ASEAN - Sự hình thành chủ nghĩa khu vực: Phần 2

Phần 2 Tài liệu Sự hình thành chủ nghĩa khu vực của ASEAN của tác giả Nguyễn Ngọc Dung trình bày nội dung Chương 3 - Chủ nghĩa khu vựcASEAN: cơ hội và thách thức, kết luận và phụ lục. Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
ASEAN - Sự hình thành chủ nghĩa khu vực: Phần 2 Chöông 3 CHUÛ NGHÓA KHU VÖÏC ASEAN: CÔ HOÄI VAØ THAÙCH THÖÙCI. ASEAN TRONG TRAÄT TÖÏ THEÁ GIÔÙI MÔÙI Thaäp nieân cuoái cuøng cuûa theá kyû XX chöùng kieán nhöõngbieán ñoåi lôùn lao trong ñôøi soáng chính trò cuûa xaõ hoäi quoác teá.Baàu khoâng khí ngoät ngaït cuûa chieán tranh laïnh keùo daøi töø sauchieán tranh theá giôùi thöù hai ñaõ chaám döùt sau cuoäc gaëp gôõthöôïng ñænh Xoâ – Myõ cuoái naêm 1989. Tieáp theo ñoù, Lieân Xoâ,sieâu cöôøng quoác duy nhaát coù theå ñoái ñaàu vôùi Myõ, thaønh trì cuûachuû nghóa xaõ hoäi ñaõ suïp ñoå vaøo naêm 1991. Vì theá maø haàu nhötaát caû nhöõng ñaëc tröng cuûa traät töï theá giôùi cuõ, ñöôïc hình thaønhtöø sau chieán tranh theá giôùi thöù hai ñeán nay ñang nhaït daàn.Ngöôøi ta ñang suy tö, phaùn ñoaùn veà moät traät töï theá giôùi môùicuûa thôøi “haäu chieán tranh laïnh”. Ñeå xaùc ñònh moät “traät töï theá giôùi”, ngöôøi ta thöôøng döïavaøo theá caân baèng töông ñoái cuûa caùc löïc löôïng quoác gia caênbaûn, voán laø nhöõng chuû theå trong quan heä quoác teá. Heä thoángquoác teá vôùi tö caùch laø moät chænh theå phöùc taïp, coù caáu truùctöông ñoái beàn vöõng theo moät trình töï, quy caùch, töùc laø moät traättöï nhaát ñònh. Cho neân coù theå coi traät töï theá giôùi nhö laø caùchthöùc, trình töï, quy taéc saép xeáp caùc chuû theå trong quan heä quoácteá. Ñoù laø moät caáu truùc töông ñoái beàn vöõng veà so saùnh löïclöôïng cuûa caùc chuû theå quoác teá trong moät giai ñoaïn lòch söû nhaát 153ñònh1. Khi traät töï theá giôùi hình thaønh cuõng ñoàng thôøi xaùc laäpnhöõng chuaån möïc vaø nguyeân taéc quan heä giöõa caùc chuû theåtrong traät töï ñoù. Moät khi traät töï theá giôùi naøy chaám döùt thìnhöõng chuaån möïc, nguyeân taéc quan heä cuûa noù cuõng maát theo.Vai troø cuûa traät töï theá giôùi laø ôû choã noù chi phoái söï vaän ñoängvaø phaùt trieån cuûa toaøn theå theá giôùi trong giai ñoaïn lòch söû maønoù toàn taïi. Sau söï tan vôõ cuûa traät töï Yalta, theá giôùi phaùt trieån ngaøycaøng nhanh theo höôùng ña cöïc. Tuy vaäy, moät traät töï theá giôùimôùi ñang hình thaønh nhöng chöa haún ñaõ thaønh hình. Nguyeândo bôûi söï chuyeån ñoåi laàn naøy coù nhöõng ñaëc ñieåm khaùc xa vôùinhöõng chuyeån ñoåi tröôùc ñaây. Nhöõng laàn chuyeån ñoåi tröôùc ñaâythöôøng dieãn ra sau haøng loaït caùc cuoäc chieán tranh vaø traät töïtheá giôùi sau ñoù ñöôïc thieát laäp khaù nhanh choùng, thoâng quavieäc caùc nöôùc thaéng traän phaân chia phaïm vi aûnh höôûng (heäthoáng Versailles – Washington, heä thoáng Yalta). Giôø ñaây, söïphaù vôõ traät töï theá giôùi löôõng cöïc ñaõ khieán Myõ trôû thaønh sieâucöôøng duy nhaát cuøng moät soá trung taâm khaùc (Taây AÂu, NhaätBaûn, Trung Quoác, Nga) thieát laäp nhöõng caân baèng môùi. Taátnhieân, vieäc thieát laäp theá caân baèng môùi giöõa hoï khoâng heà ñôngiaûn maø traûi qua moät quaù trình ñaáu tranh hôïp taùc ñaày traéc trôû.Do ñoù, cuïc dieän “moät sieâu cöôøng, nhieàu cöôøng quoác” tuyphaûn aùnh theá giôùi ña cöïc hoùa nhöng vaãn laø moät cô caáu mangtính quaù ñoä. Qua gaàn nöûa theá kyû chieán tranh laïnh vôùi nhieàu khuùcquanh co vaø ñoái ñaàu gay gaét, giôø ñaây, hôïp taùc vaø ñoái thoaïi trôû1 Nguyeãn Xuaân Sôn: Traät töï theá giôùi thôøi kyø chieán tranh laïnh. Nxb. Chínhtrò quoác gia, H. 1997, tr.7.154thaønh doøng chuû löu trong quan heä quoác teá. Khoâng coøn cuoäcchaïy ñua vuõ trang giaønh quyeàn chuû ñoäng chieán löôïc giöõa LieânXoâ (cuõ) vaø Myõ. Moät cuoäc chieán tranh theá giôùi môùi cuõng seõraát khoù xaûy ra vì tính chaát huûy dieät cuûa vuõ khí haït nhaân vaøtình traïng khoâng coù keû thaéng ngöôøi baïi trong chieán tranh. Conngöôøi ñaõ yù thöùc ñöôïc nhöõng baøi hoïc lòch söû. Nhöng maëc khaùc,söï tan raõ cuûa traät töï löôõng cöïc ñaõ gaây ra nhieàu bieán ñoängchính trò ôû haàu khaép caùc khu vöïc. Caùc khuynh höôùng ly khaivaø xung ñoät saéc toäc voán bò che ñaäy trong thôøi kyø chieán tranhlaïnh ñaõ boäc loä. Trong khi moät soá ñieåm noùng cuõ, toàn taïi tronggiai ñoaïn chieán tranh laïnh (“vaán ñeà Campuchia”, noäi chieánAfganistan, noäi chieán Angola) coøn aâm æ thì caùc ñieåm noùng môùimang tính khu vöïc laïi buøng noå döõ doäi. Chaúng haïn cuoäc noäichieán ñaãm maùu ôû Nam Tö, tranh chaáp laõnh thoå giöõa caùc nöôùccoäng hoøa thuoäc Lieân Xoâ tröôùc ñaây, xung ñoät saéc toäc ôûRwanda … Trong moät theá giôùi vaãn luoân coù nhieàu bieán ñoängnhö theá, vieäc xaùc ñònh ñuùng “toïa ñoä chính trò”, toïa ñoä an ninhcuûa ÑNAÙ coù yù nghóa quan troïng ñoái vôùi töông lai phaùt trieåncuûa chuû nghóa khu vöïc ASEAN. Naèm trong daûi chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông, ÑNAÙ ñöôïccoi laø khu vöïc töông ñoái giaøu taøi nguyeân vaø coù vò trí chieánlöôïc quan troïng. Trong suoát thôøi kyø chieán tranh laïnh, ÑNAÙ bòchi ph ...