Bài giảng môn học Pháp luật đại cương: Phần 2

Bài giảng "Pháp luật đại cương" Phần 2 cung cấp cho người học những kiến thức như cơ chế điều chỉnh pháp luật đối với các quan hệ xã hội; luật hiến pháp và luật hành chính; cơ sở pháp luật về hoạt động tư pháp; luật tài nguyên nước. Mời các bạn cùng tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng môn học Pháp luật đại cương: Phần 2 ch−¬ng iv C¬ chÕ ®iÒu chØnh ph¸p luËt ®èi víi c¸c quan hÖ x· héi Nhµ n−íc ViÖt Nam còng nh− bÊt kú mét nhµ n−íc nµo kh¸c ®Òu ph¶i sö dông ph¸pluËt nh− lµ mét c«ng cô chñ yÕu ®Ó thùc hiÖn vai trß qu¶n lý cña m×nh. V× vËy, viÖc qu¶n lýb»ng ph¸p luËt còng lµ mét ®Æc tr−ng cña viÖc qu¶n lý nhµ n−íc. Nhµ n−íc qu¶n lý x· héib»ng ph¸p luËt th«ng qua mét c¬ chÕ nhÊt ®Þnh ®−îc gäi lµ c¬ chÕ ®iÒu chØnh c¸c quan hÖx· héi b»ng ph¸p luËt. Nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy, mét mÆt chóng ta n¾m ®−îc nh÷ng c¸chthøc, ph−¬ng ph¸p nhµ n−íc t¸c ®éng vµo c¸c quan hÖ x· héi th«ng qua ph¸p luËt, mÆt kh¸cqua ®ã chóng ta còng n¾m ®−îc nh÷ng kh¸i niÖm ph¸p lý c¬ b¶n nhÊt nh−: Quy ph¹m ph¸pluËt, quan hÖ ph¸p luËt, ý thøc ph¸p luËt, vi ph¹m ph¸p luËt, ph¸p chÕ...A. ®iÒu chØnh ph¸p luËt, c¬ chÕ ®iÒu chØnh ph¸p luËt ®èi víic¸c quan hÖ x∙ héiI. §iÒu chØnh ph¸p luËt1. Kh¸i niÖm ë n−íc ta, ph¸p luËt lµ mét ph−¬ng tiÖn quan träng bËc nhÊt kh«ng thÓ thay thÕ ®Ó®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi, tæ chøc, qu¶n lý ®êi sèng x· héi, b¶o ®¶m cho x· héi ho¹t®éng æn ®Þnh, ph¸t triÓn nhanh, phï hîp víi môc ®Ých mµ nhµ n−íc vµ x· héi ®Æt ra. ChÝnhv× vËy ®iÒu 12, HiÕn ph¸p 1992 qui ®Þnh: “Nhµ n−íc qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt vµkh«ng ngõng t¨ng c−êng ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa”. Qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt tøc lµ dïng ph¸p luËt ®Ó ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi,s¾p xÕp chóng theo nh÷ng trËt tù nhÊt ®Þnh ®Ó chóng ph¸t triÓn theo nh÷ng h−íng ®Þnhtr−íc nh»m ®¹t ®−îc môc ®Ých ®Ò ra. Sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a ph¸p luËt vµ c¸c quan hÖ x·héi rÊt phøc t¹p. C¸c quan hÖ x· héi cã vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi ph¸p luËt, ®ång thêi chÝnhb¶n th©n quan hÖ x· héi l¹i lµ ®èi t−îng t¸c ®éng cña ph¸p luËt. Ph¸p luËt t¸c ®éng lªn c¸cquan hÖ x· héi b»ng c¸ch qui ®Þnh cho c¸c bªn tham gia vµo c¸c mèi quan hÖ c¸c quyÒn vµnghÜa vô ph¸p lý nhÊt ®Þnh, ®ång thêi ph¸p luËt còng thiÕt lËp c¶ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó b¶o®¶m cho c¸c quyÒn vµ nghÜa vô ph¸p lý ®ã ®−îc thùc hiÖn. V× vËy khi tham gia vµo c¸cquan hÖ x· héi do ph¸p luËt ®iÒu chØnh c¸c chñ thÓ buéc ph¶i chØ ®¹o hµnh vi cña m×nh phïhîp víi yªu cÇu cña ph¸p luËt. Tuy nhiªn cÇn chó ý lµ ph¸p luËt kh«ng chØ t¸c ®éng tíi hµnh vi cña c¸c chñ thÓ thamgia c¸c quan hÖ x· héi ®−îc ®iÒu chØnh b»ng ph¸p luËt mµ cßn t¸c ®éng vÒ t− t−ëng ®èi víitoµn x· héi nãi chung, sù t¸c ®éng mang tÝnh chÊt gi¸o dôc. Trong nhiÒu tr−êng hîp sùgi¸o dôc kh«ng nh»m môc ®Ých thay ®æi hµnh vi cña chñ thÓ mµ chØ gióp chñ thÓ nhËn thøcs©u s¾c h¬n khi thùc hiÖn hµnh vi ®ã. 33 Tãm l¹i, ®iÒu chØnh ph¸p luËt lµ qu¸ tr×nh nhµ n−íc dïng ph¸p luËt t¸c ®éng lªn hµnhvi cña c¸c thµnh viªn trong x· héi nh»m ®¹t ®−îc nh÷ng môc ®Ých ®Ò ra.2. §èi t−îng ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt §èi t−îng ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt lµ c¸c quan hÖ x· héi. ChÝnh c¸c quan hÖ x· héid−íi sù ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt trë thµnh c¸c quan hÖ ph¸p luËt. Nh−ng còng cÇn ph¶ihiÓu r»ng kh«ng ph¶i ph¸p luËt ®iÒu chØnh tÊt c¶ c¸c mèi quan hÖ x· héi. Ph¸p luËt chØ ®iÒuchØnh nh÷ng mèi quan hÖ x· héi quan träng cã liªn quan ®Õn ®êi sèng cña céng ®ång x·héi, liªn quan tíi viÖc cñng cè ®Þa vÞ vµ lîi Ých cña ng−êi lao ®éng trong c¸c lÜnh vùc kinhtÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸-x· héi vµ cã nh÷ng quan hÖ x· héi chØ tån t¹i khi cã qui ph¹m ph¸pluËt ®iÒu chØnh nh− c¸c quan hÖ b¶o hiÓm, quan hÖ tè tông. Nh÷ng quan hÖ t×nh c¶m, quanhÖ trong ph¹m vi néi bé c¸c tæ chøc x· héi kh«ng n»m trong sù ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt.3. Ph−¬ng ph¸p ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt Ph−¬ng ph¸p ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt lµ ph−¬ng thøc, c¸ch thøc t¸c ®éng cña ph¸pluËt vµo c¸c quan hÖ x· héi. Nhµ n−íc dïng ph¸p luËt t¸c ®éng lªn c¸c quan hÖ x· héi theo c¸c c¸ch thøc: B¾tbuéc, cho phÐp, cÊm ®o¸n. Néi dung cña ph−¬ng ph¸p ®iÒu chØnh ph¸p luËt ®−îc qui ®Þnhbëi ®Æc ®iÓm, néi dung, tÝnh chÊt cña c¸c quan hÖ x· héi, tøc lµ bëi ®èi t−îng ®iÒu chØnh,bëi vai trß cña chñ thÓ ®iÒu chØnh. NÕu tÝnh chÊt c¸c quan hÖ lµ phô thuéc, c¸c bªn tham giavµo quan hÖ nµy kh«ng b×nh ®¼ng: Mét bªn tham gia quan hÖ lµ nhµ n−íc thùc hiÖn quyÒnlùc nhµ n−íc, mét bªn ë vÞ trÝ phôc tïng th× ®Ó ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ nµy ng−êi ta dïngph−¬ng ph¸p ®iÒu chØnh cã tÝnh chÊt mÖnh lÖnh - phôc tïng. NÕu ®Æc ®iÓm vµ tÝnh chÊt cñac¸c quan hÖ lµ b×nh ®¼ng, c¸c chñ thÓ cña quan hÖ x· héi nµy tù ®Þnh ®o¹t c¸c quyÒn vµtr¸ch nhiÖm cña m×nh trong khu«n khæ luËt ®Þnh th× dïng c¸c ph−¬ng ph¸p ®iÒu chØnh lµtho¶ thuËn. Tuy nhiªn, mét sè ngµnh luËt cã ph−¬ng ph¸p ®iÒu chØnh riªng, cã tÝnh ®Æc thïphô thuéc vµo mèi quan hÖ x· héi mµ chóng ®iÒu chØnh. VÝ dô: LuËt HiÕn ph¸p, luËt HµnhchÝnh...II. C¬ chÕ ®iÒu chØnh ph¸p luËt1. Kh¸i niÖm c¬ chÕ ®iÒu chØnh ph¸p luËt Kh¸i niÖm c¬ chÕ theo c¸ch hiÓu phæ biÕn lµ sù vËn ®éng nhÞp nhµng vµ ®ång bé cñamét hÖ thèng nµo ®ã vµ cña c¸c bé phËn cÊu thµnh cña hÖ thèng ®ã. V× vËy, ...