Bài giảng Lịch sử nhà nước và pháp luật Việt Nam: Bài 5 - ThS. Nguyễn Thị Nguyệt

"Bài giảng Lịch sử nhà nước và pháp luật Việt Nam - Bài 5: Nhà nước và pháp luật thời kỳ Lý – Trần – Hồ (thế kỷ XI- XV)" được biên soạn nhằm tìm hiểu cách thức tổ chức chính quyền trung ương và địa phương trong giai đoạn triều Lý – Trần – Hồ; các hình thức pháp luật tồn tại trong thời kỳ này; thành tựu pháp luật thời kỳ này trên các lĩnh vực pháp luật.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Lịch sử nhà nước và pháp luật Việt Nam: Bài 5 - ThS. Nguyễn Thị Nguyệt LỊCH SỬ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT VIỆT NAM Giảng viên: ThS. Nguyễn Thị Nguyệt 11 v1.0015104206 BÀI 5 NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT THỜI KỲ LÝ – TRẦN – HỒ (THẾ KỶ XI – XV) Giảng viên: ThS. Nguyễn Thị Nguyệt v1.0015104206 2 MỤC TIÊU BÀI HỌC • Trình bày được cách thức tổ chức chính quyền trung ương và địa phương trong giai đoạn triều Lý – Trần – Hồ. • Chỉ ra được các hình thức pháp luật tồn tại trong thời kỳ này. • Chỉ ra được thành tựu pháp luật thời kỳ này trên các lĩnh vực pháp luật. v1.0015104206 3 CÁC KIẾN THỨC CẦN CÓ Để học được tốt môn học này, người học phải học xong môn Lý luận Nhà nước và pháp luật Việt Nam. v1.0015104206 4 HƯỚNG DẪN HỌC • Đọc tài liệu tham khảo. • Thảo luận với giảng viên và các sinh viên khác về những vấn đề chưa nắm rõ. v1.0015104206 5 CẤU TRÚC NỘI DUNG 5.1. Tổ chức bộ máy nhà nước 5.2. Tình hình pháp luật v1.0015104206 6 5.1. TỔ CHỨC BỘ MÁY NHÀ NƯỚC 5.1.1. Chính quyền 5.1.2. Chính quyền trung ương địa phương 5.1.3. Tổ chức quân đội v1.0015104206 7 5.1.1. CHÍNH QUYỀN TRUNG ƯƠNG Bộ máy nhà nước từ thời Lý sang thời Trần, Hồ được tổ chức về cơ bản giống các triều đại trước và có sự hoàn chỉnh thêm. Có thể tóm tắt tổ chức bộ máy trung ương triều đình Lý, Trần, Hồ bằng sơ đồ: Vua Tể tướng Các quan đại thần Các bộ Các cơ quan quản lí (Tam công, Tam cô, (Thượng thư, chuyên môn khác Tam tứ, Thái úy, Thị lang) (Viện, Đài, Phủ, ti, Thiếu úy, Giám, cục) Binh chương sự) v1.0015104206 8 5.1.1. CHÍNH QUYỀN TRUNG ƯƠNG (tiếp theo) • Vua (Hoàng đế): là người nắm trọn quyền lực (lập pháp, hành pháp và tư pháp). Tuy nhiên các vị vua trong thời kỳ này có những nét riêng biệt so với các vị vua thời kì sau này:  Các vua Lý, Trần buổi ban đầu thường xuất thân từ tầng lớp bình dân.  Coi tư tưởng thân dân là chính sách quan trọng của Nhà nước.  Nhiều vị vua trong thời kì này trực tiếp cầm quân đánh giặc.  Nhìn chung, các vị vua thời kỳ này vừa nắm vương quyền và thần quyền nhưng chưa đến mức độ chuyên quyền; vừa là hoàng đế của một nước vừa là thủ lĩnh của cộng đồng dân tộc. • Cơ cấu tổ chức bộ máy triều đình:  Các quan đại thần: Có 9 quan văn, 3 quan võ là cố vấn cao cấp của nhà vua. Một trong số các quan đại thần thường kiêm chức vụ Tể tướng.  Các bộ: là những cơ quan thực thi quyền hành pháp, đứng đầu mỗi bộ là Thượng thư, chức phó là Thị lang.  Các cơ quan chuyên môn: Giúp vua quản lý các lĩnh vực chuyên môn khác nhau gồm Đài, Viện, Giám, Phủ. v1.0015104206 9 5.1.2. CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG • Thời nhà Lý chia đất nước thành 24 lộ, dưới lộ là phủ, huyện, hương, giáp, thôn. Riêng khu vực miền núi thì chia thành châu, trại. • Đến nhà Trần, chia lại đơn vị hành chính, năm 1242 đổi 24 lộ thời Lý thành 12 lộ. Dưới lộ là phủ, châu, huyện và xã. Đứng đầu mỗi lộ là hai viên quan hành chính và quan tư pháp. Tùy từng địa phương mà còn có thêm các cơ quan thực hiện các chức năng kinh tế như: Hà đê chánh sứ, Đồn điền chánh sứ. • Đến nhà Hồ, vẫn giữ nguyên hệ thống tổ chức và chế độ quan lại cũ, có chăng nhà Hồ chỉ thay đổi một loạt nhân sự trong bộ máy nhà nước, thay các quý tộc Trần bằng đội ngũ quan liêu mới. v1.0015104206 10 5.1.2. CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG Từ năm 1010 Từ năm 1242 Từ năm 1397 Lộ – Trại Lộ Lộ (Thông phán – (An phủ Chánh sứ) (An phủ Chánh sứ) Chủ trại) Phủ – Châu Phủ – Châu Phủ (Tri phủ – Chuyển (Tri phủ – Tri châu) (Trấn phủ sứ) vận sứ) Xã Châu Hương, xã, sách (Đại, Tiểu tư xã, (Thông phán) Xã chính) Huyện (Lệnh úy) Xã (Xã chính) v1.0015104206 ...