Ảnh hưởng của biện pháp xử lý cơ chất đến sinh trưởng, phát triển và năng suất nấm Rơm trồng trên phụ phẩm vỏ cà phê tại Sơn La

Nghiên cứu tiến hành xử lý vỏ quả cà phê bằng nước vôi và bằng nhiệt, đồng thời phối trộn với lõi ngô nghiền và rơm rạ để trồng nấm Rơm tại Sơn La. Kết quả cho thấy phương pháp xử lý vỏ cà phê bằng nhiệt sau đó phối trộn với lõi ngô nghiền theo tỷ lệ 1:1 (công thức X2P3) để làm cơ chất trồng nấm Rơm cho kết quả tốt hơn.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Ảnh hưởng của biện pháp xử lý cơ chất đến sinh trưởng, phát triển và năng suất nấm Rơm trồng trên phụ phẩm vỏ cà phê tại Sơn La TẠP CHÍ KHOA HỌC Khoa học Tự nhiên và Công nghệ, Số 10 (9/2017) tr 82 - 89 ẢNH HƢỞNG CỦA BIỆN PHÁP XỬ LÝ CƠ CHẤT ĐẾN SINH TRƢỞNG, PHÁT TRIỂN VÀ NĂNG SUẤT NẤM RƠM TRỒNG TRÊN PHỤ PHẨM VỎ CÀ PHÊ TẠI SƠN LA Nguyễn Thị Quyên1, Đặng Văn Công1, Vũ Phƣơng Liên1, Đoàn Đức Lân1 Lò Thị Thủy2, Lù Văn Mạnh210 1 Trường Đại học Tây Bắc 2 Sinh viên K54 Đại học Nông học Tóm tắt: Nghiên cứu tiến hành xử lý vỏ quả cà phê bằng nước vôi và bằng nhiệt, đồng thời phối trộn với lõi ngô nghiền và rơm rạ để trồng nấm Rơm tại Sơn La. Kết quả cho thấy phương pháp xử lý vỏ cà phê bằng nhiệt sau đó phối trộn với lõi ngô nghiền theo tỷ lệ 1:1 (công thức X2P3) để làm cơ chất trồng nấm Rơm cho kết quả tốt hơn. Tổng thời gian nuôi trồng là 29 ngày, năng suất đạt 45,56 kg/tấn cơ chất. Công thức xử lý vỏ cà phê bằng nước vôi sau đó trồng nấm Rơm với tỉ lệ 100% vỏ cà phê không cho năng suất, các công thức còn lại cho năng suất thấp hơn công thức X2P3. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng, sử dụng vỏ quả cà phê xử lý bằng nước vôi hoặc nhiệt và phối trộn với lõi ngô nghiền, rơm rạ có thể trồng được nấm Rơm tại Sơn La. Từ khóa: Nấm Rơm, phế thải vỏ cà phê, Sơn La. 1. Mở đầu Sơn La có diện tích trồng cà phê 10.621 ha, sản lượng cà phê nhân 11.563 tấn [1], hàng năm thải ra lượng lớn vỏ cà phê chưa qua xử lý do quá trình chế biến ướt. So với các phế phẩm nông nghiệp khác, nguồn phế thải này phân hủy lâu hơn, gây ô nhiễm môi trường. Trong những năm gần đây trên thế giới đã có nhiều nghiên cứu sử dụng vỏ cà phê làm cơ chất nuôi trồng nấm ăn. Martinez - Carrera (1985) đã thành công trong sản xuất nấm trên một quy mô lớn với vỏ quả cà phê tươi (chế biến ướt) tại Mexico. Chúng được để ráo nước trong 4 - 8 tiếng và sau đó xếp chồng lên thành đống hình kim tự tháp cho một quá trình lên men hiếu khí ngắn. Để trồng nấm, vỏ cà phê đã được lên men, tiệt trùng bằng cách ngâm vào nước nóng ở 70 - 90C trong 1 - 2 tiếng hoặc trong một lò xông hơi nước thích hợp ở 60 - 100C trong 6 - 24 tiếng. Hàm lượng caffeine trong vỏ sau tiệt trùng còn 0,20 - 0,25%, và hiệu quả sinh học (B.E.) đạt 159,6%. Theo nghiên cứu, hàm lượng caffeine trong phạm vi này không ức chế các sợi nấm tăng trưởng [5]. L. Fan và cs., 2003 đã thử nghiệm cấy mười chủng nấm Sò, tám chủng P. ostreatus và hai chủng P. Sajor-caju trên một môi trường thạch có chứa chiết xuất vỏ quả khô cà phê (chế biến khô). Dựa trên sự tăng trưởng sợi nấm tốt nhất và sinh khối được tạo ra trong đĩa, chủng nấm Sò P. ostreatus LPB 09 đã được lựa chọn để thực hiện nghiên cứu tiếp theo. Vỏ cà phê được điều chỉnh đến độ ẩm 55 - 60%, đặt trong túi plastic (20 × 35 cm), và hấp ở 121C trong 1,5 tiếng sau đó cấy giống nấm. Khi nhóm tác giả sử dụng tỷ lệ giống nấm 2% sự tăng trưởng sợi nấm ban đầu khỏe và mạnh mẽ, nhưng sau một vài ngày bị ức chế, kết quả nuôi trồng không thành công. Sau nhiều nỗ lực, đã đạt được kết quả khả quan ở tỷ lệ giống nấm 20%. Quả thể đầu tiên xuất hiện sau khi cấy 20 ngày, và hiệu quả sinh học đạt khoảng 96% sau 60 ngày [4]. 10 Ngày nhận bài: 20/12/2016. Ngày nhận kết quả phản biện: 7/02/2017. Ngày nhận đăng: 20/9/2017 Liên lạc: Nguyễn Thị Quyên, e - mail: quyennguyen116@gmail.com 82 Tại Sơn La hiện nay nguyên liệu chủ yếu được sử dụng để trồng nấm là lõi ngô và bông phế thải. Các loại nguyên liệu này có một số điểm hạn chế như: lõi ngô phải qua công đoạn nghiền nhỏ, tốn chi phí mua máy nghiền, công lao động, điện năng tiêu thụ; bông phế thải phải mua với giá thành cao (khoảng 4 - 5 triệu/tấn). Sử dụng vỏ cà phê làm nguyên liệu trồng nấm có nhiều ưu điểm: sẵn có tại địa phương, giá rẻ, không phải nghiền, sau khi thu hoạch nấm xong có thể sử dụng bã thải để làm phân bón. Do đó, nhóm tác giả đã tiến hành nghiên cứu sử dụng phế thải vỏ cà phê làm cơ chất nuôi trồng nấm Rơm tại Sơn La. 2. Phƣơng pháp nghiên cứu 2.1. Đối tượng và vật liệu - Giống nấm Rơm (Volvariella volvacea) của Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển nấm (Viện Di truyền Nông nghiệp), Hà Nội. - Phế thải nông nghiệp: Vỏ cà phê. 2.2. Thời gian nghiên cứu Từ tháng 6 đến tháng 11 năm 2016. 2.3. Địa điểm nghiên cứu Trường Đại học Tây Bắc, thành phố Sơn La. 2.4. Nội dung nghiên cứu Đánh giá khả năng sinh trưởng, phát triển và năng suất của nấm Rơm trên nguyên liệu vỏ cà phê với các cách xử lý, phối trộn nguyên liệu khác nhau. 2.6. Phương pháp nghiên cứu Thí nghiệm gồm hai nhân tố: trong đó nhân tố chính là phương pháp xử lý vỏ cà phê (X1, X2), nhân tố thứ 2 là phương pháp phối trộn nguyên liệu sau xử lý (P1, P2, P3). - Xử lý vỏ cà phê 1 (X1): Vỏ cà phê cho vào bao tải và ngâm trong nước vôi 10%. Sau ba ngày, lấy bao vỏ cà phê ra để ủ theo phương pháp ủ đống. - Xử lý vỏ cà phê 2 (X2): Vỏ cà phê được phơi khô rồi được đưa vào xử lý nhiệt (hấp trong thùng phuy) ở 90 - 95C trong 6 tiếng, sau đó được làm ướt bằng nước vôi 3% để khử trùng (1m3 nước ứng với 3 kg vôi) rồi ủ theo phương pháp ủ đống. Vỏ cà phê sau khi xử lý được phối trộn với cơ chất lõi ngô nghiền và rơm rạ theo các công thức phối trộn: P1: Cơ chất 100% vỏ cà phê P2: Cơ chất 50% vỏ cà phê: 50% rơm rạ P3: Cơ chất 50% vỏ cà phê: 50% lõi ngô nghiền 83 Thí nghiệm gồm 6 công thức: X1P1, X1P2, X1P3, X2P1, X2P2, X2P3 được bố trí theo kiểu RCB, mỗi công thức nhắc lại 3 lần, mỗi lần nhắc gồm 2 mô nấm có kích thước đáy dưới dài 120 cm, đáy trên dài 110 cm, chiều rộng đáy dưới 40 cm, chiều rộng đáy trên 35 cm, chiều cao 40 cm, mỗi mô nấm chứa 45 kg cơ chất. Kỹ thuật trồng nấm: Sử dụng kỹ thuật trồng nấm Rơm bằng khuôn gỗ, nguyên liệu sau khi xử lý được nén chặt trong một khuôn gỗ 4 mặt hình thang trong đó mặt trên và mặt dưới hở. Khi nén nguyên liệu vào khuôn, cứ 10 cm lại cấy một lượt giống nấm cách mép mô 5 cm, mỗi mô trồng 3 lớp giống tương đương khoảng 0,3 kg giống nấm. Sau khi trồng xong tiến hành lấy vỏ khuôn ra khỏi mô nấm sau đó lấy nilon phủ lên bề mặt mô nấm. Sau khi cấy giống 1 -3 ngày đầu không tưới n ...