Bài giảng điều hòa thân nhiệt

Điều hòa thân nhiệt là chức năng giữ cho nhiệt độ cơ thể "hằng định" trong điều kiện nhiệt độ môi trường thay đổi. Nhiệt độ cơ thể (TN) thay đổi - hoạt động của các cơ quan bị thay đổi. Khi bị bệnh (nhất là nhiễm khuẩn) - TN thay đổi. Theo dõi TN - chuẩn đoán, theo dõi, tiên lượng điều trị bệnh.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng điều hòa thân nhiệt ®iÒu hoμ th©n nhiÖt môc tiªu häc tËp:- Tr×nh bμy ®−îc th©n nhiÖt vμ dao ®éngth©n nhiÖt.- C¸c con ®−êng sinh nhiÖt vμ th¶i nhiÖt.- Ph¶n x¹ ®iÒu nhiÖt.1. H»ng nhiÖt vμ biÕn nhiÖt §éng vËt biÕn nhiÖt (§V m¸u l¹nh). §éng vËt h»ng nhiÖt (§V m¸u nãng). H»ng nhiÖt ë §V m¸u nãng rÊt quan träng.- §iÒu nhiÖt lμ gi÷ cho nhiÖt ®é c¬ thÓ h»ng®Þnh” trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é m«i tr−êngthay ®æi.2. Th©n nhiÖt TN lμ nhiÖt ®é c¬ thÓ do qu¸ chuyÓn ho¸ vËtchÊt t¹o ra. Chia TN lμm 2 lo¹i: nhiÖt ®é ngo¹i vi vμnhiÖt ®é trung t©m. TN lμ chØ nhiÖt ®é trungt©m cña c¬ thÓ.2.1. NhiÖt ®é trung t©m.-N§ TT©m, gäi lμ “nhiÖt ®é lâi”, lμ N§cña c¸c c¬ quan néi t¹ng ...- §Æc ®iÓm: lu«n cao , æn ®Þnh, Ýt chÞu¶nh h−ëng cña N§ m«i tr−êng, ¶nhh−ëng trùc tiÕp tíi CH TB.Th−êng ®o N§TT©m ë: Trùc trμng : 36o5-37o5C D−íi l−ìi : thÊp h¬n trùc trμng 005C Hè n¸ch : thÊp h¬n trùc trμng 006-10C(th−êng ®−îc dïng nhÊt). Th«ng th−êng N§ hè n¸ch: 3602-3609C(lÊy giíi h¹n trung b×nh lμ 370C).2.2. NhiÖt ®é ngo¹i vi- Lμ N§ ë phÇn da c¬ thÓ, hay N§ vá,- §Æc ®iÓm: thÊp h¬n N§TT, Ýt ¶nh h−ëngtíi chuyÓn ho¸ vËt chÊt, dao ®éng theo N§m«i tr−êng. - N§ ë c¸c vïng da lμ kh¸c nhau: cao ëth©n m×nh, ®Çu; thÊp dÇn tõ ®Çu chi ®Õnngän chi. - N§ da th−êng ®−îc dïng ®Ó NC trongy häc lao ®éng. Burton ®· ®−a ra kh¸i niÖm N§ da trungb×nh (T0dtb): T0dtb = (T0 da ngùc x 0,5) + (T0 da c¼ngch©n x 0,36) + (T0 da c¼ng tay x 0,14). (Trong ®ã: 0,5; 0,36; 0,14 lμ hÖ sè chØphÇn diÖn tÝch da: th©n, chi d−íi, chi trªnso víi toμn c¬ thÓ). Ttbct = 0,6 To tr.tr. + 0,4 To tbd2.3. Dao ®éng b×nh th−êng cña th©n nhiÖt- Dao ®éng trong ngμy: 0,5 - 0,70C (thÊp: 2-4 giês¸ng, cao :13-15 giê chiÒu).- Ngñ: To thÊp h¬n thøc.- Khi nãng, sau ¨n, sau lao ®éng: To t¨ng 1-20C.- ë phô n÷, nöa sau CKKN To t¨ng 0,3-0,50C.-Giíi h¹n nhiÖt ®é c¬ thÓ: 250-420C. khi To 420C: chÕt.3. Qu¸ tr×nh sinh nhiÖt3.1. ChuyÓn ho¸ vËt chÊt- Oxy ho¸ vËt chÊt trong c¬ thÓ lμ nguån SNc¬ b¶n: CHVC ë gan chiÕm 20-30% → nhiÖt®é: 37,80-380C.- HÖ giao c¶m, T3, T4, glucocorticoid,progesteron, catecholamin: lμm t¨ng CH →t¨ng SN.- SN lμ th−êng xuyªn, nh−ng t¨ng ë m«itr−êng l¹nh vμ gi¶m ë m«i tr−êng nãng. 3.2. Co c¬-Co c¬, ho¸ n¨ng→c¬ n¨ng vμ nhiÖt n¨ng(75% n¨ng l−îng sinh ra d−íi d¹ng nhiÖt).- C¨ng c¬ SN t¨ng 10% so víi khi c¬ ëtr¹ng th¸i gi·n. Khi lao ®éng nÆng, tiªu haoNL t¨ng 400-500% so víi lóc nghØ.- Run c¬ do l¹nh, SN t¨ng tíi 200% so víilóc yªn nghØ. 4. Qu¸ tr×nh th¶i nhiÖt. Sù th¶i nhiÖt phô thuéc nhiÒu vμo 2 yÕutè: líp c¸ch nhiÖt vμ hÖ to¶ nhiÖt cña da.4.1. Líp c¸ch nhiÖt vμ hÖ to¶ nhiÖt cña da.- Líp c¸ch nhiÖt bao gåm da vμ c¸c m« dd(m« mì) c¸ch nhiÖt tèt. Phô n÷ cã líp mìdd dμy h¬n→ c¸ch nhiÖt tèt h¬n nam . - HÖ to¶ nhiÖt cña da phô thuéc qu¸tr×nh §H dßng m¸u qua hÖ m¹ch dd.4.2. Th¶i nhiÖt b»ng truyÒn nhiÖt- TruyÒn nhiÖt bøc x¹: nhiÖt truyÒn tõ vËt cãnhiÖt ®é cao sang vËt nhiÖt ®é thÊp mμkh«ng tiÕp xóc trùc tiÕp. Mμu tr¾ng ph¶n chiÕu 100% tia bøc x¹,mμu ®en hÊp thô 100% tia bøc x¹ nhiÖt cñamÆt trêi. 4.2. Th¶i nhiÖt b»ng truyÒn nhiÖt- DÉn truyÒn nhiÖt: lμ truyÒn nhiÖt trùc tiÕpkhi c¬ thÓ tiÕp xóc trùc tiÕp víi vËt cã nhiÖt®é thÊp h¬n.- TruyÒn nhiÖt ®èi l−u: c¬ thÓ tiÕp xóc víikh«ng khÝ hoÆc n−íc cã nhiÖt ®é thÊp h¬nnhiÖt ®é da vμ lu«n chuyÓn ®éng, t¹o nªndßng ®èi l−u. TruyÒn nhiÖt ®èi l−u phô thuéc vμodiÖn tÝch da vμ tèc ®é giã. C¬ thÓ ng©m m×nhtrong n−íc → truyÒn nhiÖt ®èi l−u nhanh h¬nnhiÒu so víi kh«ng khÝ→dÔ c¶m l¹nh. *Ba h×nh thøc th¶i nhiÖt nªu trªn chØ thùchiÖn ®−îc khi nhiÖt ®é da lín h¬n nhiÖt ®ém«i tr−êng. NÕu nhiÖt ®é m«i tr−êng >340C th× c¬ thÓl¹i nhËn nhiÖt tõ m«i tr−êng.4.3. Th¶i nhiÖt b»ng ®−êng bèc h¬i n−íc- 1g H2O tõ láng thμnh h¬i: lÊy ®i 0,58 KCal.- C¬ thÓ th¶i 400-500KCal/24h, t−¬ng ®−¬ngth¶i 700-900ml H2O, (300-350ml qua ®−êng h«hÊp; 400-600ml qua da).+ Bèc h¬i n−íc qua ®−êng h« hÊp: th«ng khÝphæi t¨ng→bèc h¬i n−íc t¨ng. Ýt cã ý nghÜachèng nãng ®èi víi ng−êi.+ Bèc h¬i n−íc qua da: qua kÏ c¸c tÕ bμo vàbμi tiÕt må h«i. - Kho¶ng 2 triÖu tuyÕnmå h«i ë bÒ mÆt da (trõm«i, sinh dôc). TuyÕn cã 2 phÇn:phÇn bói vμ phÇn èng.. Sù bμi tiÕt må h«i→ cãc¬ chÕ thÝch nghi. ĐH ho¹t ®éng cña tuyÕn do hÖ thÇn kinhgiao c¶m vμ c¸c yÕu tè thÓ dÞch.-Sîi giao c¶m chi phèi tuyÕn må h«i tiÕtAcetylcholin;-catecholamin còng kÝch thÝch bμi tiÕt må h«i. - C¸c hormon: mineralocorticoid lμm t¨ng t¸ihÊp thu Na+, Cl-, t¨ng ®μo th¶i K+. - Mét sè chÊt: pilocarpin, cholin, eserin,prostigmin lμm t¨ng bμi tiÕt må h«i. atropinlμm øc chÕ bμi tiÕt må h«i. Theo Dubois Reymond : khi nhiÖt ®é -kh«ng khÝ 200C: Lóc nghØ c¬ thÓ th¶i 100KCal/h (bøcx¹ 66%; bèc h¬i 19%, dÉn truyÒn vμ ®èil−u 15%). Sau khi thi ®Êu TT→ tæng nhiÖt th¶i600 KCal/h: - bèc h¬i n−íc 75%, - bøc x¹ 12%, - ®èi l−u vμ dÉn truyÒn 13%. - Khi nhiÖt ®é kh«ng khÝ >350C: th¶i nhiÖt chØcßn con ®−ên ...