BA KÍCH (Rễ)

Dây ruột gà Rễ đã phơi hay sấy khô của cây Ba kích (Morinda officinalis How), họ Cà phê (Rubiaceae). Mô tả Rễ hình trụ tròn hay hơi dẹt, cong queo, dài 3 cm trở lên, đường kính 0,3 cm trở lên. Mặt ngoài màu nâu xám hoặc nâu nhạt, có nhiều vân dọc và ngang. Nhiều chỗ nứt ngang sâu tới lõi gỗ. Mặt cắt có phần thịt dày màu tím xám hoặc màu hồng nhạt, giữa là lõi gỗ nhỏ màu vàng nâu, vị hơi ngọt và hơi chát. Vi phẫu Mặt cắt dược liệu hình tròn,...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
BA KÍCH (Rễ) BA KÍCH (Rễ) Radix Morindae officinalisDây ruột gàRễ đã phơi hay sấy khô của cây Ba kích (Morinda o fficinalis How), họ Cà phê(Rubiaceae).Mô tảRễ hình trụ tròn hay hơi dẹt, cong queo, dài 3 cm trở lên, đường kính 0,3 cm trở lên.Mặt ngoài màu nâu xám hoặc nâu nhạt, có nhiều vân dọc và ngang. Nhiều chỗ nứtngang sâu tới lõi gỗ. Mặt cắt có phần thịt dày màu tím xám hoặc màu hồng nhạt,giữa là lõi gỗ nhỏ màu vàng nâu, vị hơi ngọt và hơi chát.Vi phẫuMặt cắt d ược liệu hình tròn, từ ngoài vào trong có: Lớp bần gồm 2 - 3 hàng tế bàohình chữ nhật xếp thành vòng tròn đồng tâm và dãy xuyên tâm, trong lớp bầnthường có các tế bào chứa bó tinh thể calci oxalat hình kim, sát lớp bần có các tếbào mô cứng xếp liền nhau tạo thành vòng. Mô mềm vỏ dày, cấu tạo bởi những tếbào thành mỏng, xếp lộn xộn, các tế bào ở phần ngoài bị ép bẹp. Phía trong mômềm là libe, gồm các tế bào nhỏ tạo thành vòng liên tục. Rải rác trong mô mềm vàlibe có các bó tinh thể calci oxalat hình kim. Gỗ gồm các mạch gỗ lớn xếp thành bó,các bó kết hợp với nhau tạo thành lõi hình sao 5, 6 cạnh. Trong mô gỗ có nhữngđám tế bào không hóa gỗ.BộtBột có màu nâu nhạt, vị hơi chát, mùi thơm dịu. Soi dưới kính hiển vị thấy: Mảnhbần gồm các tế bào hình chữ nhật, mảnh mô mềm cấu tạo bởi các tế bào hình nhiềucạnh thành mỏng, một số tế bào ch ứa bó tinh thể calci oxalat hình kim. Sợi gỗ. Cónhiều tế bào mô cứng thành dày hóa gỗ, các lỗ trao đổi rõ. Nhiều tinh thể calcioxalat hình kim, dài khoảng 0,1 mm và các đo ạn gẫy của chúng. Rải rác có các hạttinh bột và nhiều mạch điểm.Định tínhA.Lấy 0,10 - 0,20 g bột dược liệu, tiến hành vi thăng hóa sẽ được tinh thể màuvàng. Khi thêm dung dịch kiềm, sẽ ngả màu đỏ tím.B. Đun sôi 0,10 g bột d ược liệu với 1 ml dung dịch natri hydroxyd (TT) và 9 mlnước, rồi lọc. Thêm acid hydrocloric (TT) cho đến phản ứng hơi acid và 10 ml etherethylic (TT), lắc. Lớp ether sẽ nhuộm màu vàng. Gạn riêng lớp ether, thêm 5 mldung dịch amoniac (TT), lắc. Lớp dung dịch amoniac sẽ nhuộm màu đỏ tím bềnvững.C. Phương pháp sắc ký lớp mỏng (Phụ lục 5.4)Bản mỏng: Silicagel GHệ dung môi khai triển: Ether dầu : ethylacetat : acid acetic băng (7,5 : 2,5 : 0,25)Dung dịch thử: Lấy khoảng 5 g dược liệu thêm 10 ml n ước, lắc để nước thấm đềudược liệu, để yên 15 phút, nghiền dược liệu trong cối sứ thành bột ướt, thêm 40 mlmethanol (TT), cho vào bình cầu miệng mài, đun sôi hồi lưu trên cách thủy trong 30phút, lọc, làm bay hơi dung môi đến cạn. Thêm 5 ml nước và 20 ml ether dầu hỏa(TT), lắc khoảng 3 - 5 phút, để lắng, gạn lấy phần dịch chiết, làm bay hơi hết dungmôi. Hòa cắn trong 2 ml methanol (TT) làm dung dịch thử.Dung dịch đối chiếu: Lấy 5 g dược liệu Ba kích (mẫu chuẩn) và tiến hành như đốivới dung dịch thử.Cách tiến hành: Chấm riêng biệt lên bản mỏng 10 l dung dịch đối chiếu và dungdịch đối chiếu. Sau khi triển khai, lấy bản mỏng ra để khô ngoài không khí, phundung dịch kali hydroxyd trong ethanol (TT). Sắc ký đồ của dung dịch thử phải cócác vết (2 - 3 vết) màu đỏ, cùng màu sắc và giá trị Rf với các vết trên sắc ký đồ củadung dịch đối chiếu.Độ ẩm (Phụ lục 9.6)Không quá 12%Tỉ lệ vụn nát (Phụ lục 12.12)Không quá 5%.Tạp chất (Phụ lục 12.11)Tạp chất khác: Không quá 1%.Tỉ lệ dược liệu xơ, hoá gỗ, đường kính dưới 0,3 cm: Không được cóChế biếnCó thể đào lấy rễ quanh năm. Rễ được rửa sạch đất cát, loại bỏ rễ con, phơi khô tớikhi không dính tay, đập nhẹ cho bẹp, phơi đến khô hoặc sấy nhẹ đến khô.Bào chếBa kích nhục: Lấy Ba kích sạch đồ kỹ hoặc luộc qua, khi còn đang nóng rút bỏ lõigỗ, cắt đoạn, phơi khô.Diêm ba kích nhục: Lấy Ba kích sạch trộn với nước muối ăn cho đều, đồ kỹ, rút lõigỗ, cắt đoạn phơi khô. Cứ 100 kg Ba kích dùng 2 kg muối và lượng n ước vừa đủhòa tan, lọc trong.Chích ba kích: Lấy Cam thảo giã dập, sắc lấy nước, bỏ bã; Cho Ba kích sạch vào,đun đến khi mềm xốp có thể rút lõi gỗ, lấy ra rút lõi khi còn nóng, cắt đoạn, phơikhô. Cứ 100 kg Ba kích dùng 6 kg Cam thảo.Bảo quảnĐể nơi khô, thoáng, tránh mốc, mọt.Tính vị, quy kinhCam, tân, vi ôn. Vào kinh thận.Công năng, chủ trịBổ thận dương, mạnh gân xương. Chủ trị: Liệt dương, di tinh, tử cung lạnh, phụ nữkhó mang thai, kinh nguyệt không đều, bụng dưới đau lạnh; phong thấp tê đau, gânxương mềm yếu.Cách dùng, liều lượngNgày dùng 3 - 9 g. Dạng thuốc sắc.Kiêng kỵÂm hư hỏa vượng, táo bón không nên dùng. ...