Bài giảng Môi trường và phát triển: Phần I

Bài giảng Môi trường và phát triển: Phần I trình bày các nội dung: mở đầu, dân số và môi trường, một số vấn đề về phát triển và môi trường. Đây là tài liệu học tập và tham khảo dành cho sinh viên và giảng viên ngành Môi trường.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Môi trường và phát triển: Phần I TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC HUẾ Khoa Môi trường BÀI GIẢNGMÔI TRƯỜNG VÀ PHÁT TRIỂN Huế, 2010 CHƯƠNG 1. MỞ ĐẦU1.1. Khái niệm về môi trường1.1.1. Môi trường Có thể hiểu môi trường theo nghĩa rộng hay hẹp: - theo nghĩa rộng – môi trường là tất cả những gì bao quanh và có ảnh hưởng đến một vật thể hay sự kiện. - theo nghĩa gắn với con người và sinh vật (áp dụng trong giáo trình này), tham khảo định nghĩa: “Môi trường bao gồm các yếu tố tự nhiên và vật chất nhân tạo, bao quanh con người, có ảnh hưởng tới đời sống, sản xuất, sự tồn tại, phát triển của con người và sinh vật” (Luật BVMT Việt Nam 2005). Một số thuật ngữ liên quan: Hoạt động bảo vệ môi trường là hoạt động giữ cho môi trường trong lành, sạch đẹp;phòng ngừa, hạn chế tác động xấu đối với môi trường, ứng phó sự cố môi trường; khắc phục ônhiễm, suy thoái, phục hồi và cải thiện môi trường; khai thác, sử dụng hợp lý và tiết kiệm tàinguyên thiên nhiên; bảo vệ đa dạng sinh học. Ô nhiễm môi trường là sự biến đổi của các thành phần môi trường không phù hợp vớitiêu chuẩn môi trường, gây ảnh hưởng xấu đến con người, sinh vật. Suy thoái môi trường là sự suy giảm về chất lượng và số lượng của thành phần môitrường, gây ảnh hưởng xấu đối với con người và sinh vật. Sự cố môi trường là tai biến hoặc rủi ro xảy ra trong quá trình hoạt động của con ngườihoặc biến đổi thất thường của tự nhiên, gây ô nhiễm, suy thoái hoặc biến đổi môi trườngnghiêm trọng.1.1.2. Các thành phần của môi trường tự nhiên  Thạch quyển (lithosphere) hay còn gọi là địa quyển hay môi trường đất  Sinh quyển (biosphere) còn gọi là môi trường sinh học.  Khí quyển (atmosphere) hay môi trường không khí  Thủy quyển (hydrosphere) hay môi trường nước (Một số tài liệu còn phân chia thêm trí quyển – noosphere)1.1.3. Các chức năng cơ bản của môi trường Với sinh vật nói chung và con người nói riêng, môi trường có các chức năng:  là không gian sinh sống cho con người và sinh vật;  là nơi chứa đựng các nguồn tài nguyên cần thiết cho đời sống và sản xuất của con người;  là nơi chứa đựng các chất phế thải do con người tạo ra trong cuộc sống và sản xuất;  làm giảm nhẹ các tác động có hại của thiên nhiên tới con người và sinh vật;  lưu trữ và cung cấp các thông tin cho con người.1.2. Các tổng quan chung về phát triển1.2.1. Khái niệm về phát triển Phát triển là từ viết tắt của phát triển kinh tế xã hội. Phát triển là quá trình nâng caođiều kiện sống về vật chất và tinh thần cho con người bằng hoạt động tạo ra của cải vật chất,cải tiến quan hệ xã hội, nâng cao chất lượng văn hóa. Phát triển là xu thế chung của từng cánhân và cả loài người trong quá trình sống. Hiện nay, các nước phát triển phương tây được hầu hết nhân loại lấy làm hình mẫucho sự phát triển. Mỗi lĩnh vực khác nhau đều có xuất phát điểm và xu hướng tiến triển riêng Khoa Môi trường 1 Bài giảng Môi trường và phát triển – 2010(Bảng 1.1.). Sự phát triển của mỗi quốc gia, một địa phương được đánh giá thông qua các chỉtiêu cụ thể, ví dụ như: GDP, GNP, HDI,… Bảng 1.1. Xuất phát điểm và xu hướng phát triển của một số lĩnh vực TT Lĩnh vực Xuất phát điểm Xu hướng 1. Kinh tế Cơ cấu tiền công nghiệp, Cơ cấu công nghiệp sau khi trải kinh tế chủ yếu là nông qua quá trình công nghiệp hóa, 2/3 nghiệp với nhiều người lao số người lao động trong lĩnh vực động, hạn chế người mua, ít dịch vụ, số người sản xuất hạn nguyên liệu sản xuất, ít bị chế, rất nhiều người mua, trao đổi tiền tệ hóa. hoàn toàn bằng tiền tệ lớn. 2. Không gian Trên 80% dân cư sống dàn Đô thị hóa, trên 80% dân cư tập trải trên những vùng đất trung trong không gian địa lý hạn trồng trọt (mô hình nông chế (mô hình hệ thống đô thị). thôn). 3. Xã hội Tính đơn giản của tổ chức Quốc tế hóa, cộng đồng có tính tổ chính trị cộng đồng, cộng đồng có chức cao, cộng đồng lớn, phong quy mô nhỏ (làng, thôn). phú về mặt thể chế (dân tộc/thế giới). 4. Văn hóa Vai trò nổi bậc của gia đình Phương tây hóa, chủ nghĩa cá và cộng đồng tông tộc trong nhân, quan hệ xã hội được thực các quan hệ xã hội (văn hóa hiện chủ yếu thông qua môi giới truyền thống). ...