Bài giảng môn nguyên lý máy - Chương 4

MA SÁT 4.1. ĐẠI CƯƠNG - Ma sát là một hiện tượng phổ biến trong tự nhiên và kỹ thuật. Ma sát vừa có lợi vừa có hại: Lợi: + nhờ có ma sát ta mới đi lại, cầm nắm các vật được, xe mới chạy trên đường được, … + một số cơ cấu hoạt động được nhờ tác dụng của lực ma sát như: hệ thống phanh, bộ truyền đai, bộ truyền bánh ma sát (hình 4.1), … Hại: + làm tổn hao công suất, giảm hiệu suất máy. Công của lực ma sát phần lớn biến thành nhiệt...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng môn nguyên lý máy - Chương 4 Baøi giaûng NGUYEÂN LYÙ MAÙY Chöông 4: Ma saùt Chöông 4 MA SAÙT 4.1. ÑAÏI CÖÔNG - Ma saùt laø moät hieän töôïng phoå bieán trong töï nhieân vaø kyõ thuaät. Ma saùt vöøa coù lôïi vöøa coù haïi: Lôïi: + nhôø coù ma saùt ta môùi ñi laïi, caàm naém caùc vaät ñöôïc, xe môùi chaïy treân ñöôøng ñöôïc, … + moät soá cô caáu hoaït ñoäng ñöôïc nhôø taùc duïng cuûa löïc ma saùt nhö: heä thoáng phanh, boä truyeàn ñai, boä truyeàn baùnh ma saùt (hình 4.1), … Haïi: + laøm toån hao coâng suaát, giaûm hieäu suaát maùy. Coâng cuûa löïc ma saùt phaàn lôùn bieán thaønh nhieät laøm noùng maùy, ñoâi khi hoûng maùy. + laøm moøn caùc tieát maùy. a) Boä truyeàn ñai b) Boä truyeàn baùnh ma saùt Hình 4.1 - Vì vaäy ta phaûi nghieân cöùu taùc duïng cuûa löïc ma saùt ñeå tìm caùch giaûm caùc maët coù haïi cuõng nhö taän duïng caùc maët coù lôïi cuûa ma saùt. 1. Phaân loaïi ma saùt Coù theå phaân loaïi ma saùt theo nhieàu quan ñieåm khaùc nhau: - Theo tính chaát tieáp xuùc (hình 4.2): r r v r v N1 N1 v N1 N2 N2 N2 a) Ma saùt khoâ b) Ma saùt öôùt c) Ma saùt nöûa khoâ, ma saùt nöûa öôùt Hình 4.2 Bm. Thieát keá maùy TS. Buøi Troïng Hieáu - 49 - Baøi giaûng NGUYEÂN LYÙ MAÙY Chöông 4: Ma saùt Ma saùt khoâ: xuaát hieän khi hai beà maët vaät raén tieáp xuùc tröïc tieáp vôùi nhau. Ma saùt öôùt: xuaát hieän khi hai beà maët vaät raén khoâng tieáp xuùc tröïc tieáp vôùi nhau maø tieáp xuùc thoâng qua lôùp ñeäm trung gian nhö daàu, nhôùt, khí, … Ma saùt nöûa khoâ: xuaát hieän khi coù lôùp ñeäm trung gian ngaên caùch, nhöng phaàn lôùn dieän tích tieáp xuùc tröïc tieáp giöõa hai beà maët vaät raén lôùn hôn dieän tích tieáp xuùc giöõa hai beà maët thoâng qua lôùp ñeäm trung gian. Ma saùt nöûa öôùt: xuaát hieän khi coù lôùp ñeäm trung gian ngaên caùch, nhöng dieän tích tieáp xuùc tröïc tieáp giöõa hai beà maët vaät raén nhoû hôn dieän tích tieáp xuùc giöõa hai beà maët thoâng qua lôùp ñeäm trung gian. - Theo tính chaát chuyeån ñoäng: Ma saùt tröôït: xuaát hieän khi hai beà maët tieáp xuùc cuûa hai vaät raén tröôït leân nhau. Ma saùt laên: xuaát hieän khi hai beà maët tieáp xuùc cuûa hai vaät raén laên treân nhau. - Theo traïng thaùi chuyeån ñoäng: Ma saùt tónh: xuaát hieän khi hai vaät raén coù xu höôùng chuyeån ñoäng (chöa chuyeån ñoäng) töông ñoái ñoái vôùi nhau. Ma saùt ñoäng: xuaát hieän khi hai vaät raén ñang chuyeån ñoäng töông ñoái ñoái vôùi nhau. Trong chöông naøy, ta chæ xeùt ma saùt khoâ treân cô sôû cuûa ñònh luaät Coulomb (1736-1806). 2. Löïc ma saùt vaø heä soá ma saùt N A F ms P B Q Hình 4.3 - Xeùt vaät A tieáp xuùc vôùi vaät B theo maët phaúng ngang nhö hình 4.3. Vaät A chòu taûi troïng Q vaø phaûn löïc N do vaät B taùc duïng leân noù. Phaûn löïc N cuøng phöông, ngöôïc chieàu vaø cuøng ñoä lôùn vôùi Q . Bm. Thieát keá maùy TS. Buøi Troïng Hieáu - 50 - Baøi giaûng NGUYEÂN LYÙ MAÙY Chöông 4: Ma saùt - Taùc duïng leân vaät A moät löïc nhoû P naèm ngang, vaät A vaãn ñöùng yeân chöùng toû ñaõ coù moät löïc khaùc taùc duïng leân vaät A caân baèng vôùi löïc P . Löïc naøy ñöôïc goïi laø löïc ma saùt, kyù hieäu laø F ms . - Taêng töø töø löïc P ta thaáy vaät A va ...