Bài giảng Tuyến tụy nội tiết - ThS. BS. Nguyễn Phúc Hậu

Bài giảng "Tuyến tụy nội tiết" cung cấp cho người học các kiến thức: Giải phẫu sinh lý của tuyến tụy, insulin và tác dụng chuyển hóa, sự hoạt hóa thụ thể tế bào đích của insulin, tác dụng của insulin trên chuyển hóa gluxit,... Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bài giảng Tuyến tụy nội tiết - ThS. BS. Nguyễn Phúc HậuTUYEÁN TUÏY NOÄI TIEÁT Ths. Bs. Nguyễn Phuùc Hậu Phoù Chuû Nhieäm BM Sinh lyù hoïc ÑAÏI HOÏC Y DÖÔÏC TP HCMGIAÛI PHAÃU SINH LYÙ CUÛA TUYEÁN TUÏYTuyeán tuïy goàm hai loaïi moâ chính:(1) moâ acini tieát ra dòch tieâu hoùa ñoå vaøo taù traøng vaø(2) ñaûo Langerhans laø tuyeán noäi tieát, noù tieát ra caùchormon.Tuyeán tuïy coù töø 1 ñeán 2 trieäu ñaûo LangerhansÑaûo chöùa ba loaïi teá baøo chính laø caùc teá baøo alpha,beta, vaø deltaTeá baøo beta chieám khoaûng 60 %, naèm giöõa ñaûo vaø tieátinsulinTeá baøo alpha chieám 25 %, tieát glucagonTeá baøo delta chieám treân 10 %, tieát somatostatin.Caùc teá baøo lieân quan chaët cheõ vôùi nhau vaø öùc cheá laãnnhauThí duï: insulin öùc cheá söï baøi tieát glucagon, vaøsomatostatin öùc cheá söï baøi tieát cuûa caû insulin vaøglucagon.2. INSULIN VAØ CAÙC TAÙC DUÏNG CHUYEÅN HOÙA 2.1. ÑAÏI CÖÔNG Insulin laø moät phaân töû polypeptit lôùn, goàm 51 axit amin, noái nhau baèng caàu noái disulfur. Insulin ñöôïc toång hôïp trong caùc teá baøo beta, Khi insulin ñöôïc baøi tieát vaøo maùu, noù ôû daïng töï do, coù thôøi gian baùn huûy khoaûng 6 phuùtNoù rôøi khoûi heä tuaàn hoaøn trong töø 10 ñeán 15phuùt.Tröø soá insulin ñöôïc gaén vôùi caùc receptor ôû teábaøo ñíchSoá coøn laïi bò thoaùi bieán bôûi enzym insulinaz ôûgan, möùc ñoä ít hôn ôû thaän vaø cô, vaø raát ít ôû caùcmoâ khaùc.2.2. SÖÏ HOAÏT HOÙA THUÏ THEÅ TEÁ BAØO ÑÍCH CUÛAINSULINÑaàu tieân insulin gaén vaø hoaït hoùa moät protein thuï theå maøngcuûa teá baøo ñích.Chính receptor ñöôïc hoaït hoùa seõ gaây taùc duïng tieáp theo.Receptor cuûa insulin laø moät keát hôïp cuûa 4 tieåu ñôn vò gaénvôùi nhau baèng caàu noái disulfur: hai tieåu ñôn vò alpha naèm ôûphía ngoaøi cuûa maøng teá baøo, vaø hai tieåu ñôn vò beta, chuùngxuyeân qua maøng, loài vaøo trong baøo töông cuûa teá baøo.Insulin gaén vôùi caùc tieåu ñôn vò alpha ôû phíangoaøi maøngPhaàn tieåu ñôn vò beta maø noù loài vaøo trong teábaøo trôû neân ñöôïc phosporyl hoùa töï ñoäng-> trôûthaønh moät enzym ñöôïc hoaït hoùa,Protein kinaz gaây ra söï phosphoryl hoùa haøngloaït caùc enzym khaùc trong teá baøo.Caùc taùc duïng cuoái cuøng cuûa insulin laø nhö sau:1. Sau ít giaây insulin gaén vôùi receptor maøng, maøng teábaøo trôû neân coù tính thaám cao vôùi glucozÑaëc bieät laø teá baøo gan, teá baøo cô vaø teá baøo cuûa moâ môõ,coøn caùc neuron cuûa naõo thì khoâng.Söï taêng tính thaám ñoái vôùi glucoz cho pheùp glucozchuyeån nhanh vaøo teá baøo, trong teá baøo glucoz ñöôïcphosphoryl hoùa ngay, vaø trôû thaønh cô chaát cho taát caûcaùc phaûn öùng chuyeån hoùa carbohydrat thoâng thöôøng.Cô cheá cuûa söï taêng vaän chuyeån glucoz laø nhö sau:Coù nhieàu tuùi nhoû ôû trong baøo töông ñöôïc gaén vôùi maøng teábaøoNhöõng tuùi nhoû naøy coù caùc phaân töû protein vaän chuyeån glucozôû treân maøng cuûa noùKhi insulin heát taùc duïng, nhöõng tuùi nhoû naøy laïi taùch ra khoûimaøng teá baøo trong khoaûng töø 3 ñeán 5 phuùt, vaø chuyeån trôû veàbeân trong teá baøo, ñeå roài coù theå ñöôïc duøng laïi nhieàu laàn.Ñoù laø cô cheá vaän chuyeån glucoz theo kieåu khueách taùn ñöôïchoã trôï.2. Ngoaøi vieäc taêng tính thaám cuûa maøng ñoái vôùi glucoz, maøng teá baøo coøn thaám vôùi caùc axit amin, caùc ion kali vaø phosphat. 3. Caùc taùc duïng xaûy ra chaäm hôn, sau töø 10 – 15 phuùt laø laøm thay ñoåi hoaït tính cuûa nhieàu men chuyeån hoùa trong teá baøo. Caùc taùc duïng naøy chuû yeáu laø do söï phosphoryl hoùa cuûa caùc men.4. Caùc taùc duïng tieáp theo coøn chaäm hôn nöõa, xaûy ra sau nhieàu giôø ñeán nhieàu ngaøy, Insulin laøm taêng söï dòch maõ cuûa RNA thoâng tin ôû ribosom ñeå taïo thaønh protein môùi, roài taùc duïng chaäm hôn nöõa laø taêng möùc sao maõ cuûa DNA trong nhaân teá baøo. Baèng caùch naøy insulin ñaåy maïnh cô cheá enzym cuûa teá baøo ñeå ñaït tôùi muïc ñích chuyeån hoùa.2.3. TAÙC DUÏNG CUÛA INSULIN TREÂN CHUYEÅNHOÙA GLUXITSau böõa aên, noàng ñoä glucoz maùu taêng, kích thích tuyeántuïy baøi tieát insulinNoù laøm taêng thu nhaäp, döï tröõ vaø söû duïng glucoz bôûitoaøn boä caùc teá baøo cuûa cô theå, ñaëc bieät laø teá baøo cô,moâ môõ vaø gan.2.3.1. Taùc duïng cuûa insulin ñaåy maïnh chuyeån hoùaglucoz trong côLuùc ñoùi, ñöôøng huyeát giaûm, öùc cheá söï baøi tieát insulin,neân glucoz vaøo teá baøo cô raát ít, cô thöôøng söû duïng axítbeùo ñeå cho naêng löôïng.Coù hai ñieàu kieän ñeå cô söû duïng glucoz vôùi löôïng lôùn.- Trong lao ñoäng: cöôøng ñoä töø vöøa tôùi naëng, ngaycaû khi coù raát ít insulin, vì trong lao ñoäng sôïi cô coù tínhthaám cao vôùi glucoz.-Sau khi aên, ñöôøng huyeát taêng cao, kích thích tuyeántuïy baøi tieát nhieàu insulinNoù coù taùc duïng tröïc tieáp treân maøng teá baøo cô, laøm taêngmöùc ñoä v ...