Bài giảng Triết học - Học thuyết hình thái kinh tế - xã hội

Bài giảng "Triết học - Học thuyết hình thái kinh tế - xã hội" cung cấp cho người học các kiến thức: tiền đề xuất phát để xây dựng học thuyết hình thái kinh tế – xã hội, phương thức sản xuất - Biện chứng giữa lực LLSX VÀ QHSX, biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng. Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Triết học - Học thuyết hình thái kinh tế - xã hộiVIETNAM NATIONAL UNIVERSITY – HCM CITY UNIVERSITY 0F SOCIAL SCIENCES AND HUMANITIES Assos.Prof.Dr. Vũ Tình TRIẾT HỌCChương trình dùng cho học viên cao học và nghiên cứu sinh không thuộc chuyên ngành Triết học HỌC THUYẾT HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘIHọc thuyết về những quy luật chung nhất của sựvận động và phát triển xã hội I. TIỀN ĐỀ XUẤT PHÁT ĐỂ XÂY DỰNG HỌC THUYẾT HÌNH THÁI KINH TẾ – XÃ HỘINghiên cứu về xã hội, Marx xuất phát từ cuộc sốngcủa con người hiện thực. Marx nhận thấy, trong tất cảcác hoạt động của con người, hoạt động sản xuất vậtchất giữ vai trò quyết định. Xuất phát từ hoạt độngnày, Marx phân tích các mối quan hệ giữa các lĩnhvực trong đời sống và phát hiện ra những quy luật chiphối sự vận động và phát triển của xã hội. Từ đó, Ôngkhái quát nên học thuyết Hình thái kinh tế – xã hội.II. KHÁI NIỆM “HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI”. CẤU TRÚC CỦA XÃ HỘI1. Khái niệm “Hình thái kinh tế – xã hội” Hình thái kinh tế – xã hội là phạm trù dùng để chỉ một xã hội trọn vẹn trong từng giai đoạn lịch sử cụ thể; có những quan hệ sản xuất bị trình độ của lực lượng sản xuất quy định, những quan hệ sản xuất này tạo nên kết cấu kinh tế (cơ sở hạ tầng) của xã hội và trên nó được xây dựng nên một kiến trúc thượng tầng.2. Cấu trúc của xã hộiXã hội có cấu trúc phức tạp song được khái quát thành 3 lĩnhvực cơ bản : 1. Lực lượng sản xuất; 2. Quan hệ sản xuất; (Những QHSX này tạo nên kết cấu kinh tế hay cơ sở hạ tầng của xã hội); 3. Kiến trúc thượng tầng.Trong đó, LLSX & QHSX cấu thành phương thức sản xuất. III. PHƯƠNG THỨC SẢN XUẤT. BIỆN CHỨNG GIỮA LỰC LLSX VÀ QHSX1. Phương thức sản xuất 1.1. Khái niệm “Phương thức sản xuất”PTSX là cách thức sản xuất ra của cải vật chất của conngười trong mỗi giai đoạn lịch sử nhất định.PTSX quyết định các mặt của đời sống XH; mỗi XH đượcđặc trưng bằng một PTSX nhất định.1.2. Cấu trúc của phương thức sản xuấtBất kỳ một PTSX nào cũng gồm LLSX và QHSX.- LLSX là toàn bộ các yếu tố tham gia vào quá trình sảnxuất; nó biểu hiện mối quan hệ giữa người với giới tựnhiên trong quá trình sản xuấ t. t- QHSX là quan hệ giữa người với người trong quátrình sản xuất.a. Lực lượng sản xuất a.1. Cấu trúc của LLSX LLSX gòm: Người lao động & Tư liệu sản xuất. Tư liệu sản xuất gồm: Tư liệu lao động & Đối tượng lao động. Tư liệu lao động gồm: Công cụ lao động & Phương tiện lao động.a.2. Vai trò của các yếu tố cấu thành LLSX Trong các yếu tố cấu thành LLSX thì:- - Người lao động giữ vai trò quyết định vìngười lao động là chủ thể của các yếu tố còn lại. - Công cụ lao động là yếu tố cực kỳ quan trọng vìCCLĐ quyết định năng suất lao động và biểu hiệnkhả năng chinh phục giới tự nhiên của con người.a.3. Tính chất của LLSX LLSX là thường xuyên biến đổi theo chiều hướng phát triển nên nó là yếu tố động, mang tính cách mạng.b. Quan hệ sản xuất b.1. Những biểu hiện cơ bản của QHSX - Quan hệ sở hữu tư liệu sản xuất; - Quan hệ quản lý & phân công lao động; - Quan hệ phân phối sản phẩm.b.2. Vai trò của các quan hệ trong QHSX Các quan hệ của QHSX có mối quan hệ mật thiết với nhau, trong đó quan hệ sở hữu TLSX giữ vai tròquyết định đối với 2 quan hệ còn lại.b.3. Tính chất của QHSX QHSX ít thay đổi; nó là yếu tố tĩnh, mang tính bảo thủ.2. Biện chứng giữa LLSX và QHSX Biện chứng giữa LLSX và QHSX thể hiện qua quy luật “QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX”. Trình độ của LLSX được xét ở: - Sức khỏe và trí tuệ của người lao động; - Hàm lượng khoa học trong CCLĐ & PTLĐ. - Tính chất hợp lý trong khai thác ĐTLĐ.2.1. Nội dung của quy luật QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSXTóm tắt nội dung quy luật:Là yếu tố động, mang tính cách mạng, trình độ của LLSXthường xuyên phát triển; song, khi nó phát triển đến mộtmức độ nhất định thì QHSX phải thay đổi cho phù hợp vớitrình độ mới của LLSX. Khi đó, PTSX mới ra đời. Trong toànbộ quá trình này, nếu QHSX phu ...