Bàn chuyện 'nữ giới', 'nam giới' trong triển lãm Thay Hình Đổi Dạng

Bài viết dưới đây không hề có ý phân biệt giới tính, người viết thành thật xin lỗi nếu có những hiểu nhầm nào gây ra do lỗi diễn đạt. Người viết đứng trên quan điểm các nam nữ nghệ sĩ đều bình đẳng và có những cách thức cá nhân riêng để tìm hiểu và bộc lộ chính họ trong nghệ thuật. * Tôi đã đi xem triển lãm Thay Hình Đổi Dạng không chỉ một lần. Mỗi .lần đi xem, Thay Hình Đổi Dạng đều thắp lên trong tôi những suy nghĩ về giới tính. ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bàn chuyện “nữ giới”, “nam giới” trong triển lãm Thay Hình Đổi Dạng Bàn chuyện “nữ giới”, “nam giới” trong triển lãm Thay Hình Đổi Dạng . Bài viết dưới đây không hề có ý phân biệt giới tính, người viết thành thật xin lỗi nếu có những hiểu nhầm nào gây ra do lỗi diễn đạt. Người viết đứng trên quan điểm các nam nữ nghệ sĩ đều bình đẳng và có những cách thức cá nhân riêng để tìm hiểu và bộc lộ chính họ trong nghệ thuật. * Tôi đã đi xem triển lãm Thay Hình Đổi Dạng không chỉ một lần. Mỗi lần đi xem, Thay Hình Đổi Dạng đều thắp lên trong tôi những suy nghĩ về giới tính. Và tôi chợt giật mình nhận ra các triển lãm và tác phẩm tôi thích trong hơn nửa năm trở lại đây đa phần đều được sáng tạo bởi nữ giới. Phụ nữ, trong quá trình sáng tạo, biết thắp sự sung sướng (cũng như đau khổ) một cách bền bỉ, kiên nhẫn thai nghén chờ cơ hội sinh nở. Trong khi không ít nam giới, cậy sức, cứ sướng lồng lên, đòi làm những thứ lớn lao, dễ thăng hoa, nhưng cũng vì thế mà dễ xỉu. Phụ nữ khi sáng tác thường hướng nội, nam giới khi sáng tác thường hướng ngoại. Tất nhiên không ai ép buộc họ phải thế, nhưng cái thiên tính trời cho ngay từ đầu đã giúp hai giới trở nên khác nhau và vì thế có mặt mạnh (cũng như mặt yếu) riêng. Tôi biết, những phân biệt của tôi là định kiến chủ quan có phần cổ hủ về Nam giới – Nữ giới. Ngày nay giới tính bình đẳng, nữ giới có quyền biểu lộ những cá tính mạnh mẽ của họ. Và vì thế nghệ thuật của họ khi phơi ra với đời cũng có những bạo dạn, hướng ngoại không khác gì nam giới. Một góc triển lãm Điều hay ho trước tiên của triển lãm Thay Hình Đổi Dạng nằm ở chất liệu Lụa là chủ đạo. Một chất liệu truyền thống mà từ lâu tôi đã tin rằng đang giãy chết. Rất ít các tác giả trẻ mặn mà với chất liệu tốn thì giờ này. Nhất là với các ông nghệ trẻ thích gào thét, hay thủ dâm (tinh thần) dẫn đến nôn nóng trong xuất tinh… (à quên xuất xưởng) tác phẩm thì sự đòi hỏi dai sức của lụa là quá sức. Lụa, đối với tôi, là chất liệu mang nhiều giới tính âm. Người làm tranh lụa phải có chút bền bỉ kiểu mai mái, gai gái. Nhưng mái quá, gái quá thì lại không đủ sức phá phách để đẩy tranh lụa lên khỏi cái dớp tranh trang trí. Tranh lụa trong triển lãm Thay Hình Đổi Dạng cũng giãy dụa, nhưng không phải giãy chết mà hình như là giãy sống. Ở đây vẫn có sự mềm mại trang trí cố hữu của lụa, nhưng những tạo hình khù khoằm của nhân vật trong tranh phủ định ngay định kiến về tính trang trí đơn thuần. Chỉ còn lại sự tươi trẻ và nghịch ngợm của tác giả với các nhân vật của mình. Tác giả có sự ngỗ ngược của nam giới lẫn trong tính cách nữ giới. Lụa của Lê Hoàng Bích Phượng vì thế có được hơi thở mới. Một trò đùa”, màu nước trên lụa, 85 x 87cm Kế đến là tượng của Phượng Bên cạnh các bức tranh lụa là các tác phẩm điêu khắc nhỏ xíu, chủ yếu làm từ gốm. Những tác phẩm này như những con búp bê nhỏ, lôi ra từ ngăn tủ. Nhưng tạo hình của đám búp bê này cũng khù khoằm không kém trên tranh. Tôi chợt thấy có gì đó rất quen thuộc trong nhóm tác phẩm này và từ đó mạnh dạn mường tượng ra quá trình thai nghén tác phẩm của Phượng. Thú thật, khi còn nhỏ tôi có những trò chơi hơi “lệch pha” (đám trẻ sau này mạnh dạn gọi là “biến thái”). Khi còn bé, sức khoẻ của tôi cực kém, không đủ sức theo được những trò đuổi bắt, chạy nhảy của lũ con trai, thậm chí, tham gia đầy đủ các lớp mẫu giáo cũng khó. Tôi hay được/bị nhốt ở nhà, thò qua cửa sổ để cùng cô bạn hàng xóm chơi… đồ hàng và búp bê. Tôi cũng có búp bê của riêng tôi (thời đó khó khăn, có gì dùng nấy, ít được thả phanh mà chọn xe tăng, súng nhựa). Nhưng tôi chơi búp bê không giống các cô bé gái. Tôi lấy ni lông bọt may áo giáp, ghép các mảnh sắt thải làm vũ khí, cắm đinh, đảo lộn chân tay đầu tóc, tô vẽ, biến các bé búp thành những nhân vật hoàn toàn kinh dị. Tôi lấy đó làm khoái trí, hạnh phúc với khả năng biến đổi, sáng tạo kiểu trẻ con của mình. Chắc hẳn khi làm những tác phẩm cho triển lãm Thay Hình Đổi Dạng , Phượng cũng có được những khoái trá tương tự khi nhìn thấy dưới quyền năng sáng tạo của mình, dần xuất hiện những nhân vật siêu tưởng, tuy lạ đời nhưng sống động. Khi nhìn vào các tác phẩm của Phượng, tôi tưởng tượng thấy cả một quá trình mà tác giả, từ khi còn nhỏ, đã tỉ mẩn ngồi trong một góc phòng nào đó, ngịch ngợm các bé búp bê và dần khám phá khả năng biến đổi của mình. Những con búp bê tuổi thơ (với tạo hình do các nhà thiết kế tạo ra), qua năm tháng đã dần thay hình đổi dạng trở thành những nhân vật riêng của Phượng. Những con người mà Phượng gặp sau này (với nhân dạng do bố mẹ họ tạo ra) đã theo đà đó biển hình đổi dạng thành nhân vật trong tác phẩm của Phượng. Các tác phẩm sau này, dù được sáng tác trong một khoảng thời gian hữu hạn, lấy cảm hứng ở những con người ở thời điểm cụ thể, nhưng vẫn luôn nằm trong cái guồng tưởng tượng mà tác giả có lẽ đã khởi động từ bé. . . . . Hướng nội và hướng ngoại – đặc sản của giới? Tôi thích mường tượng ra Phượng lủi thủi với các nhân vật, chỉ chớp lấy những hình dong mà cô gặp ngoài đời làm cái cớ để rồi quay lại với trò chơi nội tâm, trở lại với thế giới của riêng mình. Cách hướng nội như vậy là cách nghệ nữ giới hay làm. Khi đọc phần thông cáo báo chí và bài viết của curator, mường tượng này của tôi về Phượng có vẻ hơi lạc hậu. Trong bức Miệng Quạ (màu nước trên lụa, 80 x 80cm), tác giả vẽ lại một người bán hàng mà cô gặp; nhân dạng người này được lắp ghép với hình ảnh lũ quạ đang bâu đầy cửa sổ. Một ghi chép cảm xúc nhưng không mang tính phán xét, chỉ là hình ảnh chơi bời với hình ảnh. Cái này tạm gọi là có tí hướng nội. “Miệng quạ”, màu nước trên lụa, 80 x 80cm Nhưng sang đến bức Rafael (màu nước trên lụa, 78 x 106.5cm) thì tình thế hơi khác. Đây là tác phẩm mà một đồng nghiệp đi xem cùng tôi ưng ý nhất. Đại ý theo tôi hiểu là vì tạo hình của nhân vật này vẫn gắn nhiều hình người nhất. Trong các tác phẩm, các nhân vật dường như đã hoàn thiện quá trình biến hình, thì anh chàng Rafael mới chỉ bắt đầu quá trình đổi dạng. Tô ...