Bài giảng Tiền lâm sàng về kỹ năng lâm sàng - Chương 11: Kỹ năng hỏi khám lâm sàng về tâm thần

Nội dung bài giảng của ThS. BS Nguyễn Phúc Học trình bày về kỹ năng kiểm tra trạng thái tinh thần trong khám sức khỏe tâm thần, một số trạng thái rối loạn và các bệnh tâm thần thường gặp trên lâm sàng.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Tiền lâm sàng về kỹ năng lâm sàng - Chương 11: Kỹ năng hỏi khám lâm sàng về tâm thầnB ỘT R Ư Ờ N GG I Á O D Ụ C – Đ À O T Ạ OĐ Ạ I H Ọ C D U Y T Â N - K H O AYCHƯƠNG 11KỸ NĂNG HỎI-KHÁM LÂM SÀNG VỀ TÂM THẦNMục tiêu: Sau khi học xong bài này sinh viên có khả năng:1. Nắm được kỹ năng kiểm tra trạng thái tinh thần trong khám sức khỏe tâm thần2. Biết một số trạng thái rối loạn & các bệnh tâm thần thường găp trên lâm sàngNội dung11.1 Tổng quan về sức khỏe tâm thần11.2 Kỹ năng kiểm tra trạng thái tinh thần11.2.1 Cách khai thác bệnh sử - tiền sử11.2.2. Bề ngoài, hành vi & tâm trạng11.2.3. Cách khám cảm giác & tri giác11.2.4. Cách khám về tư duy.11.2.5. Cách khám về hoạt động tâm thần11.3. Các trạng thái rối loạn tâm thần11.3.1. Rối loạn cảm giác & tri giác‒ Rối loạn cảm giác‒ Rối loạn tri giác11.3.2. Rối loạn tư duy‒ Các rối loạn hình thức tư duy.‒ Các rối loạn nội dung tư duy.‒ Các hội chứng rối loạn tư duy11.3.3. Rối loạn hoạt động có ý thức &bản năng‒ Rối loạn vận động‒ Rối loạn hoạt động có ý chí‒ Rối loạn hoạt động bản năng‒ Hội chứng căng trương lực11.4 Các bệnh lý tâm thần thường gặpBÀI GiẢNG TIỀN LÂM SÀNG VỀ CÁC KỸ NĂNG LÂM SÀNG - ĐÀO TẠO BÁC SĨ Y KHOA – GiẢNG VIÊN: THẠC SĨ BS NGUYỄN PHÚC HỌC – PHÓ TRƯỞNG KHOA Y / ĐẠI HỌC DUY TÂN (DTU)11.1 Tổng quan về sức khỏe tâm thần, bệnh tâm thần & nguyên tắc khám11.1.1 Khái niệm về sức khỏe tâm thần:‒ Sức khoẻ về thể chất đã được xã hội quan tâm, nhận thức đúng tầm quantrọng vs sức khoẻ tâm thần vẫn còn nhiều nhận thức lệch lạc, mặc cảm.‒ ĐN: “Sức khoẻ tâm thần là một trạng thái không chỉ không có rối loạn hay dị tậtvề tâm thần, mà còn là một trạng thái tâm thần hoàn toàn thoải mái.’’11.1.2 Khái niệm về bệnh tâm thần:‒ Là những bệnh do hoạt động của não bộ bị rối loạn vì nhiều nguyên nhân khácnhau gây ra (nhiễm khuẩn, nhiễm độc, sang chấn tâm thần, bệnh cơ thể…) làmrối loạn chức năng phản ánh thực tại.‒ Do các quá trình cảm giác-tri giác, tư duy-ý thức, hoạt động tâm thần bị sai lệchcho nên bệnh nhân tâm thần có những ý nghĩ, cảm xúc, hành vi, tác phongkhông phù hợp với thực tại, với môi trường xung quanh.‒ Bệnh tâm thần thường không gây chết đột ngột nhưng làm đảo lộn sinh hoạt,gây căng thẳng cho các thành viên trong gia đình và tổn thất cả về kinh tế.11.1.3 Phân biệt bệnh tâm thần với bệnh thần kinh‒ Điểm khác+ Bệnh tâm thần (còn gọi là tâm bệnh)* Thường chưa phát hiện được tổn thương đặc hiệu về mặt hình tháicủa hệ thần kinh, đã và đang tìm ra những biến đổi tinh vi về mặt2sinh hóa, miễn dịch, di truyền……* Ða số các dấu hiệu bệnh chỉ là do rối loạn chức năng của não. Phầnlớn bệnh nhân có thể ăn khỏe, chơi khỏe, đi đứng bình thườngnhưng có ý nghĩ, cảm xúc, hành vi không phù hợp, kỳ dị, khó hiểu.* Bệnh nhân tâm thần thường không nhận thấy mình bị bệnh, từ chốiđiều trị tại chuyên khoa tâm thần.+ Bệnh nhân thần kinh:* Có nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra làm tổn thương thực thể tạicác phần khác nhau của hệ thần kinh như não bộ, tủy sống, dây thầnkinh ngoại vi gây rối loạn chủ yếu chức năng tiếp thu và thực hiện củacon người.* Người bệnh ít có các hành vi kỳ dị, ý nghĩ bất bình thường nhưng cóthể tê liệt nửa người, khó khăn đi đứng, ăn nói, điếc, mù...* Đa số bệnh nhân còn ý thức được bệnh của mình.‒ Điểm liên quan bệnh tâm thần với bệnh thần kinh+ Bệnh nhân tâm thần (bệnh tâm thần nội sinh) tuy chưa phát hiện đượctổn thương thực thể ở não, có thể có những rối loạn thần kinh kèm theo(rối loạn trương lực cơ, phản xạ, thần kinh thực vật…).+ Bệnh thần kinh có tổn thương ở tổ chức não, ít nhiều có rối loạn tâm thầnkèm theo: rối loạn trí nhớ, trí tuệ, ý thức..311.1.4 Khái niệm về khám kiểm tra trạng thái tinh thần‒ Về cơ bản kiểm tra sức khoẻ tâm thần“ cũng tương tự khám kiểm tra các hệthống khác, ví dụ: bệnh nhân có các vấn đề về hô hấp cần khám sức khoẻ về hôhấp, giống như cách mà bệnh nhân có các vấn đề về tâm thần cần khám sứckhoẻ tâm thần. Nhưng kiểm tra trạng thái tinh thần là điều rất cần thiết cho tấtcả bệnh nhân chứ không chỉ riêng cho những bệnh nhân có vấn đề về tâm thần‒ Nguyên tắc chung+ Phải khám toàn diện, chi tiết và cơ động:* Toàn diện: khám về tâm thần, thần kinh và nội khoa.* Chi tiết: khám kỹ từng mặt hoạt động tâm thần (cảm giác-tư duyhoạt động).* Cơ động: theo dõi, cả quá trình phát sinh, phát triển, diễn biến.+ Phải kết hợp chặt chẽ các tài liệu chủ quan với các tài liệu khách quan:* Tài liệu chủ quan: lời khai của bệnh nhân, phán đoán suy luận của BS.* Tài liệu khách quan: lời khai của người nhà bệnh nhân, kết quả xétnghiệm cận lâm sàng...+ Phải kết hợp tri thức vững về tâm thần học với kỹ năng tiếp xúc:* Hỏi bệnh nhân là phương pháp khám chủ yếu trong khám tâm thần,Phải có nghệ thuật tiếp xúc để có các lời khai cần thiết và chính xác.* Quan sát kỹ bệnh nhân tại thời điểm khám xét và cả trong các sinh4hoạt hàng ngày…11.2 Kỹ năng khám kiểm tra trạng thái tinh thần11.2.1 Cách hỏi & khai thác bệnh sử• Giới thiệu (introduction)‒ Tự giới thiệu - tên / vai trò‒ Xác nhận chi tiết về bệnh nhân - tên / tuổi (DOB- Date Of Birth)‒ Giải thích nhu cầu phải có một bệnh sử - Nhận được sự đồng ý‒ Đảm bảo bệnh nhân được thoải mái• Trình bày lý do đến khám (history of presenting complaint)‒ Ghi lý do chính mà bệnh nhân phải đến khám hoặc bị đưa đến viện. Nênghi theo cách nói của bệnh nhân, nếu bệnh nhân không tiếp xúc được thìghi theo mô tả của người cung cấp thông tin‒ Điều quan trọng là sử dụng câu hỏi mở để gợi ra vấn đề phàn nàn, khiếunại, than phiền của bệnh nhân. Làm rõ điều đó với yêu cầu nhẹ nhàng:* “Bạn có thể cho tôi biết thêm về điều đó không?”* “Chị có thể cho tôi một ví dụ gần đây không?”* “Điều đó xảy ra lần cuối khi nào?”* Vậy hôm nay bác thấy gì nào?‒ Cho phép bệnh nhân đủ thời gian trả lời, cố gắng không làm gián đoạnhoặc hướng cuộc trò chuyện. Tạo điều kiện thuận lợi cho bệnh nhân mởrộng sự than phiền, phàn nàn & kể lại các triệu chứng hiện tại của họ .5 ...