Bài giảng Dân số và phát triển: Bài 1 - ThS. Nguyễn Thành Nghị

Nội dung của bài 1 Nhập môn dân số và phát triển nằm trong bài giảng dân số và phát triển nhằm trình bày về khái niệm, đối tượng, mục tiêu, phạm vi và phương pháp của môn dân số và phát triển, trình bày được khái quát bức tranh dân số thế giới và dân số Việt Nam, hiểu được một cách khái quát mối liên hệ qua lại giữa dân số với các vấn đề phát triển.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Dân số và phát triển: Bài 1 - ThS. Nguyễn Thành NghịNhËp M«n D©n sè vµ Ph¸t triÓn Bé M«n D©n sè häc Tr-êng §H Y tÕ C«ng céng 1 Môc tiªuSau khi häc xong bµi nµy, häc viªn cã thÓ:1. Nªu ®-îc kh¸i niÖm, môc ®Ých, ®èi t-îng, ph¹m vi, vµ ph-¬ng ph¸p cña m«n d©n sè vµ ph¸t triÓn2. Tr×nh bµy ®-îc kh¸i qu¸t bøc tranh d©n sè thÕ giíi vµ d©n sè ViÖt Nam.3. HiÓu ®-îc mét c¸ch kh¸i qu¸t mèi liªn hÖ qua l¹i gi÷a d©n sè víi c¸c vÊn ®Ò ph¸t triÓn 2 Mét sè kh¸i niÖmNghiªn cøu d©n sè (Population Studies):- Nghiªn cøu vÒ d©n sè con ng-êi, ®Æc biÖt vÒ quy m«, c¬ cÊu, vµ sù thay ®æi cña nã theo thêi gian- T×m ra lêi gi¶i thÝch cho nh÷ng xu h-íng thay ®æi vµ nguyªn nh©n sù thay ®æi ®ã.- Dù b¸o thay ®æi trong t-¬ng lai vµ hËu qu¶ cña nã.D©n sè häc (Demography): lµ khoa häc vÒ nh÷ng thèng kª vµ ph©n tÝch c¸c sè liÖu d©n sè. 3 Mét sè kh¸i niÖm„ D©n sè vµ ph¸t triÓn nghiªn cøu mèi t¸c ®éng qua l¹i gi÷a d©n sè (häc) víi c¸c vÊn ®Ò liªn quan gåm x· héi, kinh tÕ, m«i trêng,…„ “Mét d©n sè”: chØ mét tËp hîp ngêi t¹i mét thêi ®iÓm x¸c ®Þnh nµo ®ã. VD: D©n sè ViÖt Nam n¨m 1999.„ HoÆc mét tËp hîp ng-êi tån t¹i trong mét kho¶ng thêi gian liªn tôc vµ cã sù thay ®æi kh«ng ngõng. VD: d©n sè ViÖt Nam thÕ kû XX. Sù thay ®æi cña mçi c¸ nh©n gi÷a c¸c nhãm nhá chÝnh lµ môc tiªu chÝnh cña d©n sè häc 4 Ph¸t triÓn lµ g×?„ Lµ mét qu¸ tr×nh mét x· héi ®¹t ®Õn møc tho¶ m·n c¸c nhu cÇu mµ x· héi ®ã cho lµ thiÕt yÕu.„ Cô thÓ h¬n, ph¸t triÓn lµ sù t¨ng tr-ëng vÒ kinh tÕ, sù tiÕn bé cña x· héi, vµ sù bÒn v÷ng vÒ m«i tr-êng.„ Nh- vËy ph¸t triÓn lµ mét ph¹m trï liªn quan ®Õn mäi mÆt cña mét x· héi, kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ kinh tÕ, mµ c¶ con ng-êi vµ m«i tr-êng xung quanh nã. 5 §èi t-îng1. D©n sè:- Quy m«, c¬ cÊu d©n sè- BiÕn ®æi d©n sè: sinh, chÕt, di d©n, kÕt h«n, ly h«n,… (cßn gäi c¸c biÕn ®éng tù nhiªn vµ biÕn ®éng c¬ häc) sinh/ chÕt ®i/ ®Õn biÕn ®éng x· héi 6 §èi t-îng2. Ph¸t triÓn: kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi, m«i tr-êng, y tÕ,gi¸o dôc, v.v. trong bèi c¶nh liªn quan ®Õn mét d©n sè côthÓ.3. Mèi t¸c ®éng qua l¹i gi÷a thay ®æi d©n sè víi c¸c vÊn®Ò ph¸t triÓn nªu trªn.VÝ dô vÒ chØ sè ph¸t triÓn: HDINăm 1990, lần đầu tiên, Chương trình Phát triển củaLiên hợp quốc đưa ra cách tính “chỉ số phát triển conngười” (The Human Development Index, viết tắt là HDI)để đánh giá trình độ phát triển của các nước. Chỉ số nàyđược tổng hợp từ các chỉ tiêu về kinh tế, giáo dục và sứckhoẻ (0 – 1). 7 Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu1. C¸c ph-¬ng ph¸p thèng kª to¸n: 1. TÝnh to¸n c¸c x¸c suÊt, tÇn sè, tÇn suÊt, tû lÖ, v.v. 2. C¸c kü thuËt håi qui ‟ t-¬ng quan, x©y dùng c¸c m« h×nh d©n sè, d©n sè ph¸t triÓn th«ng qua c¸c hµm sè to¸n häc.2. Liªn quan chÆt chÏ víi Thèng kª, DÞch tÔ häc, Søc kháe sinh s¶n, Kinh tÕ häc, v.v. 8 Ph-¬ng tr×nh c©n b»ng d©n sèMét ph-¬ng tr×nh ®Æc biÖt h÷u Ých trong nghiªn cøu d©nsè: P(t) = P(0) + Sinh (0 ®Õn t) - ChÕt (0 ®Õn t) + Di c- ®Õn (0 ®Õn t) - Di c- ®i (0 ®Õn t)DS t¹i thêi ®iÓm t b»ng DS t¹i thêi ®iÓm 0 (c¸ch thêi®iÓm t lµ t n¨m), céng víi sè sinh ra, trõ ®i sè chÕt, céngsè di c- ®Õn, vµ trõ ®i sè di c- ®i trong kho¶ng thêi gian tn¨m ®ã.Ph-¬ng tr×nh nµy cã thÓ ¸p dông víi c¸c d©n sè nhá kh¸cnhau, VD d©n sè 10-14 tuæi cña Hµ néi.Tãm t¾t l¹i, nghiªn cøu:Sinh - ChÕt - KÕt - Ly - §i - §Õn 9Ph-¬ng tr×nh c©n b»ng d©n sèSinh ChÕt §Õn §i 10 LÞch sö ph¸t triÓn DS trªn ThÕ giíi„ Ng-êi hiÖn ®¹i: c¸ch ®©y kho¶ng 4 v¹n n¨m„ DS ThÕ giíi: U.S. 310,552,623. World 6,877,116,401 14:37 UTC (EST+5) Oct 24, 2010„ DS ThÕ giíi -íc tÝnh ®Õn n¨m 2050 sÏ lµ 8,918 tû ng-êi.„ Tû lÖ ph¸t triÓn DS hµng n¨m hiÖn nay lµ 1,4% 11 Gia t¨ng d©n sè thÕ giíi hµng n¨mTriÖu ng-êi 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 1951 1956 1961 1966 1971 1976 1981 1986 1991 1996 2001 Source: United Nations, World Population Prospects: The 2002 Revision, 2003. 12 Tû suÊt sinh vµ chÕt (toµn thÕ giíi)Tû suÊt sinh, chÕt vµ t¨ng tù nhiªn (trªn 1000 d©n) 40 35 ...