Bài giảng ĐỘC HỌC MÔI TRƯỜNG - Phần 2

Chương 3: phương thức chất độc vào cơ thể 1. Giới thiệu Phản ứng của cơ thể (response) đối với một chất độc hoá học phụ thuộc trực tiếp vào liều lượng hoá chất được chuyển đến bộ phận tiếp nhận. Cần hiểu rõ sự tiếp xúc (sự phơi nhiễm) và liều lượng. - Sự tiếp xúc (exposure): là việc có mặt của một chất lạ đối với cơ thể (xenobiotic) trong cơ thể sinh vật. Đơn vị của sự tiếp xúc là ppm hoặc đơn vị khối lượng/m3 không khí, lít nước, kg thực phẩm. Sự tiếp xúc qua...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng ĐỘC HỌC MÔI TRƯỜNG - Phần 2 Ch¬ng 3: ph¬ng thøc chÊt ®éc vµo c¬ thÓ 1. Giíi thiÖu Ph¶n øng cña c¬ thÓ (response) ®èi víi mét chÊt ®éc ho¸ häc phô thuéctrùc tiÕp vµo liÒu lîng ho¸ chÊt ®îc chuyÓn ®Õn bé phËn tiÕp nhËn. CÇn hiÓu râ sù tiÕp xóc (sù ph¬i nhiÔm) vµ liÒu lîng. - Sù tiÕp xóc (exposure): lµ viÖc cã mÆt cña mét chÊt l¹ ®èi víi c¬ thÓ(xenobiotic) trong c¬ thÓ sinh vËt. §¬n vÞ cña sù tiÕp xóc lµ ppm hoÆc ®¬n vÞkhèi lîng/m3 kh«ng khÝ, lÝt níc, kg thùc phÈm. Sù tiÕp xóc qua da thêngbiÓu diÔn theo nång ®é/diÖn tÝch bÒ mÆt c¬ thÓ. - LiÒu lîng (dose) lµ lîng chÊt ngo¹i sinh (chÊt l¹ ®èi víi c¬ thÓ) tiÕpcËn bé phËn ®Ých vµ g©y ra ph¶n øng ho¸ häc gi÷a chÊt ®éc vµ c¸c hîp chÊtnéi sinh trong bé phËn ®Ých ®ã. §¬n vÞ biÓu diÔn liÒu lîng thêng lµ khèilîng chÊt ®éc/kg träng lîng c¬ thÓ hay m2 bÒ mÆt c¬ thÓ. Khi x¶y ra tiÕp xóc chÊt ®éc ph¶i tõ m«i trêng vµo c¬ thÓ, vËn chuyÓntíi tÕ bµo qua bÒ mÆt c¬ thÓ (da, phæi, èng tiªu ho¸), qu¸ tr×nh ®ã gäi lµ hÊpthô hay nãi mét c¸ch ®Æc thï h¬n lµ hÊp thô tõ m«i trêng vµo m¸u hoÆc hÖb¹ch cÇu. Tõ hÖ thèng tuÇn hoµn, c¸c chÊt ®éc ®i ®Õn mét vµi hay tÊt c¶ c¸c c¬quan trong c¬ thÓ. Qu¸ tr×nh nµy gäi lµ ph©n bè. Sù vËn chuyÓn chÊt ®éc tõ hÖ tuÇn hoµn vµo c¸c m« còng gäi lµ sù hÊpthô. Nã t¬ng tù nh sù vËn chuyÓn ho¸ chÊt tõ bÒ mÆt c¬ thÓ ®Õn hÖ tuÇnhoµn. V× thÕ, ta ph¶i xÐt c¶ 2 kiÓu hÊp thô. 1/ ChuyÓn tõ bÒ mÆt c¬ thÓ vµo m¸u (hay b¹ch huyÕt) 2/ ChuyÓn tõ m¸u vµo c¸c m«. Sù lo¹i bá chÊt ®éc khái c¬ thÓ gäi lµ bµi tiÕt. Qu¸ tr×nh nµy thùc hiÖn®îc nhê c¸c ho¹t ®éng ®Æc biÖt cña thËn (t¹o ra níc tiÓu), gan (t¹o ra mËt)vµ phæi (thë ra c¸c hîp chÊt bay h¬i). 2. HÊp thô Qu¸ tr×nh vËn chuyÓn cña ho¸ chÊt tõ n¬i tiÕp xóc sÏ ®îc chuyÓn vµohÖ tuÇn hoµn . 14 ChÊt ®éc  bÒ mÆt c¬ thÓ (vÝ dô da, phæi  hÖ tuÇn hoµn (m¸u, b¹ch cÇu) ChÊt ®éc ph¶i ®i mét sè mµng tÕ bµo tríc khi ®i s©u vµo c¬ thÓ ®Õn c¸ctæ chøc c¬ quan… 2.1. Mµng tÕ bµo: hÇu hÕt c¸c trêng hîp, chÊt ®éc ph¶i xuyªn quamµng tÕ bµo, ®i ®Õn vÞ trÝ môc tiªu ®Ó t¹o ra ph¶n øng sinh häc. H×nh vÏ H×nh 3-1: CÊu tróc líp mµng tÕ bµo H×nh 3-2 lµ s¬ ®å mét tÕ bµo ®éng vËt. Mét phÇn cña mµng tÕ bµo nµy®îc phãng ®¹i ë h×nh 3-3, ®Ó biÓu diÔn c¸c phospholipid vµ protein cÊu t¹onªn mµng tÕ bµo. H×nh vÏ H×nh 3-2: Mét tÕ bµo ®éng vËt H×nh vÏ H×nh 3-3: Mét phÇn nhá mµng tÕ bµo ®éng vËt phãng to PhÇn mµng tÕ bµo cã cÊu tróc bëi c¸c sîi phospholipid vµ protein. C¸cph©n tö phospholipid ®îc biÓu diÔn b»ng c¸c h×nh trßn cã ®u«i dµi, c¸c ph©ntö protein ®îc ®¹i diÖn b»ng c¸c sîi zic z¾c mang ®iÖn tÝch + vµ - H×nh 3-3 minh häa mét ph©n tö phospholipid lµ phosphatidylcholinedistearate (trong thùc tÕ cã rÊt nhiÒu lo¹i ph©n tö t¬ng tù trong mµng tÕ bµo)vµ ®Çu ph©n tö ph©n cùc, tan trong níc, ®u«i kh«ng ph©n cùc, tan trong mì. H×nh vÏ. 15 CH 3 | CH3-N-CH3 | CH 2 PhÇn ®Çu ph©n tö | O phospholipid | (ph©n cùc tan O-P=O | trong níc) O | CH 2 | CH 2 O O ®u«i ph©n tö | | |O = C C=O phospholipid | | (kh«ng ph©n cùc (H2C) (CH2)16 16 | | tan trong mì) H3C CH 3 H×nh 3-4: CÊu tróc cña mét lo¹i ph©n tö phospholipit CÊu tróc nµy cã ý nghÜa rÊt quan träng trong hÊp thô vµ bµi tiÕt. Nã nhmét lãp mµng dÇu trong m«i trêng níc. C¸c protein h×nh cÇu trong mµng dichuyÓn tù do däc theo bÒ mÆt cña mµng. Mét sè ph©n tö protein ®i xuyªn quamµng t¹o mét kªnh a níc trong mµng lipid. C¸c ph©n tö nhá tan trongníc vµ c¸c ion cã thÓ khuyÕt t¸n qua mµng theo kªnh nµy, cßn c¸c ph©n tötan trong mì l¹i khuyÕch t¸n qua ph ...