Bài giảng Nhà nước và pháp luật - Chương 1

Bài giảng Nhà nước và pháp luật chương 1 Lý luận chung về nhà nước nêu nguồn gốc, khái niệm, đặc điểm, bản chất, chức năng của nhà nước. Nhà nướclà một tổ chức đặc biệt củaquyền lực chính trị, một bộ máy chuyên làm nhiệm vụcưỡng chế và thực hiện các chức năngquảnlý đặc biệtnhằmduy trì trật tự xã hội, thực hiện mục đích bảo vệđịavị của giai cấp thống trị trong xã hội.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Nhà nước và pháp luật - Chương 1 CHƯƠNG I LÝ LUẬN CHUNG VỀ NHÀ NƯỚCI. NGUỒN GỐC, KHÁI NIỆM, BẢN CHẤT,CHỨC NĂNG CỦA NHÀ NƯỚC1. Nguồn gốc của nhà nước:1.1 Quan điểm phi Macxit:- Thuyết thần học- Thuyết gia trưởng- Thuyết khế ước xã hội- Thuyết bạo lực- Thuyết tâm lý1.2 Quan điểm MacxitNhà nước là:- Một hiện tượng không vĩnh cửu và bất biến- Chỉ xuất hiện khi xã hội loài người phát triển đến một giai đoạn nhất định- Luôn luôn vận động phát triển và sẽ tiêu vong khi những điều kiện khách quan không còn.* Chế độ cộng sản nguyên thủy và tổ chức thị tộc - bộ lạcCộng sản nguyên thủy là hình thái kinh tế xã hội đầu tiêntrong lịch sử, có các đặc điểm sau:- Sở hữu chung về tư liệu sản xuất và sản phẩm lao động;- Xã hội chưa phân chia giai cấp- Không có nhà nước và pháp luật- Tế bào của xã hội là thị tộc- Các thành viên trong xã hội bình đẳng với nhau- Thị tộc tổ chức theo quan hệ huyết thống- Chưa mang tính giai cấp và hệ thống quản lý đơn giản* Quyền lực xã hội và quy phạm xã hội trong chế độcộng sản nguyên thủyCấu tạo quyền lực trong xã hội như sau:Các thành viên thị tộc bầu ra Hội đồng thị tộc, đứng đầu làtù trưởng.- Nhiều thị tộc hợp lại tạo thành bào tộc, đứng đầu là Hộiđồng bào tộc gồm các tù trưởng.- Các bào tộc hợp lại thành bộ lạc, đứng đầu là liên minhcác tù trưởng. => Quyền lực xã hội giai đoạn này chưa mang tính giaicấp* Sự tan rã của thị tộc và xuất hiện của nhà nướcCuối thời kỳ cộng sản nguyên thủy, có những biến độngvề kinh tế và xã hội+ Về kinh tế: 03 lần phân công lao động lớn- Chăn nuôi tách khỏi trồng trọt;- Thủ công nghiệp tách khỏi nông nghiệp;- Thương nghiệp ra đời; Năng suất lao động tăng => phát sinh của cải dư thừa =>phân chia người giàu, kẻ nghèo => xã hội phân chia giai cấp=> đối lập về lợi ích của hai lực lượng trong xã hội => đấutranh giai cấp + Về xã hội: di dân, chế độ ngoại tộc hôn, chiến tranh mởrộng lãnh thổ … đã phá vỡ tính khép kín của thị tộc.Những biến động kinh tế, xã hội dẫn đến nhu cầu cần cómột mô hình quản lý xã hội mới thay thế công xã thị tộc Nhà nước ra đời để:- Làm dịu bớt các xung đột giữa các giai cấp có quyền lợi đối lập- Điều hòa giữ cho sự đối kháng đó trong một trật tự nhất định. Có ba hình thức xuất hiện nhà nước điển hình:- Nhà nước Aten- Nhà nước Rôma- Nhà nước của người Giécmanh2. Khái niệm, đặc điểm, bản chất của nhà nước2.1 Khái niệm, đặc điểm:a) Khái niệm: Nhà nước là một tổ chức đặc biệt của quyền lực chính trị, một bộ máy chuyên làm nhiệm vụ cưỡng chế và thực hiện các chức năng quản lý đặc biệt nhằm duy trì trật tự xã hội, thực hiện mục đích bảo vệ địa vị của giai cấp thống trị trong xã hội. b) Các đặc trưng của nhà nước: - Phân chia dân cư theo lãnh thổ - Thiết lập một quyền lực công cộng - Có chủ quyền quốc gia - Ban hành pháp luật - Quy định và thực hiện việc thu thuế2.2 Bản chất của nhà nước Bản chất của nhà nước: là sự thống trị của giai cấp này đốivới giai cấp khác. Thể hiện qua 03 loại quyền lực: Kinh tế -chính trị - Tư tưởng Sự thống trị đó là biểu hiện của hai đặc tính sau:a) Tính giai cấp- Nhà nước do giai cấp thống trị lập nên- Bảo vệ quyền lợi của giai cấp thống trị- Là công cụ để đàn áp giai cấp đối lập- Tính giai cấp phụ thuộc vào tương quan lực lượng từng thời kỳ lịch sử nhất định.- Thể hiện rõ nét qua các quan điểm, tư tưởng, đường lối chính trị, chính sách pháp luật.b) Tính xã hộiNgoài việc phục vụ cho lợi ích của giai cấp thống trị, nhà nướccòn phải thực hiện các chức năng xã hội thể hiện qua các giátrị mà nhà nước mang lại chung cho xã hội như:- Bảo vệ an ninh, hòa bình chung- Chăm sóc phúc lợi xã hội- Phát triển kinh tế- Bảo vệ giai cấp đối lập ở mức độ nhất định.Xu hướng chung: tính xã hội ngày càng mở rộng, tính giai cấpthu hẹp. Nhưng tính giai cấp vẫn là yếu tố cơ bản thể hiện bảnchất của nhà nước.3. Chức năng của nhà nước3.1 Khái niệm:Chức năng của nhà nước là các phương diện hoạt độngcơ bản của nhà nước nhằm thực hiện những nhiệm vụtrong mỗi thời kỳ.Nhiệm vụ của nhà nước: là những mục tiêu mà nhà nướchướng tới, là những vấn đề đặt ra mà nhà nước cần giảiquyết.=> Một nhiệm vụ làm phát sinh nhiều chức năng=> Một chức năng phải giải quyết nhiều nhiệm vụ3.2 Phân loại chức nănga) Chức năng đối nội: Thực hiện trong phạm vi nội bộ quốcgia, ví dụ: bảo vệ trật tự pháp luật, phát triển kinh tế-văn hóa,phân chia và quản lý đơn vị hành chính lãnh thổ…b) Chức năng đối ngoại: thực hiện mối quan hệ giữa quốc giavới các nhà nước khác và các tổ chức quốc tế. Ví dụ: Hợp táckinh tế, quan hệ ngoại giao với các nước, phòng thủ xâm lăng,chống khủng bố…3.3 Hình thức và phương pháp thực hiện chức năngCó nhiều tiêu chí để phân loại nhưng phổ biến nhất là dựavào phạm vi hoạt động của nhà nước để chia thành:a) Hình thức thực hiện: Thực hiện qua ba hình thức pháp lý cơ bản:- Hoạt động lập pháp (quốc hội, nghị viện)- Hoạt động hành pháp (chính phủ)- Hoạt động tư pháp (tòa án, cơ quan tư pháp khác)b) Phương pháp thực hiện:- Phương pháp cưỡng chế- Phương pháp thuyết phục II. CÁC KIỂU NHÀ NƯỚC 1. Khái niệm: Kiểu nhà nước là tổng thể những dấu hiệu cơ bản, đặcthù của nhà nước, thể hiện bản chất giai cấp và nhữngđiều kiện tồn tại, phát triển của nhà nước trong một hìnhthái kinh tế xã hội nhất định. 2. Các kiểu nhà nước - Kiểu nhà nước chủ nô - Kiểu nhà nước phong kiến - Kiểu nhà nước tư sản - Kiểu nhà nước xã hội chủ nghĩa III. HÌNH THỨC NHÀ NƯỚC1. Khái niệm: Hình thức nhà nước là cách tổ chức quyền lực nhànước và những phương pháp để thực hiện quyền lực nhànước, được hình thành từ ba yếu tố: hình thức chính thể,hình thức cấu trúc nhà nước và chế độ chính trị.2. Yếu tố cấu thành2.1 Hình thức chính thể:a) Khái niệm:Là cách tổ chức và trình tự lập ra các cơ quan tối cao củanhà nước và xác lập mối quan hệ cơ bản giữa các cơ quanđó Hình thức ...