Bài giảng Thuốc thanh nhiệt - ThS. Võ Thanh Hóa

Bài giảng Thuốc thanh nhiệt do ThS. Võ Thanh Hóa biên soạn với mục tiêu: Nêu được tính chất chung của thuốc thanh nhiệt; Phân loại dược thuốc thanh nhiệt; Nêu được bộ phận dùng, tính vị quy kinh, công năng chủ trị và liều dùng của thuốc thanh nhiệt.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Thuốc thanh nhiệt - ThS. Võ Thanh HóaTHUỐC THANH NHIỆT ThS. Võ Thanh Hóa Mục tiêu Nêu được tính chất chung của thuốc thanh nhiệt Phân loại dược thuốc thanh nhiệt Nêu được bộ phận dùng, tính vị quy kinh, công năng chủ trị và liều dùng của thuốc thanh nhiệt 2 Nội dung1. Đại cươngĐịnh nghĩaPhân loạiCông năngChủ trịLưu ý2. Một số vị thuốc tiêu biểu 3 1. Đại cươngĐịnh nghĩaThuốc có tác dụng loại trừ nhiệt độc (thanh giải lý nhiệt) lậplại cân bằng âm dương 4 1. Đại cươngCông năngLoại trừ nhiệt độc ra khỏi cơ thểKháng khuẩn, kháng viêm, hạ sốtChú ý sử dụngThuốc có tính hàn, vị đắng hay gây táo, làm tổn tân dịchThuốc có vị ngọt, tính hàn gây khó tiêu, ảnh hưởng tỳ vịThuốc thanh nhiệt có thể gây nôn mửaLiều dùng theo mùaBệnh còn ở biểu không nên dùngTỳ vị hư nhược không dùng 5 1. Đại cươngPhân loạiThuốc thanh nhiệt được chia thành 5 loạiThuốc thanh nhiệt giải thửThuốc thanh nhiệt giải độcThuốc thanh nhiệt giáng hỏaThuốc thanh nhiệt táo thấpThuốc thanh nhiệt lương huyết 6 1. Đại cươngThuốc thanh nhiệt giải thửThanh trừ thử tà (nắng, nóng) ra khỏi cơ thểChữa bệnh trúng thử hay say nắngVị ngọt/ nhạt, tính lương/ hànTác dụng sinh tân chỉ khátThường dùng ở dạng dược liệu tươiCác vị thuốc: Liên diệp, Đậu quyển, Tây qua, Bạch biểnđậu… 7 1. Đại cươngThuốc thanh nhiệt giải độcĐộc do 2 nguyên nhân chính:Nguyên nhân bên trongNguyên nhân bên ngoàiThuốc thanh nhiệt giải độc dùng khi sốt cao do nhiễm khuẩnTác dụng hạ sốt, tiêu độcChỉ dùng khi cơ thể bị nhiễm độcThường phối hợp thuốc để điều trị:Thuốc lợi niệu, nhuận tràngThuốc thanh nhiệt lương huyết 8 1. Đại cươngThuốc thanh nhiệt giáng hỏaDùng khi hỏa độc xâm phạm phần khíThuốc có tác dụng hạ hỏa, thanh tâm nhiệt, trừ phiền, tiêuviêm, an thần, sinh tân dịchChữa bệnh sốt cao, khát nước, phát cuồng, mê sản, sợ nóngCó thể phối hợp thuốc:Thanh nhiệt giải độc, trừ thấp  trừ nguyên nhânThuốc an thầnThuốc bổ âmThuốc bổ dưỡng 9 1. Đại cươngThuốc thanh nhiệt táo thấpThuốc có tác dụng thanh nhiệt, làm khô ráo những ẩm thấptrong cơ thểTrị các chứng bệnh sốt, miệng khô, bứt rứt, tiểu tiện khó, kiếtlị, … do thấp nhiệtVị đắng, tính hànCó thể phối hợp thuốc:Thanh nhiệt giải độc, trừ thấpThuốc hoạt huyếtThuốc hành khí 10 1. Đại cươngThuốc thanh nhiệt lương huyếtSử dụng khi nhiệt độc xâm nhập phần huyết gây chứng sốtcao, mắt đỏ, mê sảng, co giật, tiểu đỏ, xuất huyết, …Vị đắng/ ngọt, tính hànVừa có tác dụng hạ nhiệt vừa dưỡng âm sinh tânPhối hợp với thuốc:Thuốc thanh nhiệt giải độcThuốc bổ âmThuốc khu phong tiêu viêm 112. Một số vị thuốc thanh nhiệt giải thử Liên diệp Tây qua Đậu quyển Bạch biển đậu 12 2. Một số vị thuốc thanh nhiệt giải thửLiên diệpLá của cây Sen Nelumbo nucifera Gaertn., Nelumbonaceae 13 2. Một số vị thuốc thanh nhiệt giải thửTây quaRuột và vỏ quả của cây Dưa hấu Citrullus vulgaris Schard,Cucurbitaceae 14 2. Một số vị thuốc thanh nhiệt giải thử Liên diệp Tây qua BPD Lá Ruột + vỏ quả TPHH Alkaloid, flavonoid Đường, vitamin C, A Tính vị Đắng, bình Ngọt nhạt, hànQuy kinh Can, tỳ, vị Tâm, vị Thanh nhiệt giải thử Côngnăng chủ An thần Thanh nhiệt lợi tiểu trị Khử ứ, chỉ huyết Giải khát 15 2. Một số vị thuốc thanh nhiệt giải thửĐậu quyểnHạt nẩy mầm, phơi khô của cây Đậu đen Vigna cylindricaSkeels, Fabaceae 16 2. Một số vị thuốc thanh nhiệt giải thửBạch biển đậuHạt của cây Đậu ván trắng Dolichos lablab L., Fabaceae 17 2. Một số vị thuốc thanh nhiệt giải thử Đậu quyển Bạch biển đậu BPD Hạt nẩy mầm Hạt TPHH Flavonoid (anthocyanidin) Flavonoid, Ca, P, … Tính vị Ngọt, bình Ngọt, đắng, ấmQuy kinh Vị Tỳ, vị Thanh nhiệt giải thử Côngnăng chủ Kiện tỳ, hóa thấp trị Giải cảm Giải độc 182. Một số vị thuốc thanh nhiệt giải độc Kim ngân Bồ công anh Diếp cá Khổ qua Liên kiều Xạ can Xuyên tâm liên Sài đất Rau sam Rau má Cối xay Diệp hạ châu Cam thảo nam Bạch hoa xà thiệt thảo 19 2. Một số vị thuốc thanh nhiệt giải độcKim ngân hoaLonicera japon ...