Bài giảng chuyên đề: Dược lý - Thuốc điều trị rối loạn Lipoprotein máu

Bài giảng chuyên đề "Dược lý - Thuốc điều trị rối loạn Lipoprotein máu" giới thiệu tới người đọc những nội dung sau: cấu trúc và phân loại lipoprotein, tăng Lipoprotein máu và phân loại sự tăng Lipoprotein máu, thuốc làm giảm hấp thu và tăng thải trừ lipid, thuốc làm giảm tổng hợp lipid, nguyên tắc điều trị rối loạn Lipoprotein máu.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng chuyên đề: Dược lý - Thuốc điều trị rối loạn Lipoprotein máu BÀI GIẢNG CHUYÊN ĐỀ: DƯỢC LÝ:THUỐC ĐIỀU TRỊ RỐI LOẠN LIPOPROTEIN MÁU 1 MỤC TIÊU CHUYÊN ĐỀ: Sau khi học xong chuyên đề “Dược lý: Thuốc điều trị rối loạnLipoprotein máu”, người học nắm được các kiến thức có liên quan như:Cấu trúc và phân loại lipoprotein; Tăng lipoprotein máu và phân loại sựtăng lipoprotein máu; Thuốc làm giảm hấp thu và tăng thải trừ lipid;Thuốc làm giảm tổng hợp lipid; Nguyên tắc điều trị rối loạn Lipoproteinmáu; 2 NỘI DUNG 1. ĐẠI CƯƠNG Tăng lipoprotein máu là một yếu tố gây nên vữa xơ động mạch và bệnhmạch vành. Để điều trị rối loạn lipoprotein máu, ngoài thay đổi chế độ ăn, đặcbiệt là ăn ít lipid, tăng cường hoạt động thể lực là những biện pháp rất quantrọng, thì không thể thiếu được các thuốc hạ lipopro tein máu. 1.1. Cấu trúc và phân loại lipoprotein Ở trong máu, các lipid không tan được, vì vậy phải kết hợp với proteinnhờ liên kết Van - der-Walls để tạo thành lipoprotein. Nhờ tạo thànhlipoprotein, tan được trong nước để vận chuyển đến các mô. Lipoprotei n códạng hình cầu với đường kính 100 -500 A° gồm 2 thành phần chính: - Phần ưa nước (phần vỏ ) chứa apoprotein, cholesterol tự do vàphospholipid. - Phần kỵ nước (trung tâm) chứa cholesterol este hoá, triglycerid. Protein gắn vào các lipid có nguồn gốc tạ i niêm mạc ruột hoặc tại gangọi là apolipoprotein. Dựa vào cấu trúc các acid amin, phân tử lượng và cácchức năng, apolipoprotein được xếp thành các nhóm khác nhau theo thứ tựchữ cái A, B, C, D, E. Trong mỗi nhóm, lại được xếp thành dưới nhóm, ví dụnhóm A gồm A1, A2, A4; nhóm B gồm B48, B100; C gồm C1, C2, C4 vànhóm E gồm E1, E2, E4. Do tỉ lệ protein và lipid khác nhau nên tỉ trọng dao động từ 0,9 đến trên1,2. Dựa vào tỷ trọng, lipoprotein được xếp thành 5 loại có chức năng khácnhau. - Hạt vi thể dưỡng chấp (chylomicron). - Lipoprotein tỷ trọng rất thấp (VLDL: very low density lipoprotein). 3 - Lipoprotein tỷ trọng thấp (LDL: low density lipoprotein). - Lipoprotein tỷ trọng trung bình (IDL: intermediate densitylipoprotein). - Lipoprotein tỷ trọng cao (HDL: high density lipoprotein). Trong mỗi tế bào, đặc biệt là tế bào gan, tế bào nội mô mao mạch cóchứa bộ phận nhận cảm đặc hiệu LDL gọi là LDL-receptor. Receptor này cóchức năng nhập LDL vào trong tế bào và giải phóng lipid thông qua enzymtrong lysosom . Khi lượng cholesterol trong tế bào tăng cao so với nhu cầu, sựtổng hợp LDL-receptor ở màng tế bào giảm xuống. Ngược lại, khi lượngcholesterol trong nội bào giảm, thì sự tổng hợp LDL-receptor ở màng tế bàotăng lên. Cho đến nay, cơ chế vận chuyển choles terol của HDL vẫn còn chưađược biết rõ. Theo một số tác giả, thì dưới tác dụng của lecithin cholesterolacyltransferase (LCAT), cùng với sự hoạt hóa apolipoprotein AI, cholesteroltự do của VLDL và LDL bị ester hóa đi vào phần trung tâm không phân cựccủa HDL; HDL sẽ vận chuyển cholesterol này đến gan và bị chuyển hóa.HDL có vai trò rất quan trọng trong bệnh vữa xơ động mạch, khi HDL trongmáu < 0,3g/l, thì tỷ lệ vữa xơ động mạch cao và ngược lại khi nồng độ HDL >0,76g/l thì tỷ lệ vữa xơ động mạch rất t hấp. Một thuốc hạ lipoprotein tốt làthuốc làm giảm mạnh LDL và gây tăng HDL rõ rệt. Mỗi tế bào cũng tự tổng hợp cholesterol từ acetyl CoA nhờhydroxymethyl glutaryl - CoA reductase (HMG - CoA - reductase). Hoạt tínhcủa enzym này bị giảm khi lượng cholesterol trong tế bào tăng cao và ngượclại, hoạt tính tăng khi lượng cholesterol trong nội bào giảm xuống. 4 1.2. Tăng lipoprotein máu và phân loại sự tăng lipoprotein máu Ở cơ thể bình thường, nồng độ các lipoprotein trong máu tồn tại trongtrạng thái cân b ằng động. Khi có rối loạn trạng thái cân bằng động này sẽ gâynên rối loạn chuyển hóa lipoprotein máu. Sự rối loạn có thể do: - Tăng cường cholesterol, triglycerid ngoại sinh. - Rối loạn chức năng xúc tác chuyển hóa lipoprotein của lipoproteinase. - Yếu tố toàn thân làm tăng chuyển hóa glucid, protid để tổng hợp lipidvà tăng hoạt động của số hormon làm giảm thuỷ phân lipid ở trong cơ, gan vàmỡ như bệnh đái tháo đường, hội chứng thận hư, tăng ure máu, suy giáp,nghiện rượu, dùng thuốc tránh thai, corticoid, ức chế β- giao cảm... - Yếu tố di truyền: Ở một số người có rối loạn chuyển hóa lipoprotein,mang tính chất di truyền. Ở những người này, thấy có sự giảm số lượng LDL-receptor hoặc giảm chất lượng receptor này. Dựa vào tăng các loại lipoprotein sự tăng l ipoprotein máu được chiathành 6 typ khác nhau: I, IIa, IIb, III, IV và V. Đến nay, 99% hội chứng tăng lipoprotein máu thuộc typ IIa, IIb và IV.Nhiều thuốc hạ lipoprotein đã được nghiên cứu và được dùng trên lâm sàngvới nhiều cơ chế khác nhau, nhưng chưa có thuốc nào có tác dụng tốt trên tấtcả các typ của rối loạn lipoprotein máu. 2. THUỐC ĐIỀU TRỊ RỐI LOẠN LIPOPROTEIN MÁU Dựa vào cơ chế tác dụng trên lipoprotein, thuốc được chia thành 2nhóm chính: - Làm giảm hấp thu và tăng thải trừ lipid - Làm giảm tổng hợp lipid. 5 2.1. Thuốc làm giảm hấp thu và tăng thải trừ lipid Là những thuốc có tính hấp thụ mạnh, tạo phức với acid mật, làm giảmquá trình nhũ hóa các lipid ở ruột, dẫn đến giảm hấp thu và tăng thải lipid quaphân. Ngoài ra, các thuốc nhóm này gián tiếp làm tăng chuyển hóacholesterol tạo thành acid mật thông qua sự thoát ức chế hydroxylase ởmicrosom gan (hydroxylase là enzym điều hòa tổng hợp acid mật từcholesterol bị ức chế bởi acid mật), và làm tăng số lượng và hoạt tính LDL -receptor ở màng tế bào. 2.1.1. Cholestyramin Là chất nhựa trao đổi ion, có t ...