Bài giảng Chủ thể kinh doanh - Chương 3: Quy chế pháp lý về công ty trách nhiệm hữu hạn theo luật doanh nghiệp

Công ty trách nhiệm hữu hạn (công ty TNHH) là một loại hình doanh nghiệp phổ biến trong nền kinh tế Việt nam hiện nay. Trong chương này, những vấn đề pháp lý về công ty TNHH sẽ được trình bày thành ba phần sau đây: (1) những vấn đề lý luận chung về công ty TNHH, (2) quy chế pháp lý về công ty TNHH có hai thành viên trở lên, và (3) quy chế pháp lý về công ty TNHH một thành viên. Văn bản pháp luật quan trọng nhất về công ty TNHH theo pháp luật hiện hành mà người đọc cần phải tham khảo là Luật Doanh nghiệp 2005.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Chủ thể kinh doanh - Chương 3: Quy chế pháp lý về công ty trách nhiệm hữu hạn theo luật doanh nghiệp CHƯƠNG III QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ CÔNG TY TRÁCH NHIỆM HỮU HẠN THEO LUẬT DOANH NGHIỆP T.S Bùi Xuân Hải Công ty trách nhiệm hữu hạn (công ty TNHH) là một loại hình doanh nghiệp phổ biến trong nền kinh tế Việt nam hiện nay. Trong chương này, những vấn đề pháp lý về công ty TNHH sẽ được trình bày thành ba phần sau đây: (1) những vấn đề lý luận chung về công ty TNHH, (2) quy chế pháp lý về công ty TNHH có hai thành viên trở lên, và (3) quy chế pháp lý về công ty TNHH một thành viên. Văn bản pháp luật quan trọng nhất về công ty TNHH theo pháp luật hiện hành mà người đọc cần phải tham khảo là Luật Doanh nghiệp 2005.1 I. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ MÔ HÌNH CÔNG TY TRÁCH NHIỆM HỮU HẠN 1.1. Sự hình thành và phát triển của mô hình công ty TNHH Xét về mặt lịch sử, mô hình công ty TNHH ra đời sau hình thức công ty cổ phần và càng muộn hơn so với các loại hình công ty đối nhân.2 Các công ty theo mô hình của công ty TNHH mà chúng ta biết đến ngày nay thì chỉ thực sự xuất hiện ở cuối thế kỷ 19 và phát triển mạnh ở thế kỷ 20. Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng, mô hình công ty TNHH xuất hiện như là một sản phẩm của hoạt động lập pháp khi mà người Đức đã ‘sáng tạo’ ra mô hình Gesellschaft mit beschrankter Haftung – GmbH theo một đạo luật về công ty vào năm 1892.3 58 http://www.ebook.edu.vn Sự xuất hiện của mô hình công ty TNHH có lẽ sẽ thích hợp cho kinh doanh ở qui mô vừa và nhỏ. Mô hình công ty này vừa có yếu tố quan hệ nhân thân giữa các thành viên như công ty đối nhân, vừa có tư cách pháp nhân và chế độ trách nhiệm hữu hạn của thành viên như công ty cổ phần. Vì thế, mô hình này dường như đã được ưa chuộng ở tất cả các nước. Tỷ lệ các công ty TNHH trong tổng số các công ty thường chiếm rất cao, ví dụ, ở Anh, vào tháng 3 năm 2001, có tới 99% trong tổng số 1, 5 triệu công ty ở nước này là công ty TNHH (private company).4 Vào cuối tháng 6 năm 2002, ở Australia có tới 98,3 % trong tổng số 1,248 triệu các công ty là công ty TNHH (proprietary company limited by shares).5 Pháp luật công ty châu Âu đã được người Pháp đem đến Việt Nam từ cuối thế kỷ 19 và nửa đầu thế kỷ 20, vì thế chẳng có gì ngạc nhiên khi mà pháp luật công ty của Việt Nam đã bị ảnh hưởng lớn bởi mô hình luật công ty châu Âu. Các hình thức công ty như trong luật thương mại của Pháp đã xuất hiện trong các Bộ luật thời Pháp thuộc như Dân luật thi hành tại các Tòa Nam án Bắc kỳ 1931 và Bộ luật Thương mại Trung Kỳ 1942. Hai bộ luật này đều có qui định về các mô hình công ty, được gọi là hội hay công ty, mà chúng ta thấy ngày nay trong luật thực định của Việt Nam.6 Những qui định của Bộ luật Thuơng mại Trung kỳ vẫn tiếp tục được áp dụng tai miền Nam Việt Nam cho đến khi Bộ luật Thương mại Sài Gòn 1972 có hiệu lực áp dụng. Trong Bộ luật Thương mại Sài Gòn 1972, mô hình công ty TNHH (hội trách nhiệm hữu hạn) cũng tiếp tục được ghi nhận bên cạnh các hình thức công ty khác.7 Sau mấy thập kỷ vắng bóng kinh doanh tư nhân và luật công ty, thực hiện chính sách đổi mới, xây dựng nền kinh tế theo cơ chế thị trường và ghi nhận quyền tự do kinh doanh đã được khởi xướng từ Đại hội toàn quốc lần thứ VI (1986) của Đảng CSVN, ngày 21.12.1990, Quốc hội nước ta đã thông qua Luật công ty, đạo luật http://www.ebook.edu.vn 59 công ty đầu tiên từ khi độc lập (1945). Đạo luật này có các qui định về hai mô hình công ty là công ty TNHH và công ty cổ phần. Bên cạnh các qui tắc pháp lý áp dụng chung cho cả hai loại hình công ty, đạo luật này đã dành một chương riêng để qui định chi tiết về công ty TNHH. Do được ban hành trong những năm đầu tiên của thời kỳ đổi mới, các qui định về công ty TNHH trong Luật Công ty 1990 còn rất sơ xài. Vì thế, để đáp ứng đòi hỏi của công cuộc đổi mới, ngày 12.6.1999 Quốc hội nước ta đã thông qua Luật doanh nghiêp thay thế cho Luật công ty và Luật doanh nghiệp tư nhân năm 1990. Trong đạo luật mới này, mô hình công ty TNHH tiếp tục được khẳng định và công nhận them loại hình công ty TNHH một thành viên. Qua mấy năm đi vào cuôc sống, LN1999 đã thành công lớn trong việc tiếp tục khuyến khích, huy động các nguồn vốn cho phát triển nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần ở Việt Nam. Song, cùng với các đạo luật khác về các hình thức tổ chức kinh doanh, Luật DN 1999 cũng bộc lộ những hạn chế.8 Để tiếp tục đẩy mạnh công cuộc đổi mới, cải thiện môi trường kinh doanh đáp ứng đòi hỏi của việc hội nhập kinh tế quốc tế, tháng 11 năm 2005, Quốc hôi Việt Nam đã thông qua Luật DN mới với sự phát triển một bước so với Luật DN 1999. Hiện nay Luật DN 2005 qui định về loại hình công ty TNHH với hai mô hình: (1) công ty TNHH có hai thành viên trở lên, và (2) công ty TNHH một thành viên. Ở nhiều nước, ví dụ Anh, Mỹ, Úc, New Zealand …, người ta đã chấp nhận mô hình công ty một thành viên đã lâu và sự điều chỉnh pháp luật giữa công ty có một thành viên và các công ty có nhiều thành viên hầu như không khác nhau. Luật doanh nghiệp 2005 của Việt Nam không dành một mục riêng để qui định các vấn đề chung về công ty TNHH mà lại có hai 60 http://www.ebook.edu.vn mục riêng để qui định về công ty TNHH có hai thành viên trở lên và công ty TNHH một thành viên. 1. 2. Các đặc điểm cơ bản của công ty TNHH Trước khi các qui định của pháp luật thực định Việt Nam sẽ được trình bày ở phần hai và ba của chương này, rất cần thiết phải hiểu một cách cơ bản về bản chất của các công ty TNHH. Hiện nay, trên thế giới, mô hình công ty có cùng ‘dòng họ’ hay theo hinh thức như công ty TNHH hiện nay ở Việt Nam là rất phổ biến. Nhiều mô hình công ty trên thế giới tồn tại dưới các tên gọi và hình thức khác nhau, song chúng đều cùng một ‘dòng họ’ với loại hình công ty TNHH của Việt Nam. Chẳng hạn như ở Pháp có loại hình Sociètè à Responsabilité Limitée - SARL; ở Đức có mô hình GmbH - Gesellschaft mit ...