Bài 1: Các khái niệm về sức khỏe và bệnh tật - ThS.BS. Nguyễn thế Dũng

Bài 1: Các khái niệm về sức khỏe và bệnh tật do ThS.BS. Nguyễn thế Dũng biên soạn nhằm giúp học viên sau khi học xong bài này có thể trình bày đúng và đầy đủ các phát biểu về sức khoẻ của Tổ Chức Y tế Thế Giới; trình bày đúng và hợp lý các yếu tố quyết định đến sức khoẻ; trình bày đúng và đầy đủ về tiến trình tự nhiên của bệnh tật.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài 1: Các khái niệm về sức khỏe và bệnh tật - ThS.BS. Nguyễn thế Dũng Bài 1 CÁC KHÁI NIỆM VỀ SỨC KHOẺ VÀ BỆNH TẬT ThS. BS. Nguyễn thế Dũng MỤC TIÊU Sau khi học xong bài này, sinh viên có khả năng: 1/ Trình bày đúng và đầy đủ các phát biểu về sức khoẻ của Tổ Chức Y tế Thế Giới. 2/ Trình bày đúng và hợp lý các yếu tố quyết định đến sức khoẻ. 3/ Trình bày đúng và đầy đủ về tiến trình tự nhiên của bệnh tật. I. GIỚI THIỆU Sức khoẻ và bệnh tật là những khái niệm còn nhiều tranh cãi trong đạo đức y sinh (bioethics) với các tác động sâu rộng về mặt chính trị và xã hội. Thí dụ như bất kỳ một cố gắng nào nhằm đào tạo bác sĩ hoặc điều chỉnh bảo hiểm y tế đều phải dùng một số tiêu chuẩn được chấp nhận để đánh giá xem người dân có bệnh hay không có bệnh. Sức khoẻ và bệnh tật, giống như nhiều khái niệm khác, không thuần tuý mang tính khoa học và cũng không hẳn chỉ là một phần của lý lẽ thông thường. Mẫu số chung của chúng bao gồm cả các lý thuyết khoa học và những suy nghĩ đời thường. Từ trước đến nay, sức khoẻ ít được chú ý hơn bệnh tật trên bình diện triết học. Do vậy, khái niệm về sức khoẻ cũng hơi phức tạp hơn khái niệm về bệnh tật; một cách nghĩ về sức khoẻ cho rằng đó là tình trạng không có bệnh tật, do đó nếu bệnh tật là sự bất thường về sinh học thì có thể nói một người khoẻ mạnh là người có các hệ thống sinh học hoạt động tốt, không bị sai hỏng. Tuy nhiên, một cách nhìn khác về sức khoẻ khẳng định rằng đó không phải chỉ là vấn đề không có bệnh tật mà phải có gì hơn nữa, đó là tình trạng tích cực (positive state). II. CÁC KHÁI NIỆM VÀ ĐỊNH NGHĨA VỀ SỨC KHOẺ Các phát biểu truyền thống về sức khoẻ + Một tinh thần minh mẫn trong một cơ thể cường tráng (sane mind in a sound body). + Sức khoẻ là tình trạng không có bệnh hoặc không có tàn tật. Định nghĩa về sức khoẻ của Tổ Chức Y Tế Thế Giới (TCYTTG) – World Health Organization (WHO) + Năm 1948, TCYTTG đưa ra định nghĩa: Sức khoẻ là trạng thái thoải mái1 (well-being) hoàn toàn về mặt thể chất, tâm thần và xã hội, chứ không phải chỉ là không có bệnh hoặc không bị tàn tật. Định nghĩa này phản ánh sức khoẻ trong mối liên hệ với nhiều yếu tố khác nhau như các điều kiện của cá nhân về thể chất, xã hội, tâm lý và cảm xúc; các yếu tố môi trường và văn hoá. Định nghĩa cũng bị phê phán vì khó xác định và đo lường được “trạng thái thoải mái” và “hoàn toàn”, và do vậy được xem là một định nghĩa lý tưởng, khó đạt được trong thực tế. + Năm 1978, tại Hội nghị Quốc tế về Chăm Sóc Sức Khoẻ Ban Đầu, Hội Đồng Y Tế Thế Giới (World Health Assembly) ra tuyên ngôn Alma Ata, trong đó tái khẳng định mạnh mẽ rằng: “Sức khoẻ, là trạng thái thoải mái hoàn toàn về mặt thể chất, tâm thần và xã hội, 1 Tình trạng sảng khoái, trạng thái dễ chịu 1 chứ không phải chỉ là không có bệnh hoặc không bị tàn tật, là một quyền cơ bản của con người và khẳng định rằng việc đạt được sức khoẻ ở mức độ cao nhất có thể được là một mục tiêu quan trọng nhất có tính toàn cầu mà việc thực hiện điều này đòi hỏi sự hành động của các ngành kinh tế và xã hội khác bên cạnh ngành y tế. Mục tiêu của Hội nghị Alma Ata là đến năm 2000 tất cả mọi người phải đạt được mức độ sức khoẻ cho phép họ sống một cuộc sống hữu ích về mặt kinh tế và xã hội. Năm 1978 tuyên ngôn Alma-Ata kêu gọi các quốc gia thực hiện chiến lược “Sức khoẻ cho mọi người” (“Health for All”) để đạt được mục tiêu này. + Hiến chương Ottawa (qua hội nghị quốc tế của TCYTTG về Nâng cao sức khoẻ năm 1986) qui định: “Sức khoẻ là một nguồn lực cho cuộc sống hàng ngày, không phải là mục tiêu của cuộc sống. Sức khoẻ là một khái niệm tích cực nhấn mạnh vào các nguồn lực xã hội và cá nhân, cũng như khả năng về thể chất”. Các định nghĩa khác về sức khoẻ + Chủ tịch Hồ Chí Minh (1946): “khí huyết lưu thông, tinh thần đầy đủ, như vậy là sức khoẻ.” + Ủy Ban về Nhu cầu Sức khoẻ Quốc gia của Tổng thống Mỹ (1953): “Sức khoẻ không phải là một trạng thái; đó là một sự điều chỉnh. Nó không phải là một tình trạng mà là một tiến trình. Tiến trình làm thích ứng cá thể không phải chỉ với môi trường tự nhiên mà còn với môi trường xã hội.” + John Last (1997): “Sức khỏe là tình trạng thăng bằng, giữa con người và môi trường tự nhiên, sinh học, và xã hội, thích hợp cho các hoạt động chức năng toàn vẹn. III. CÁC YẾU TỐ QUYẾT ĐỊNH ĐẾN SỨC KHỎE Có rất nhiều yếu tố cùng tổng hợp để ảnh hưởng lên sức khỏe của cá nhân hoặc của cộng đồng. Việc người dân có khỏe mạnh hay không được quyết định bởi hoàn cảnh sống và môi trường sống của họ. Xét trong phạm vi rộng, những yếu tố như nơi chúng ta ở, tình trạng của môi trường xung quanh chúng ta, các yếu tố di truyền, mức độ thu nhập và trình độ học vấn của chúng ta, mối quan hệ của chúng ta với gia đình và bạn b ...