái: Xuyên khung Cây trồng sau 2 năm mới bắt đầu thu hoạch. Phần dùng làm thuốc: Củ (thân rễ) phơi hay sấy khô của cây Xuyên khung (Rhizoma ligusticiWallichi). Lựa củ to, vỏ ngoài đen vàng, thái lát ra thấy vàng trắng, mùi thơmđặc biệt, không thối nát, chắc, nặng là tốt. Mô tả dược liệu: Củ như nắm tay, có mấu không đều, nhăn, đường kính 3-6cm hoặc hơito. Mặt ngoài mầu nâu vàng, có nhiều mấu vòng tròn hơi lồi, có nhiều vết hìnhtròn lõm và bướu nhỏ vết của rễ. Chất cứng, vết vỏ không phẳng, mầu trắngxám hoặc trắng ngà, có vằn tròn và chấm điểm đầu nhỏ mầu vàng. Mùi thơmđặc biệt, nồng, vị cay đắng, tê lưỡi (Dược Tài Học). Bào chế: + Lấy Xuyên khung khô ngâm nước 1 giờ, ủ kín độ 12 giờ cho mềm,thái lát dầy 1mm, phơi khô. Xuyên khung ngâm rượu: Thái Xuyên khung ratừng lát mỏng, ngâm với rượu (cứ 640g Xuyên khung, dùng 8 lít rượu), sao vớilửa hơi nóng cho hơi đen, lấy ra để nguội (Trung Dược Đại Từ Điển). + Ngâm nước rồi gạn đi, ủ lại cho mềm là được, thái phiến, phơi khô,dùng sống hoặc ngâm rượu để dùng (Đông Dược Học Thiết Yếu). + Rửa sạch, ủ 2-3 ngày cho đến khi mềm, củ nào chưa mềm, ủ lại(không nên đồ vì dễ bị nát, bay hết tinh dầu), thái lát hoặc bào mỏng 1-2 mm,phơi hoặc sấy nhẹ lửa (40-50o), Nếu dùng sống, sau khi thái có thể sao qua chothơm hoặc phơi khô rồi tẩm rượu 1 đêm, sao sơ (Phương Pháp Bào Chế ĐôngDược). Bảo quản: Để nơi khô ráo, râm mát. Thành phần hóa học: + Trong Xuyên khung có: . Một Ancaloid dễ bay hơi, công thức C27 H37 N3, Một Acid C10 H10O4 với tỉ lệ chừng 0.02%, gần giống Acid Ferulic trong A ngùy. Một chất cótính chất Phenola với công thức C24 H46 O4 hoặc C23 H44 O4, độ chảy 108độ. Một chất trung tính có công thức C26 H28 O4 độ chảy 98 độ, Saponin, dầubay hơi, 3 chất kết tinh trong đó có Perlolyrine (Những Cây Thuốc Và VịThuốc Việt Nam). + Chuanxiongzine, Tetramethylpyrazine, Perlolyrine, 1 -5-Hydroxymethyl-2-Furyl-9H-pyrido [3,4-b] Indole (Bắc Kinh Chế Dược CôngÁ Nghiên Cứu Sở, Trung Dược Thông Báo 1980, 15 (10): 471). + Ligustilide, Wallichilide, 3-Butylidenephthalide, 3-Butylidene-7-Hydroxyphthalide Wang Pnshan và cộng sự, Phytochemistry 1984, 23 (9):2033). + Butylphthalide (Vương Tăng Hỷ, Trung Thảo Dược 1985, 16 (3):137). + 4-Hydroxy-3-Methoxy styrene, 1 -Hydroxy-1-3-Methoxy-4-hydroxyphenyl ethane, Hydroxybenzoic acid, Vanilic acid, Coffeic acid,Protocatechuic acid (Vương Tăng Hỷ, Trung Thảo Dược 1985, 16 (5): 237). Tác dụng dược lý: + Đối với hệ thần kinh trung ương: . Theo Thụ Thượng Sư Thọ: Xuyên khung có tác dụng trấn tĩnh hệ thầnkinh trung ương. Dùng nước sắc Xuyên khung 25-50g/Kg thể trọng cho uống,thấy có khả năng ức chế ở chuột lớn, kéo dài thời gian ngủ. Tinh dầu Xuyênkhung liều nhỏ có tác dụng ức chế đối với hoạt động của đại não nhưng lạihưng phấn đối với trung khu vận mạch, hô hấp và phản xạ ở tủy sống (con vậtyên tĩnh, tự động vận động giảm xuống, nhưng huyết áp tăng cao, hô hấp vàphản xạ cũng tăng). Nếu dùng liều quá cao thì đại não bị tê liệt mạnh, các trungkhu phản xạ tủy sống có thể bị ức chế, do đó huyết áp tụt xuống, nhiệt độ cóthể giảm, hô hấp khó khăn, vận động có thể bị tê liệt và chết. + Tác dụng đối với hệ thần kinh: Nước sắc Xuyên khung cho uống vớiliều 25-50g/kg có tác dụng trấn tĩnh trên chuột và chuột nhắt. Thuốc kéo dài tácdụng gây ngủ của chất Barbituric nh ưng không ảnh hưởng đến tác dụng kíchthích của Caffein (Chinese Herbal Medicine). + Đối với tuần hoàn: . Theo Thụ Thượng Sư Thọ: tinh dầu của Xuy ên khung có tác dụng làmtê liệt tim, làm cho mạch máu ngoại vi gĩan ra, tăng lưu lượng máu ở mạchvành, cải thiện tình trạng thiếu Oxy ở tim. Liều cao có thể làm cho huyết áp hạxuống (Những Cây Thuốc Và Vị Thuốc Việt Nam). . Kinh Lợi Bân và Thạch Nguyên Cao dùng cồn 70 độ và nước chiếthoạt chất trong Xuyên khung chế thành dung dịch 10%, tiêm vào tĩnh mạchchó, thỏ và mèo đã gây mê thấy huyết áp hạ xuống rõ [Tác giả giải thích rằngtác dụng này có liên quan đến ảnh hưởng của hệ thần kinh trung ương] (NhữngCây Thuốc Và Vị Thuốc Việt Nam). . Lý Quảng Túy và Kim Âm Xương nghiên cứu 27 loại thuốc YHCTđối với huyết áp (thí nghiệm trên chó và mèo đã gây mê) thấy rằng Xuyên ...