An cung ngưu hoàng hoàn: cẩn trọng khi sử dụng

An cung ngưu hoàng hoàn: cẩn trọng khi sử dụngHiện trên thị trường đông dược nước ta có một loại thuốc đang được quảng bá rộng rãi và bán với giá khá đắt là An cung ngưu hoàng hoàn (ACNHH). Tuy nhiên, trên thực tế lâm sàng, do nhiều lý do khác nhau, việc nắm vững công dụng, chỉ định và cách dùng cụ thể chế phẩm này còn không ít khiếm khuyết. ACNHH là gì? Là phương thuốc do danh y Ngô Đường, tự Cúc Thông, người đời Thanh (Trung Quốc), đại biểu trọng yếu của học phái ôn...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
An cung ngưu hoàng hoàn: cẩn trọng khi sử dụng An cung ngưu hoàng hoàn: cẩn trọng khi sử dụngHiện trên thị trường đông dược nước ta có một loại thuốc đang được quảng bá rộngrãi và bán với giá khá đắt là An cung ngưu hoàng hoàn (ACNHH). Tuy nhiên, trênthực tế lâm sàng, do nhiều lý do khác nhau, việc nắm vững công dụng, chỉ định vàcách dùng cụ thể chế phẩm này còn không ít khiếm khuyết.ACNHH là gì?Là phương thuốc do danh y Ngô Đường, tự Cúc Thông, người đời Thanh (Trung Quốc),đại biểu trọng yếu của học phái ôn bệnh, sáng chế, được ghi trong sách “Ôn bệnh điềubiện” nổi tiếng của ông với thành phần gồm: ngưu hoàng 1 lạng, uất kim 1 lạng, tê giác 1lạng, hoàng cầm 1 lạng, hoàng liên 1 lạng, hùng hoàng 1 lạng, sơn chi 1 lạng, chu sa 1lạng, mai phiến 2 tiền 5 phân, xạ hương 2 tiền 5 phân, trân châu 5 tiền. Tất cả tán bột thậtmịn, dùng mật làm hoàn, mỗi hoàn 1 tiền, lấy vàng lá làm áo, bao sáp. Hiện nay, vì têgiác rất hiếm nên được thay bằng thủy ngưu giác (sừng trâu nước). Một hộp thuốc an cung ngưu hoàng hoàn.Công dụng của ACNHH ra sao?Theo dược học cổ truyền, ACNHH có công dụng thanh nhiệt giải độc, trấn kinh khaikhiếu, dục đàm. Chuyên trị ôn nhiệt bệnh, nhiệt tà nội hãm tâm bào, đàm nhiệt ủng bếtâm khiếu dẫn đến sốt cao phiền táo, thần hôn thiềm ngữ (hôn mê, rối loạn ngôn ngữ)hoặc thiệt kiển chi quyết (lưỡi rụt, tay chân giá lạnh), trúng phong khiếu bế, tiểu nhi kinhquyết thuộc đàm nhiệt nội bế.Đây là một trong ba phương thuốc lương khai trọng yếu (lương khai tam bảo hay ôn bệnhtam bảo) cùng với chí bảo đan và tử tuyết đan, là một trong những dược vật cấp cứu hữuhiệu của Y học cổ truyền. “Cung” là chỉ tâm bào, tâm bào là cái màng ở ngoài bọc lấytim; ôn nhiệt độc tà nội hãm, khi xâm phạm vào tâm, trước hết là tác động đến tâm bào.Nếu nhiệt tà quá thịnh sẽ làm nhiễu loạn thần minh mà dẫn đến tình trạng thần hôn thiềmngữ. ACNHH có đủ khả năng thanh hóa đàm nhiệt nội hãm tâm bào, nhiệt thanh đàm hóathì tâm thần tất an, vì thế mà gọi là “an cung”.Trong phương, ngưu hoàng, tê giác và xạ hương có công dụng thanh tâm tả hỏa giải độc,dục đàm khai khiếu, tức phong định kính, là quân dược; hoàng cầm, hoàng liên, sơn chithanh nhiệt tả hỏa giải độc; uất kim tán tà hỏa; mai phiến phương hương khứ uế, thôngkhai bế; chu sa, trân châu và vàng lá trấn tâm an thần; mật ong hòa vị điều trung.Tác dụng dược lý của ACNHH là gì?Tác dụng trấn tĩnh và chống co giậtKết quả nghiên cứu thực nghiệm cho thấy, ACNHH khi cho chuột uống hoặc tiêm vàotrong ổ bụng đều làm cho chúng giảm thiểu hoạt động tự chủ, xuất hiện hiện tượng yêntĩnh, làm tăng tác dụng ức chế hệ thống thần kinh trung ương và kéo dài thời gian gâyngủ của phenobarbital và pentothal. ACNHH còn chống tác dụng hưng phấn và gây cogiật của amphetamin và làm giảm thấp tỷ lệ tử vong do thuốc này gây nên.Tác dụng hồi tỉnhKhi tiêm vào ổ bụng của chuột bạch 0,8 - 1ml thanh khai chú xạ dịch, một chế phẩm củaACNHH, liên tục trong 5 ngày, nhận thấy hoạt tính của acetylcholin esterase trong nhânlục (locus cerulerus) gia tăng, chứng tỏ hoạt tính của acetylcholin trong nhân lục có thểkích phát hoạt tính của catecholamine trong các neuron, làm hồi phục công năng hướngtâm của cấu trúc lưới trong chất não, từ đó đạt được tác dụng hồi tỉnh. Nghiên cứu thựcnghiệm cũng đã chứng minh tác dụng bảo vệ tế bào gan khỏi sự tác động bất lợi củacarbon tetrachloride, làm hồi tỉnh hôn mê gan do nhiễm độc.Tác dụng giải nhiệtKết quả nghiên cứu thực nghiệm đã chứng minh ACNHH có tác dụng làm hạ thấp thânnhiệt của thỏ được gây sốt bằng độc tố của vi khuẩn, tác dụng kéo dài từ 5 - 6 giờ, so vớinhóm chứng có sự khác biệt rõ rệt. Nhiều nghiên cứu cũng đã chứng minh tác dụng giảinhiệt của ACNHH trong các trường hợp sốt do tiêm vắc-xin tam liên, thông thường saukhi tiêm vắc-xin chừng 60 phút thân nhiệt tăng cao, dùng ACNHH có thể làm cho thânnhiệt giảm rất nhanh.Tác dụng chống viêm tiêu thũngKết quả nghiên cứu thực nghiệm cũng đã chứng minh tác dụng rõ rệt của ACNHH đốivới tình trạng viêm khớp ở chuột. Trên mô hình gây viêm tai chuột bằngdinathylbenzene, ACNHH tỏ ra có tác dụng ức chế rõ rệt quá trình viêm. ACNHH còn cótác dụng kích thích khả năng thực bào của đại thực bào, làm tăng chỉ số và tỷ lệ % thựcbào, làm cho đại thực bào to ra và gia tăng số lượng các túi thực bào.Tác dụng đối với hệ tim mạchKết quả nghiên cứu cho thấy, ACNHH có tác dụng làm hạ huyết áp trên động vật thínghiệm từ 5,4 - 7,5 kPa. Trên tim thỏ cô lập, ACNHH có khả năng ức chế sức co bóp cơtim và làm giảm tần số tim. Trên chó gây mê, ACNHH làm chậm nhịp tim, hạ huyết ápnhưng lưu lượng động mạch vành và sức bóp cơ tim lại gia tăng. Chứng tỏ thuốc có khảnăng cải thiện công năng tim. Ngoài ra, ACNHH còn có tác dụng làm giảm lượng oxytiêu thụ cơ tim, kéo dài thời gian sống của động vật thí nghiệm trong điều kiện thiếu oxy.Cần cẩn trọng khi sử dụng ACNHHCó thể thấ ...