Y học hạt nhân: Chương 4- Phần II

Phương pháp ghi hình bằng ĐVPX có vai trò quan trọng trong việc phát hiện các khối u, đặc biệt các khối u ác tính, cũng như theo dõi ung thư tái phát và đánh giá hiệu quả của các phương pháp điều trị.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Y học hạt nhân: Chương 4- Phần II Y Häc H¹t Nh©n 2005 Ch−¬ng 4 - PhÇn II: Ghi h×nh khèi u b»ng ®ång vÞ phãng x¹ Môc tiªu: 1. N¾m ®−îc nguyªn lý chung cña c¸c ph¸p ghi h×nh khèi u. 2. HiÓu ®−îc c¸c øng dông l©m s ng v c¸ch ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ cña c¸c ph−¬ng ph¸p ghi h×nh khèi u b»ng §VPX. Ph−¬ng ph¸p ghi h×nh b»ng §VPX (DCPX - x¹ h×nh) cã vai trß quan träng trong viÖc ph¸t hiÖn c¸c khèi u, ®Æc biÖt c¸c khèi u ¸c tÝnh, còng nh− theo dâi ung th− t¸i ph¸t v ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña c¸c ph−¬ng ph¸p ®iÒu trÞ. HiÖn nay cã thÓ xÕp c¸c ph−¬ng ph¸p x¹ h×nh khèi u theo 3 nhãm chÝnh nh− sau:- Ghi h×nh khèi u kh«ng ®Æc hiÖu, lo¹i n y gåm 2 lo¹i x¹ h×nh: + X¹ h×nh (lªn h×nh) b»ng t−¬ng ph¶n ©m tÝnh (-). + X¹ h×nh (lªn h×nh) b»ng t−¬ng ph¶n d−¬ng tÝnh (+). Cã thÓ ghi h×nh khèi u b»ng c¸c m¸y Scanner, Gamma Camera, SPECT. - Ghi h×nh khèi u ®Æc hiÖu (ghi h×nh miÔn dÞch phãng x¹: Radio Immuno Scintigraphy - RIS). - Ghi h×nh khèi u theo nguyªn t¾c chuyÓn ho¸ (b»ng kü thuËt PET). ThiÕt bÞ ghi h×nh: ®Ó ghi h×nh khèi u, hiÖn nay ng−êi ta cã thÓ sö dông nhiÒu lo¹i m¸y nh−: Scanner, Gamma Camera, SPECT, PET, PET - CT, SPECT - CT. 1. Mét sè nguyªn t¾c chung cña ghi h×nh khèi u kh«ng ®Æc hiÖu 1.1. Ghi h×nh khèi u theo nguyªn t¾c t−¬ng ph¶n ©m tÝnh §©y l ph−¬ng ph¸p ghi h×nh cæ ®iÓn v sím nhÊt. Trªn h×nh ghi (Scintigram), n¬i t−¬ng øng víi khèi u, ta thÊy cã mét vïng khuyÕt hoÆc gi¶m ho¹t ®é phãng x¹ so víi tæ chøc xung quanh. NghÜa l chÊt phãng x¹ chØ tËp trung chñ yÕu trong tæ chøc l nh v do ®ã khèi u kÐm ho¹t ®é phãng x¹ h¬n. Nguyªn nh©n l do cã sù thay ®æi vÒ mÆt chuyÓn ho¸, ph©n bè m¹ch, tæn th−¬ng ho¹i tö cña tÕ b o ung th− nªn l m cho tæ chøc ung th− gi¶m (hoÆc mÊt h¼n) kh¶ n¨ng b¾t, gi÷ c¸c chÊt phãng x¹. 1.1.1. Ung th− tuyÕn gi¸p: Nh©n ung th− l mét nh©n l¹nh (cold nodule). Dùa v o chuyÓn ho¸, ho¹t ®éng chøc n¨ng cña tÕ b o ung th− kÐm h¬n b×nh th−êng, do vËy chóng mÊt kh¶ n¨ng b¾t ho¹t ®é phãng x¹ nªn t¹o ra nh©n l¹nh. Tuy nhiªn còng cÇn l−u ý l cã nhiÒu nguyªn nh©n g©y ra nh©n l¹nh nh−: nang gi¸p, viªm tuyÕn gi¸p... 1.1.2. U gan: NÕu dïng Rose Bengal - 131I hoÆc BSP - 131I… th× nh÷ng chÊt m u n y sÏ v o ®−îc c¸c tÕ b o nhu m« gan. Khi tÕ b o gan bÞ ung th− th× chóng mÊt hoÆc gi¶m h¼n kh¶ n¨ng b¾t gi÷ c¸c chÊt m u ®¸nh dÊu phãng x¹, do vËy sÏ t¹o ra c¸c vïng gi¶m hoÆc khuyÕt ho¹t ®é phãng x¹ v t¹o ra c¸c vïng l¹nh. NÕu dïng c¸c chÊt ®¸nh dÊu v o hÖ liªn vâng néi m« th× t¹i vïng cã u gan, hÖ liªn vâng néi m« bÞ ph¸ huû, kÕt qu¶ l t¹o ra c¸c vïng l¹nh (khuyÕt hoÆc mÊt ho¹t ®é phãng x¹). Tuy nhiªn, cÇn l−u ý l dï ung th− gan nguyªn ph¸t hoÆc di c¨n n¬i kh¸c v o gan ®Òu xuÊt hiÖn vïng l¹nh hay cßn gäi l tæn th−¬ng cho¸n chç trong kh«ng gian. Ngo i ung th− gan cßn cã nhiÒu nguyªn nh©n g©y ra c¸c tæn th−¬ng cho¸n chç trong kh«ng gian nh− ¸p xe gan do amÝp, nang, kÐn... Y Häc H¹t Nh©n 20051.1.3. Ung th− phæi: Khi bÞ ung th−, c¸c tÕ b o ung th− sÏ ph¸ huû hÖ mao m¹ch chøc n¨ng cña phæi,do vËy c¸c h¹t keo thÓ tô tËp cña albumin huyÕt thanh ng−êi (Macroaggregate SerumAlbumin 131I: MASA - 131I hoÆc Macrosphere - 131I) kh«ng tíi ®−îc nh÷ng vïng tæchøc phæi bÞ ph¸ huû, v kÕt qu¶ l t¹i vïng tæn th−¬ng do tÕ b o ung th− sÏ xuÊt hiÖnmét vïng l¹nh hay mét vïng tæn th−¬ng cho¸n chç. Tuy nhiªn cã nhiÒu nguyªn nh©n cã thÓ t¹o ra mét vïng l¹nh ho¹t ®é phãng x¹,do vËy nÕu chØ dùa v o h×nh ¶nh trªn Scintigram th× kh«ng ®−îc phÐp ghi chÈn ®o¸nx¸c ®Þnh l cã ung th− hay kh«ng.1.2. Ghi h×nh khèi u theo nguyªn t¾c t−¬ng ph¶n d−¬ng tÝnh (Positive contrast) Ph−¬ng ph¸p ghi h×nh n y ng y c ng ®−îc øng dông réng r i h¬n. ë n¬i t−¬ng øngvíi khèi u cã vïng tËp trung ho¹t ®é phãng x¹ cao h¬n tæ chøc xung quanh.1.2.1. U n·o: ë ng−êi b×nh th−êng: H ng r o m¸u n o nguyªn vÑn nªn c¸c chÊt phãng x¹ nh−pertechnetat: TcO4−... kh«ng lät qua ®−îc, do ®ã hai b¸n cÇu ®¹i n o gÇn nh− kh«ng cãho¹t ®é phãng x¹. Khi cã khèi u: t¹i ®ã, h ng r o m¸u n o bÞ tæn th−¬ng, c¸c d−îc chÊt phãng x¹dïng ®Ó ghi h×nh n o sÏ lät qua, v o ®−îc vïng tæn th−¬ng v t¹o ra mét vïng tËptrung ho¹t ®é phãng x¹ cao h¬n tæ chøc n o xung quanh, nghÜa l t¹o th nh mét vïngnãng trªn Scintigram.1.2.2. U x−¬ng T¹i c¸c vïng x−¬ng bÞ c¸c tÕ b o ung th− ph¸ huû (ung th− nguyªn ph¸t hoÆc dic¨n tõ n¬i kh¸c v o x−¬ng) sÏ tËp trung ho¹t ®é phãng x¹ cao h¬n c¸c tæ chøc x−¬ngxung quanh. V× t¹i n¬i ung th− x−¬ng ®Òu cã sù huû x−¬ng v xung quanh vïng bÞ huûx−¬ng sÏ cã sù t¸i t¹o x−¬ng míi nªn d−îc chÊt phãng x¹ (c¸c chÊt cã chuyÓn ho¸t−¬ng ®ång nh− calci...) sÏ tËp trung nhiÒu h¬n b×nh th−êng.1.2.3. C¸c khèi u ë n«ng: - Ung th− da, ung th− vó - U nh n cÇu…1.2.4. §ång vÞ phãng x¹ ®Ó lªn h×nh khèi u theo nguyªn t¾c ghi h×nh ...