ASEAN - Sự hình thành chủ nghĩa khu vực: Phần 1

Phần 1 Tài liệu Sự hình thành chủ nghĩa khu vực của ASEAN của tác giả Nguyễn Ngọc Dung gồm nội dungChương 1 - Khái luận về chủ nghĩa khu vực, Chương 2 - Sự hình thành chủ nghĩa khu vực củaASEAN. Tham khảo nội dung Tài liệu để nắm bắt nội dung chi tiết.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
ASEAN - Sự hình thành chủ nghĩa khu vực: Phần 1 Chöông 1 KHAÙI LUAÄN VEÀ CHUÛ NGHÓA KHU VÖÏCI. KHAÙI NIEÄM KHU VÖÏC Theo töø ñieån Baùch khoa toaøn thö cuûa Lieân Xoâ (xuaát baûnnaêm 1987), “khu vöïc” laø moät töø goác La tinh (regio, phaùi sinh-regionis) ñeå chæ moät vuøng ñaát coù ñaëc tröng xaùc ñònh hoaëc moätkhu maët nöôùc roäng lôùn, nhöng khoâng nhaát thieát trôû thaønh moätñôn vò phaân loaïi trong heä thoáng phaân loaïi laõnh thoå naøo ñoù.Trong tieáng Trung Quoác, chöõ khi dòch sang tieáng Anhtöông ñöông vôùi caùc töø region, area, district - chæ moät vuøngñaát, ñòa khu (khu töï trò) vaïch giôùi ruoäng ñaát hoaëc coù nhöõngnghóa khaùc nhö limit, scope, range - chæ giôùi haïn, phaïm vi cuûamoät vuøng laõnh thoå. Treân thöïc teá, vieäc söû duïng khaùi nieäm “khuvöïc” hoaøn toaøn coù tính öôùc leä khi ngöôøi ta noùi “khu vöïc HaøNoäi”, “khu vöïc ven bieån mieàn Trung”, “khu vöïc ÑNAÙ”. Caùckhu vöïc treân khoâng gioáng nhau veà maët kích thöôùc, nhöng baogiôø cuõng coù nhöõng ñaëc tröng xaùc ñònh ñeå phaân bieät chuùng vôùinhöõng khu vöïc khaùc. Laø moät thuaät ngöõ cuûa ngaønh ñòa lyù hoïc, khaùi nieäm “khuvöïc” phaûn aùnh nhaän thöùc cuûa con ngöôøi ñoái vôùi moâi tröôøngñòa lyù töï nhieân vaø ñòa lyù nhaân vaên. Tuy vaäy, buoåi ñaàu, caùc nhaøñòa lyù hoïc coå ñieån chæ döøng laïi ôû vieäc nghieân cöùu khu vöïc ñòalyù döôùi goùc ñoä töï nhieân chöù chöa tieán ñeán vieäc nghieân cöùukhu vöïc ñòa lyù döôùi goùc ñoä xaõ hoäi - nhaân vaên. Theo quan ñieåmtruyeàn thoáng thì “khu vöïc ñòa lyù nhö theå moät laõnh thoå vôùi baátkyø kích thöôùc naøo maø treân dieän tích aáy toàn taïi nhöõng lieân keát 7khoâng gian töông taùc; hôn nöõa, laõnh thoå caàn phaûi thuaàn nhaáttrong quan heä vôùi caùc yeáu toá taïo neàn taûng, töø ñoù khu vöïc ñöôïcxaùc ñònh”1. Quan ñieåm truyeàn thoáng nhìn nhaän khu vöïc ñòa lyùnhö moät heä thoáng ñaëc thuø. Ñoù laø heä thoáng töï nhieân vôùi caùcyeáu toá nhö ñòa hình, khí haäu, thuûy vaên... maø chæ khu vöïc aáy coù.Quan ñieåm naøy ñaõ ñöôïc R. Hartshorne khaùi quaùt trong moätmeänh ñeà noåi tieáng “khoâng coù tính taát yeáu trong baát kyø ñònh ñeàtoång quaùt naøo khaùc ngoaøi quy luaät chung cuûa ñòa lyù hoïc raèng,moïi khu vöïc ñeàu mang tính ñôn ñoäc duy nhaát”2. Vieäc chæ ñeàcaäp ñeán caùc yeáu toá töï nhieân trong nghieân cöùu khu vöïc ñòa lyùñaõ daãn tôùi söï hình thaønh trong ñòa lyù hoïc tröôøng phaùi “tínhñoäc nhaát” cuûa khu vöïc. Nhöng sau naøy, caùc nhaø baùc hoïc ñaõvöôït qua quan nieäm ñoù. Moät loaït caùc coâng trình cuûa A.Liesha, F. Shefer, V. Bunge, R. Chorlu, P. Haggta... ñaõ môû ranhöõng höôùng nghieân cöùu môùi veà tính hôïp nhaát vaø caùc ñaëcñieåm chung cuûa khu vöïc ñòa lyù3. Tröôøng phaùi “khu vöïc ñòa lyù xaõ hoäi - nhaân vaên” ra ñôøi laømoät böôùc tieán quan troïng trong nhaän thöùc cuûa con ngöôøi veàkhaùi nieäm khu vöïc. Töø ñaây xuaát hieän nhöõng quan nieäm môùiveà “tính ñôn giaûn coù toå chöùc”, “tính phöùc taïp voâ traät töï”, “tínhphöùc taïp coù toå chöùc”, cuûa khu vöïc ñòa lyù. Phöông phaùp tieápcaän heä thoáng trong nghieân cöùu khu vöïc voán ñöôïc aùp duïng töønöûa sau theá kyû XVIII, ñeán nhöõng naêm 40 cuûa theá kyû XX ñaõthöïc söï trôû thaønh khoa hoïc. Khaùi nieäm “ñòa heä” (geosystem)1 D. Uittlsi: Khuynh höôùng khu vöïc hoùa vaø phöông phaùp khu vöïc – ñòa lyùhoïc chaâu Myõ, Nxb. Khoa hoïc Maùtxcôva 1971, tr.39 (tieáng Nga).2 Hart Shorne.R: The Nature of Geography. Lancaster. 19393 Ñoâng Nam AÙ, vaán ñeà coäng ñoàng khu vöïc, Nxb. Khoa hoïc Maùtxcôva 1977,tr.8 (tieáng Nga).8cuûa ñòa lyù hoïc hieän ñaïi ñaõ bao haøm caû tính töï nhieân vaø tính xaõhoäi cuûa moät khu vöïc ñòa lyù1. Theo ñoù, theá giôùi vaät chaát baogoàm ba kieåu heä thoáng cô baûn: 1/ Heä thoáng töï nhieân voâ cô (ñòaquyeån - hieåu theo nghóa heïp); 2/ Heä thoáng töï nhieân höõu cô(sinh quyeån); 3/ Heä thoáng xaõ hoäi (nhaân quyeån)2. Trong moãi ñòa heä ñeàu coù caùc heä thoáng nhö vaäy. Chuùngtaùc ñoäng qua laïi laãn nhau. Ñeán löôït mình, caùc heä thoáng treâncoù theå phaân chia thaønh caùc phaân heä. Moãi phaân heä laïi coù theåchia thaønh caùc phaàn töû. Phaàn töû laø thaønh phaàn khoâng theå chianhoû ra ñöôïc trong phaïm vi heä thoáng naøo ñoù. Cho neân coù theåcoi ñòa heä laø taäp hôïp xaùc ñònh cuûa caùc phaân heä vaø phaàn töû.Maëc duø coù nhieàu bieåu hieän phöùc taïp, nhöng ñaëc tröng quantroïng nhaát cuûa ñòa heä laø tính laõnh thoå vaø tính khoâng roõ raøng veàquy moâ laõnh thoå cuûa noù3. Vì theá trong chöøng möïc nhaát ñònh,ñòa heä haøm chöùa caû nghóa khu vöïc. Gioáng nhö ñòa heä, khu vöïclaø nôi theå hieän trình ñoä vaø ñaëc tröng lieân keát cuûa caùc heä thoángñòa quyeån, nhaân quyeån vaø sinh quyeån. Khoa hoïc ñòa lyù ñaõ ñitöø vieäc nghieân cöùu caûnh quan töï nhieân ñeán nghieân cöùu caûn ...